حجت الاسلام والمسلمین سید محمود مجد، مؤسس و مسئول مدرسه علمیه باقرالعلوم (ع) تهران، سال ها از درس خارج آیات بروجردی، امام خمینی (ره)، مرعشی نجفی، گلپایگانی و ... بهره مند شد است. وی که جزو مبارزین علیه طاغوت است پس از انقلاب، مسئول کمیته انقلاب اسلامی غرب تهران بوده و همچنین در حال حاضر علاوه بر مسئولیت مدرسه و مسجد باقرالعلوم (ع)، سرپرست چند شعبه شورای حل اختلاف نیز است.
وی در زمره طلابی بود که در امتحان درس خارج آیت الله سید حسین بروجردی از مراجع معظم تقلید شیعه شرکت و پس از موفقیت در این امتحان و با توجه به اینکه معیل (متأهل) بودند بالاترین شریه را دریافت می کردند (و به تعبیر خودشان، حتی این میزان شهریه نیز، کفاف زندگی شان را نمی کرد). با ایشان گفتگویی داشتیم تا اولاً از فلسفه شهریه طلاب آگاه شویم و ثانیاً بدانیم چرا طلبه شهریه می گیرد ولی دانشجو خاصه دانشجویان علوم و معارف قرآنی و دینی، نمی گیرد؟
فلسفه و ادله شرعی شهریه طلاب چیست؟
طبق آیه «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ» (سوراه انفال، آیه 41)، یک پنجم از مازاد درآمد سالیانه هر فرد متعلق به خدا، رسول، ذی القربی، یتمیان، مساکین و درراه ماندگان است و مفسرین طبق آیه «إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُركُم» (سوره محمد، آیه 7) گفته اند که یکی از راه های یاری خدا، تقویت دین است. و یکی از روش های تقویت دین، تربیت کارشناسان دین است؛ کارشناسانی که بتوانند آموزه های دین را بیان، تبین و منتشر کنند. برای تربیت کارشناسان دین، الزاماتی وجود دارد که یکی از آنها، مسئله مادی است؛ به عبارت دیگر برای اینکه کارشناس دین تربیت شود نیاز به صرف هزینه است و یکی از موارد این مصرف، تأمین زندگی کارشناس دین است. از اینجا فلسفه و دلیل شهریه طلاب روشن می گردد.
یکی از کارشناسان دین، دانشجویان رشته های قرآن و حدیث و یا علوم و معارف دینی و قرآنی هستند، چرا به اینها شهریه تعلق نمی گیرد؟
علم در نزد اسلام بسیار مهم و هر علم آموزی دارای ارزش است لذا دانشجویان دانشگاه قابل احترام هستند اما از آنجا که درس دین فرا نمی گیرند شهریه به آنان تعلق نمی گیرد. از سوی دیگر هزینه دانشگاه ها بر عهده دولت است لذا ردیف بودجه ای برای دانشگاه ها معین شده است در حالی که برای حوزه ها چنین نیست. حوزه های هزینه های خود را به طرق مختلف از جمله وجوهات شرعی، موقوفات و یا کمک های خیرین تأمین می نمایند؛ گاهی نیز پیش می آید که شهریه به طلاب تعلق نمی گیرد به عبارت دیگر مبالغ، کفایت ارایه شهریه به طلاب را برای همیشه و یا در همه زمانها نمی دهد.
آیا ارایه شهریه به طلاب، وظیفه ای شرعی و الزامی برای مراجع و علما است؟
محل اصلی درآمد یک طلبه از سهمین است البته ارایه شهریه به طلاب، تکلیف نیست؛ یعنی یک مرجع موظف نیست شهریه ای به طلاب بدهد اما از آنجا که طلاب از نظر شرعی نمی توانند برای اقامه نماز، بیان احکام و ... دریافت مبلغی را معین کنند که مثلاً فلان مبلغ را می گیرند، مراجع و علما شهریه ای به آنها ارایه می کنند و مردم نیز به آنها کمک هایی میکنند. اگر یک روحانی برای بیان احکام و معارف دین، شرط کند که فلان مبلغ را بگیرد، عملی نادرست انجام داده است.
آیا همه مراجع و در همه زمانها شهریه میدهند؟
به دلیل رجوع مردم و درخواست هایی که از یک عالم صورت می گیرد، مرجع می شود لذا وظیفه ای بر عهده اش برای ارایه شهریه نیست؛ همچنان که برخی از مراجع شهریه نمی دهند؛ گاهی نیز برخی از مراجع، در برخی از ماه ها نمی توانند شهریه بدهند.
با توجه به اینکه در گذشته، کمتر و یا هیچ وقت روحانیت به استخدام حکومت در نمی آمد، محل درآمد آنان از کجا بود.
برخی از علما فقیرانه زندگی می کردند به ویژه که سابق بر این روحانیت در ادارات مشغول به کار نمی شدند. فردی به بنده می گفت از بس از نظر مالی در مضیقه بودم که شب ها در میان ته مانده غذا و میوه طلاب می گشتم تا چیزی برای رفع گرسنگی پیدا کنم. شبی متوجه شدم فرد دیگری به جز من، اینکار را میکند؛ به طوری که مثلاً پوست خربزه ها را برداشته، تمیز کرده و مصرف میکند. وقتی نزدیک تر شدم دیدم که او هم درس بنده است؛ هرچند هیچ یک از ما از وضعیت مالی دیگری اطلاع نداشتیم.
آیا بالاترین میزان شهریه دریافتی یک طلبه، کفاف زندگی او را میکرد؟
بنده در امتحان درس خارج آیت الله بروجردی از مراجع معظم تقلید شیعه حضور یافته و پس از قبولی و با توجه به اینکه معیل بودم، بالاترین شهریه را دریافت می کردم اما این شهریه تا اواسط ماه، آنهم با قناعت بسیار بسنده میکرد؛ و بقیه ماه را با کمک والدین زندگی می کردم.
پایان پیام/
نظر شما