به گزارش خبرگزاري شبستان، بناي مسجد لرزاده حدود 70 سال پيش در ميدان خراسان، خيابان لرزاده احداث شد. آيت‌الله شيخ علي‌اكبر برهان، بنيانگذار مسجدي بود كه توسط استاد حسين لرزاده معماري و احداث شد. اين مسجد براساس معماري قاجاريه با طاق‌هاي هفت كاسه، ستون‌هاي متعدد و محراب كوچك با كاشي‌كاري فيروزه‌اي رنگ ساخته شده است. مسجد لرزاده حدود 600 متر شبستان مردانه و زنانه دارد و كل بناي آن 1100 متر است.
فضايي كه به نظر محدود مي‌آيد، امكاناتي مناسب براي فعاليت‌هاي مذهبي و علمي در سال‌هاي آغازين راه‌اندازي مسجد لرزاده بود. مسجد لرزاده از آغاز تاكنون تنها چهار امام جماعت داشته است كه عبارتند از: آيت‌الله علي‌اكبر برهان، ميرزا علي آقا فلسفي تنكابني، آيت‌الله عباسعلي عميد زنجاني و اميرعباس اكبري. همچنين در سال‌هاي آغازين فعاليت مسجد لرزاده، حوزه علميه مسجد نيز تحت هدايت و مديريت آيت‌الله برهان، فعال بوده و حجج اسلام علي‌اكبر ناطق‌نوري، حسين انصاريان، سيدقاسم شجاعي و احمد مجتهدي‌تهراني از شاگردان تراز اول اين مدرسه علميه اسلامي بودند.
سال 42، نقطه عطف مسجد لرزاده اما به گفته قاسم لرزاده، از نمازگزاران قديمي و مبارزان مسجد لرزاده، فعاليت‌هاي انقلابي اين مسجد از سال 42 آغاز شد. لرزاده مي‌گويد: «ما بايد بدانيم كه انقلاب از چه زماني آغاز شد. وقتي حضرت امام (ره) در سال 42 در مسجد اعظم قم در سخنراني خود دست به افشاگري عليه رژيم زدند، انقلاب هم آغاز شد و بيشتر مساجد از جمله مسجد لرزاده به پشتيباني از نهضت امام خميني (ره) و انقلاب اسلامي پرداختند. با اين حال در دوران اوج انقلاب در سال‌هاي 56 و 57 امام جماعت مسجد يعني آيت‌الله عميد زنجاني، فعاليت‌هايي در باب پشتيباني از انقلاب و به‌خصوص برنامه‌ريزي براي استقبال از تشريف فرمايي امام (ره) انجام داد.» عميد زنجاني از چهره‌هاي مطرح و شناخته شده انقلاب اسلامي است.
وي مبارزات خود عليه رژيم ستمشاهي را در مسجد لرزاده آغاز كرد و تلاش‌هاي بسياري در انتشار سخنراني‌ها، نوارها و اعلاميه‌هاي امام خميني (ره) در سال‌هاي منتهي به پيروزي انقلاب اسلامي انجام مي‌داد. مسجد، عامل تأثيرگذار در اسلام آيت‌الله عباسعلي عميد زنجاني در تشريح حال و هواي آن روزها مي‌گويد: «پيشرفت نهضت امام خميني (ره) و پيروزي انقلاب اسلامي مرهون 3 عامل مسجد، دانشگاه و حوزه علميه قم بود و كسبه متدين بازار نيز تحت هدايت مساجد و جوزه علميه قم در صحنه حضور داشتند. مساجد بر اساس اين تفكر اسلامي كه مسجد بايد محور تمام فعاليت‌ها باشد و در صدر اسلام مسجد پيامبر (ص) محور تمام فعاليت‌هاي اجتماعي، اقتصادي و نظامي بود، لذا از ابتداي نهضت امام (ره) در سال 42 مساجد پا در عرصه فعاليت‌هاي سياسي گذاشتند و پا به پاي نهضت و به دنبال حضرت امام (ره) نهضت را تداوم بخشيدند.» دليل اصلي حضور مساجد در عرصه نهضت و انقلاب، حضور مسجد زمان پيامبر (ص) و صدور اسلام به صورت محوري قابل اتكا و اعتنا در فعاليت‌هاي اجتماعي بوده است.
