به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، "علم تجربه دینی؛ نگاهی معرفت شناختی به رابطه دین با علوم انسانی" عنوان نظریه خسرو باقری نوع پرست، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است که در قالب کتاب از سوی دبیرخانه حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره به چاپ رسیده است.
بر اساس این گزارش، این نظریه پرداز بیان می کند: دغدغه علم دینی و کوشش برای فراهم آوردن آن بدون دقت نظر انتقادی در مفهوم و ماهیت آن، راه به جایی نخواهد برد و بسا که به بیراهه نیز برود. تامل در ماهیت علم دینی مستلزم تامل در مفاهیم علم و دین و نسبت هایی است که میان آنها رقم می خورد. در خصوص این نسبت سه دیگاه عمده وجود دارد که در این نظریه مورد بحث و نقادی قرار گرفته اند. دیدگاه نخست بر آن است که تعبیر علم دینی در اصل بی معناست و نمی توان عینیت علم را با چنین پسوندهایی به ورطه نسبت گرایی افکند. دیدگاه دوم که از آن با عنوان دائره المعارف در این نظریه از آن یاد شده است، در جامعه ما حامیان بسیار دارد که خود ناشی از تصور جامعیت دین اسلام آن هم به این معناست که حاوی همه حقایق یا اصول همه حقایق باشد.
سرانجام دیدگاه سوم که از آن با عنوان تهذیبی در این نظریه یاد شده است و در داخل کشور و برخی کشورهای اسلامی حامیانی دارد، در پی آن است که علوم موجود را پالایش کند و آن را اسلامی گرداند. این سه دیدگاه به عنوان زمینه سخن گفتن از نظریه ای که مطرح شده، مورد نقادی قرار گرفته اند.
این گزارش می افزاید: باقری نوع پرست چکیده نظریه خود را چنین مرقوم کرده است: «مفاهیم علم و دین و به تبع آنها مفهوم علم دینی، به معانی متعددی به کار می رود که هر یک از آنها محتاج بررسی جداگانه ای است. سه دیدگاه در این جا مورد نقادی قرار گرفته است. نخست دیدگاهی که تعبیر علم دینی را بی معنا و وجود آن را ممتنع در نظر می گیرد. دوم دیدگاه تهذیبی که به اسلامی کردن علوم موجود در جهان می اندیشد. نظریه پیشنهادی برای علم دینی با عناون دیدگاه تاسیسی مطرح شده است. در این نظریه، علم با ماهیتی که در دیدگاه مابعد اثبات گرایی مطرح شده، مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس، نظریه های علمی، دارای پیش فرض های متافیزیکی و اجزای ارزشی هستند. از این حیث، علم دینی مجاز خواهد بود، در پرتو آموزه های متافیزیکی و ارزشی دینی شکل بگیرد و در عرصه رقابت با نظریه های علمی وارد شود.
از سوی دیگر در خصوص دین، گزیده گوی بودن آن مورد قبول قرار گرفته است که بر اساس آن دین نه صامت است و نه ناطق به هر حقیقتی در جهان، بلکه سخن معینی را در کانون توجه قرار داده است و به تبیین کامل آن می پردازد. با توجه به این دو مبنای علم شناختی، علم دینی حاکی از پرداختن نظریه ای علمی است که از سویی تحت تاثیر الهام های برآمده از آموزه های دینی است و از سوی دیگر با تجربه در ارتباط است. امکان علم دینی در گرو آن است که آموزه های موجود در متون دینی بتوانند همچون مجموعه ای از پیش فرض ها در نظر گرفته شوند.
همچنین، هنگامی که این پیش فرض ها با خلاقیت دانشمند منجر به مطرح شدن فرضیه هایی در یک قلمرو علمی شود و پشتیبانی شواهد تجربی از این فرضیه ها فراهم گردد، در این صورت می توان از وجود یک علم دینی سخن گفت. بنابراین، برای فراهم آوردن یک علم دینی از اسلام، نخست باید دید که آموزه های آن می تواند چون پیش فرض های حاصل خیزی برای فرضیه پردازی در آن علم قرار گیرند و اگر پاسخ مثبت بود، آن دیدگاه باید با نظر به مسائل علم مورد نظر و با تکیه بر آن آموزه هابه فرضیه پردازی پرداخت و سپس رابطه این فرضیه ها را با شواهد تجربی جستجو کرد. فراهم آمدن پشتیبانی شواهد تجربی حاکی از ظهور یک علم اسلامی است.
پایان پیام/
نظر شما