تقوی، خدمتگزاری و هدایت به صراط مستقیم؛ دلایل احترام مردم به علما

خبرگزاری شبستان؛‌ مرتضی خواجوند سریوی: گاهی شبهاتی درباره ارتباط و تعامل میان روحانیت و مردم مطرح می شود و اینکه این ارتباط و تعامل ضعیف شده است. برای بررسی این موضوع با حجت الاسلام والمسلمین سیدرضا حسینی مازندرانی گفتگو داشته ایم. وی حضور  تنی چند از مراجع معظم تقلید مانند آیات عظام بروجردی (ره)، امام خمینی (ره)، میرزاهاشم آملی (ره)، گلپایگانی (ره)، مرعشی نجفی (ره) و ... را درک و از درس خارج آیات عظام امام خمینی (ره)، میرزا هاشم آملی(ره)، گلپایگانی(ره)، مرعشی نجفی(ره) و ... استفاده کرده و مؤسس و مسئول مسجد و مدرسه علمیه امام حسین (ع) است.

حضرتعالی که از شاگردان تنی چند از مراجع معظم تقلید بوده اید کیفیت ارتباط میان روحانیت و مردم را چگونه ارزیابی می کنید؟

مردم همواره به علما علاقه مند بوده اند زیرا شاهد تقوای علما هستند البته تقوا اختصاص به علما ندارد و سایر مردم نیز می توانند تقوا داشته باشند. امام صادق (ع) در روایتی زیبا به تبیین نقش عالم در جامعه می پردازند: فرق عالم و عابد این است که عالم، خود و دیگران را نجات می دهد ولی عابد، عبادت می کند تا تنها خود را نجات دهد. قرآن کریم در وصف علما و علم چنین فرموده است: «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ» (سوره زمر، آیه 9).

دلایل احترام مردم به علما چیست؟

همان گونه که گفته شد یکی از دلایل این احترام، تقوا و زهد آنان است و دلیل دیگر اینکه این قشر، خدمتگزار مردم بوده و آنان را به سوی حق هدایت می کنند. قرآن کریم می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ».  از این آیه چنین برداشت می شود که خداوند اطاعت از علما را در صف اطاعت از خود و پیامبرش قرار داده است و این یکی دیگر از دلایل احترام مردم به علماست.

برای درک بهتر چرایی احترام علما به مردم میتوان به این حدیث از امام باقر (ع) اشاره کرد: «الِمٌ یُنتَفَعُ بِعِلمِهِ اَفضَلُ مِن سَبعینَ اَلفٍ عابِدٍ؛ دانشمندی که از علمش سود برند، از هفتاد هزار عابد بهتر است» (بحارالانوار، ج 75، ص 173). امروزه وقتی بنده به شهرهای مختلف کشور سفر می کنم از نزدیک شاهد هستم که چگونه توده های مختلف مردم، علما را مورد احترام و اکرام قرار می دهند. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «إنَّ العُلَماءَ وَرَثَةُ الأنبِياءِ؛ دانشمندان وارثان پيامبران هستند» (الکافی، ج1، ص32و34).

بالنتیجه در آیات و روایات متعددی بر ارزش علما تأکید شده است و همین تأکیدات، موجب شده مردم متدین در سراسر جهان و در طول تاریخ، علما را احترام و اکرام کنند.

آیا به همین اندازه که علما در میان مردم دارای احترام هستند خطای آنان نیز در نظر مردم بزرگ جلوه نمی کند؟

امام معصوم (ع) فرموده اند: "اگر غیر عالمی گناه کند خداوند قبل از مرگ توبه او را می پذیرد ولی اگر عالمی گناه کند و تا زمانی که مرگ تا بیخ گلوی او برسد توبه هم نماید خداوند توبه او را نخواهد پذیرفت". حضرت در این روایت میان عالم اهل علم و تقوا و غیر عالم فرق می گذارد و تاکید می کند که چقدر تقوا و دوری از گناه برای یک عالم مهم است.