آيت‌الله عميد زنجاني ادامه مي‌دهد: «مساجد ابتدا به وسيله روشنگري و راهنمايي مردم و آشنا كردن مردم با اهداف و افكار حضرت امام (ره) كار خود را آغاز كردند و سال‌هاي متمادي محراب و مسجد وسيله‌اي براي روشنگري و آشنا كردن مردم با اهداف و نهضت و افشاگري نسبت به رژيم پهلوي بود. چرا كه رژيم گذشته سياست اسلام‌زدايي را در رأس برنامه‌هاي خود قرار داده بود و مساجد توسط روحانيون، مردم را با اهداف رژيم و رفتارهاي ضداسلامي آن روشن كردند و اهداف امام (ره) را براي مردم تبيين و تشريح كردند.» چون امام جماعت مسجد لرزاده، يعني آيت‌الله عميد زنجاني از اعضاي جامعه روحانيت شرق تهران و عضو روحانيت مبارز بود، مردم منطقه اعتماد خاصي به فعاليت‌هاي انقلابي آن داشتند. هر چند عوامل ديگري در جذب مردم به فعاليت‌هاي انقلاب مسجد دخيل بوده است.
حمله ساواك به مسجد لرزاده و اقدام به تخريب آن حسين گلريز، از افراد فعال در سال‌هاي نخستين انقلاب و عضو هيأت امناي تعاوني مسجد لرزاده در دوران انقلاب در اين باره مي‌گويد: «فعاليت‌هاي مسجد لرزاده در سال‌هاي 56 و 57 زبانزد عام و خاص بود. با اين حال ما كارهايي را انجام مي‌داديم كه ديگر مردم انقلابي نيز آنها را انجام مي‌دادند، ولي خب از ابزارهايي بهره مي‌برديم كه مختص خود ما بود. ما زير نظر امام جماعت مسجد، فعاليت‌هاي خود را گسترش مي‌داديم و به دنبال مخفي كاري نبودم، تا حدي كه چند بار به سازمان اطلاعات و امنيت (ساواك) احضار شديم. آقاي عميد زنجاني به زندان رفت و يك شب كه آقاي چاووشي منبر رفته بود، مأموران شهرباني اقدام به شليك گاز اشك‌آور كردند و جمعيت مسجد را متفرق كردند.» در آن شب مأموران سفاك رژيم منحوس اقدام به تخريب بخشي از مسجد از جمله در‌ها و شيشه‌ها كردند و قصد داشتند روحانيون مجلس را دستگير كنند. مردم، حجت‌الاسلام چاووشي را با لباس مبدل از مسجد خارج كردند، اما آيت‌الله عميدزنجاني در منزلش دستگير شد.
استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي، نخستين بار از لرزاده حسن هدايتي از نمازگزاران و مبارزان مسجد لرزاده و از انقلابيون اصلي اين مسجد درباره دليل توجه مردم به فعاليت‌هاي مسجد لرزاده مي‌گويد: «اين مسجد از زمان تأسيس خود، پايگاهي براي فعاليت‌هاي مذهبي بود و پس از آغاز نهضت جزو اولين مساجد حامي انقلاب به شمار مي‌رفت. مسجد لرزاده از تمام ظرفيت‌هاي خود براي پيشبرد اهداف انقلاب بهره مي‌برد.» برنامه‌هاي تظاهرات و راهپيمايي‌ها را عميد زنجاني طراحي مي‌كرد. در كوران انقلاب اسلامي، اعضاي مسجد و اهالي منطقه ميدان خراسان بارها اقدام به راهپيمايي به سمت ميدان آزادي كردند و براي اولين بار انقلابيون اين مسجد، پلاكاردي با مضمون «استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي» را در راهپيمايي‌ها با خود حمل كردند. حسين گلريز همچنين به تشكيل گروه ارشاد مردمي در مسجد لرزاده اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «امام جماعت مسجد، گروهي را ساماندهي كرد كه وظيفه آنان حضور در محلات مختلف تهران براي ارشاد مردم بود. ما به مناطق مختلف و بين توده‌هاي مردم مي‌رفتيم و آنها را نسبت به اهداف انقلاب اسلامي و مبارزات و انقلابيون آگاه مي‌ساختيم.» البته گروه ديگري وظيفه حفظ امنيت را به عهده داشتند. امن‌سازي فضاي ملتهب جامعه حسين هدايتي در اين باره مي‌گويد: «ما گروهي بوديم كه در جريان ناآرامي‌هاي تهران در خيابان‌ها كشيك و نگهباني مي‌داديم و اجازه نمي‌داديم تا كسي نسبت به امنيت مردم اخلال ايجاد كند». قاسم لرزاده از اعضاي اين گروه حافظ امنيت مردم بود. وي مي‌گويد: «مسجد لرزاده مسجد مادر تمام جنوب شهر در وقايع انقلاب بود و انتظارات نسبت به آن بالا بود. به همين دليل، گروهي موظف به پاسداري از امنيت مردم شدند. تعدادي از جوانان مسجد ابتدا با استفاده از چوب از مال و جان و ناموس مردم حفاظت مي‌كردند.
