به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عصر روز گذشته یکشنبه، 26 بهمن ماه در همایش «بازخواني و بررسي ديدگاه هاي سيد قطب» که به همت كانون انديشه جوان، موسسه اشراق و نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه تهران در تالار علامه امینی كتابخانه مركزي دانشگاه تهران برگزار شد، در مورد «کاستی جریان و طیف اعتزال نو» به ارائه سخن پرداخت.
رشاد در ابتدای سخنانش با بیان اینکه جریان‌ها و گفتمان‌هایی که به عنوان طیف وسیعی ذیل اعتزال نو قرار می‌گیرند از ناکارآمدی‌هایی رنج می‌برند، گفت: در تاریخ اسلام انحراف و آفتی بزرگتر از اشعریت وجود نداشته است. در طول تاریخ و در طی جریان‌های غالب و مسلط میان امت اسلامی بعد از ائمه اربعه، میان اهل سنت اجتهاد تعطیل شد و این به دلیل غیاب عقل بود چون گوهر اجتهاد، عقلانیت است.
وی در ادامه سخنانش اظهار کرد: طی دو قرن اخیر افرادی به عنوان مصلح و دلسوز امت اسلامی به چاره‌اندیشی این معضل اهتمام کردند و در چاره جویی این مورد که با مقوله اشعریت چه کنیم به این نتیجه رسیدند که احیای اعتزال تاریخی میسر نیست؛ لذا جریانی را بنا نهادند که منتهی به پیدایش طیف اعتزال نو شد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نواعتزال‌گرایی را تلاشی برای زدودن آثار سوء تفکر اشعریت بر جامعه اسلامی برشمرد و بیان کرد: البته جریان ها و پیروان نواعتزال گرایی یک دست نیستند. مباحث‌شان چندان شفاف نیست و نتوانستند مکتبی را بنیان‌گذاری کنند بلکه در مجموع می‌توان گفت یک رویکرد معرفتی است.
وی مشکل اساسی اشعریت را فقدان دستگاه فلسفی و عقلانیت کارآمد در مبنا دانست و با اشاره به منطق کارآمد در مواجه با دین در دو افق فهم و عقل دینی، تصریح کرد: نواعتزال‌گرایی که تصور می‌کرد باید جایگزین اشعریت شود از نقاط ضعفی رنج می‌برد.
حجت الاسلام رشاد عنوان کرد: مشکل اساسی اعتزال تاریخی، تک ساحتی نگری در حوزه منطق درک دین بود. اصرار بر نقش منحصر عقل، منجر به تک‌ساحتی اندیشی شد. این نقطه ضعف در اشعریت هم هست. مشکل اساسی جریان اعتزال تاریخی و اشعریت در این است که فاقد دستگاه فلسفی کارآمد که جامع‌نگر و واقع‌گرا باشند، هستند. منظورم از فلسفه متافیزیک محض نیست هر چند ظاهراً اعتدال‌گرایی، عقل‌گرایی افراطی است.
وی با بیان اینکه در مقام منبع معرفت، یک مجرا و ابزار را محور قرار دادن، آفت اساسی است، گفت: معتزله عقل و اشعریه حدیث را مبنا قرار دادند. در اعتزال نو عقلانیتی خودبنیاد اما سطحی‌نگر شبیه عقلانیت ابزاری مورد توجه است. در اعتزال تاریخی نیز نوعی عقل خودبنیاد محور توجه بود.
حجت‌الاسلام رشاد در انتقاد به آثار سید قطب، مواجه انتقادی را نوعی تکریم محسوب و تصریح کرد: در آثار سید قطب هیچ اثری که بتواند منشأ تفکر معرفتی شود نمی‌یابید. وی نتوانست آرای عمیق و آثار فاخر تولید کند. آفت دیگر این آثار، فقدان روح حماسی در آنها است. یک روح محافظه‌کاری در عملکرد مجموعه طیف اعتزال نو به چشم می‌خورد. زود عقب‌نشینی می‌کنند. زود دچار تفرقه می‌شوند. در مجموعه اخوان المسلمین عناصر فراوان افراطی و تفریطی وجود دارد. محمد قطب برادر سید قطب به آل سعود پناه آورده و آنجا زندگی می‌کند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: جریان اعتزال نو که سید قطب به آن تعلق دارد فاقد دستگاه فلسفی در حوزه مبانی، فاقد منطق کارآمد و نیز حماسه است.
پایان پیام/
نظر شما