پیامبر گرامی اسلام می فرمایند سه گروه انبیا، علما و شهدا در روز قیامت شفاعت می کنند. همچنان که در این روایت مشخص است علما بعد از انبیا دارای احترام بسیار خاصی نزد خداوند هستند و به همین خاطر جزء شافیان روز قیامت اند.

در روایت دیگری پیامبر (ص) فرمودند: «یَجِی‏ءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَلَاثَةٌ یَشْكُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. الْمُصْحَفُ وَ الْمَسْجِدُ وَ الْعِتْرَةُ». روز قیامت سه شاکی از ظلمی که در حق آنها شده است به درگاه الهی شکایت می کنند: قرآن، مسجد و علما. (تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، علامه محقق شیخ محمد بن حسن حُر عاملى). قرآن شکایت می کند مرا روی طاق ها گذاشته و گرد و خاک می خوم و یا اینکه مرا می خواندند بدون آنکه عمل کنند؛ مسجد شکایت می کند از کسانی که در وقت نماز در مسجد حضور نمی یافتند، علما شکایت می کنند از اینکه ما حضور داشتیم ولی مردم برای یافتن سوالات و احکام الهی نزد ما نمی آمدند. در نتیجه علما طبق فرمایش پیامبر اعظم (ص) هم جزء شافیان و جزء شاکیان روز قیامت هستند البته عالمی که دارای تقوا باشد دارای چنین جایگاهی بوده و مورد احترام و اکرام مردم نیز قرار می گیرد.

تا چه اندازه روحانیت امروز مقید به تقوا هستند؟

اگر خدای ناکرده عالمی در جامعه تقوا نداشته باشد مردم به او احترام نمی کنند لذا باید مسئولان و ومدیران حوزه بر اهمیت این موضوع تأکید کنند تا طلاب نسبت به آن اهتمام جدی ورزند. از سوی دیگر مردم نیز باید بر ارتباط دایم خود را روحانیت بیفزایند همچنان که امام خمینی (ره)، رهبر کبیر انقلاب اسلامی فرمودند: اسلام منهای روحانیت بی فایده است. در حقیقت عالم با تقوا مانند نور و چراغی است که مردم را هدایت می کند و آنان را به سعادت دنیوی و اخروی می رساند.

نقش روحانیت در امور اجتماعی چیست؟

روحانیت علاوه بر داشتن مسئولیت در حوزه های فرهنگی، تبلیغی و بیان احکام و معارف اسلامی همواره حضور پررنگی در عرصه های اجتماعی داشته اند از جمله اینکه در صف اول انقلاب حضور داشته و در رأس همه روحانیون و علما امام خمینی (ره) قرار بودند. مراجع نیز همواره مردم را به سوی نهضت امام (ره) مشوق بودند و خود نیز در تمام عرصه حضور پر رنگی داشتند.

زندگی علمای سلف تا چه اندازه مورد توجه روحانیت امروز است؟

بسیاری از علمای گذشته همچون صاحب جواهر، شیخ مرتضی انصاری، آیت الله بروجردی (ره) و .... زندگی ساده ای داشتند و به برکت ساده زیستی و تقوا در سنین جوانی به مرتبه اجتهاد رسیدند. این علما حقیقتا در مبارزه با نفس که جهاد اکبر است موفق و پیروز بودند. نقل است یکی از علمای بزرگ نجف به دلیل تنگدستی مجبور می شد برای رفع گرسنگی از ته مانده میوه دیگران ارتزاق کند.

بنده یادم هست در زمان آیت الله بروجردی (ره) از مراجع معظم تقلید، برخی از طلاب در فقر و تنگدستی زندگی می کردند. خود بنده نیز زمانی در نتیجه مشکلات مالی برای آنکه بتوانم زندگی خود را بگذرانم به دفتر آن مرجع عظیم الشان رفته تا نماز بخوانم و روزه بگیرم (به این امر در اصلاح گفته میشود نماز و روزه استیجاری)؛ دفتر ایشان 2 شرط را مطرح کردند: اول اینکه دو تن از علما تأیید کنند که بنده نماز خواهم خواند و روزه خواهم گرفت و در همین ارتباط آقایان صافی و بلدا، بنده را تایید کردند. شرط دوم بررسی صحت نماز بنده بود که در این مورد نیز تایید شدم. مدتی گذشت تا اینکه وضعم خوب شد آنگاه پولی به دفتر آیت الله گلپایگانی (ره) از مراجع معظم تقلید دادم تا به نیت آن فرد، مجدد نماز بخوانند.  بنده توبه کردم و با خدا عهد کردم که اگر از گرسنگی نیز بمیرم، نماز و روزه قبول نکنم.

انتظار مردم از روحانیت چگونه است؟

مردم از روحانیت به دلیل جایگاهی که دارند دارای انتظار بسیار زیادی هستند این انتظار آنچنان زیاد است که وقتی در زمان شیخ عبدالکریم حائری (ره) مؤسس حوزه علمیه قم خبر دادند که طلبه ای دزدی کرده است ایشان فرمودند او از اول دزد بوده است. بنابراین روشن می شود که هیچگاه یک روحانی مشترع و باتقوا اهل دزدی و فساد نخواهد بود و باید بدانیم گاهی دشمن برای ضربه زدن به روحانیت افرادی را در این لباس و کسوت درمی آورد. بالنتیجه روحانیت همواره باید مراقبت جدی بر تقوی و اخلاق نماید زیرا انتظارات از آنان زیاد است. در روایت است که: «اَلا اِنَّ شَرَّ الشَّرِّ شِرارُ العُلَماءِ وَ اِنَّ خَيرَ الخَيرِ خيارُ العُلَماءِ؛ بدانيد كه بدترين بدها، علماى بدند و بهترين خوبان علماى خوبند» (منية المريد، ص 137).

وضعیت معیشت طلاب و علمای امروز چگونه است؟

امروزه نیز بسیاری از طلاب و روحانیون در سختی زندگی می کنند؛ البته هستند طلاب و علمایی که وضع مناسبی دارند. ذکر این نکته مهم است که متاسفانه به دلایلی این گوشه از زندگی طلاب و علما کمتر گفته می شود که یکی از دلایل آن، احراز برخی از آقایان از بیان این واقعیت محرز زندگیشان است.

در همین مدرسه امام حسین (ع) شهرری طلابی هستند که نیاز به ازدواج دارند اما به دلیل مشکلات مالی نمی توانند. این در حالی است که آنان به دلیل جوانی هر لحظه در معرض وسوسه های شیطان هستند لذا باید برای رفع مشکلات مالی آنان نیز تلاش جدی صورت گیرد. بنده در همین ارتباط در ده سال اخیر وسایل زندگی و جهیزیه نزدیک به 200 زوج را تهیه کرده ام. و حقیقتا شکرگذار خدا هستم که مرا لایق دانستند تا به این طریق بتوانم به مردم خدمت کنم.

چه توصیه ای به مردم خاصه جوانان برای بهره مندی از علما دارید؟

امام علی (ع) میفرمایند: «جالِسِ العُلَماءَ يَزدَد عِلمُكَ وَ يَحسُن اَدَبُكَ وتَزكُ نَفسُكَ؛ با علما معاشرت كن تا علمت زياد، ادبت نيكو و جانت پاك شود» (غررالحکم و درر الکلم،ص430). امام صادق (ع) نیز در حدیثی بسیار جالب نقش علما را در جهان هستی بیان میفرمایند: «لَن تَبقَى الاَرضُ اِلاّ وَ فيها عالِمٌ يَعرِفُ الحَقَّ مِنَ الباطِلِ؛ هرگز زمين باقى نمى‏ماند مگر آن كه در آن عالمی وجود دارد كه حق را از باطل مى‏شناسد» (محاسن، ج 1، ص234). این روایات تأکید دارند که اگر مردم خاصه جوانان که دلهایشان بیشتر از دیگران پذیرای حقیقت است، ارتباط مستمری با علما داشته باشند صاحب فضایل اخلاقی و علوم نافع خواهند شد.

پایان پیام/