دليل آن هم در رفتار ناجوانمردانه برخي اراذل بود. در آن روزها كساني كه به دنبال ماهي گرفتن از آب گل‌آلود بودند.» اين گروه جزو اولين اعضاي كميته انقلاب اسلامي بودند كه در جنوب شهر تهران در محدوده جاده خراسان در جنوب شرق تهران تا راه‌هاي منتهي به ورامين و شهرري و محله‌هاي راه‌آهن، نازي‌آباد و ياغچي‌آباد را زير نظر آيت‌الله عميد زنجاني حفاظت و حراست مي‌كردند. در نزديك مسجد لرزاده، ورزشگاهي بود كه ساواك با كنترل آن، تحركات انقلابيون و مبارزان را تحت نظر مي‌گرفت. فعاليت‌هاي اعضاي پاسدار مسجد لرزاده با تصرف اين پايگاه آن را به مركز كميته انقلاب اسلامي تبديل كردند. در آن روزها عباسعلي عميد زنجاني، مهدي محمدي، حسن لباف، اصغر رخ‌صفت، اكبر رخ‌صفت، قاسم لرزاده، مرتضي افشار، غلامرضا يزدي‌زاده، مصطفي دلال‌زاده، حسين گلريز، اكبر واعظي، عبدالله مهديان، ناصر هاشمي و ... در صف مبارزان و انقلابيون مسجد لرزاده قرار داشتند، اما فعاليت‌هاي مبارزاتي داراي چند بخش مختلف فرهنگي، مسلحانه و اقتصادي بود.
چاپخانه‌اي به نام «آب‌انبار مسجد لرزاده» آب‌انبار مسجد لرزاده محلي براي انتشار و تكثير نوارهاي سخنراني و اعلاميه‌هاي حضرت امام (ره) بود كه از پاريس به تهران مي‌آمد. همچنين استفاد از روحانيون مبارز براي روشنگري از ديگر اقدام‌هاي فرهنگي اين مسجد بود. قاسم لرزاده در اين باره مي‌گويد: «از هر گوينده‌اي كه انقلابي بودنش و تأكيدش به رهبري امام خميني (ره) محرز بود، استفاده مي‌كرديم. بر همين اساس علاوه بر عميد زنجاني، چاووشي، خزعلي، شجاعي، شيخ حسين انصاريان و مهدوي خراساني به آگاهي‌سازي مردم مي‌پرداختند و آنها را به پيوستن به انقلاب و مبارزه با رژيم سلطنتي تشويق مي‌كردند.» در جريان انقلاب، يك شب آقاي چاووشي روي منبر در حال سخنراني بود كه مأموران ساواك همراه با شهرباني منطقه هجوم آوردند و شروع كردند به شليك گاز اشك‌آور و زدن مردم. اما نمازگزاران و مبارزان مسجد لرزاده روحاني مجلس يعني آقاي چاووشي را با لباس مبدل از مسجد خارج كردند.
تعاوني به نام لرزاده، به كام مردم فعاليت‌هاي اقتصادي مسجد لرزاده در زمان انقلاب هم عبارت بود از تأمين بخشي از نيازهاي روزمره زندگي مردم. قاسم لرزاده مي‌گويد: «هر آنچه مورد نياز انقلاب بود را مسجد لرزاده تأمين مي‌كرد. همچنين زيرزمين مسجد را براي انبار و توزيع اقدام مورد نياز مردم اختصاص داديم. از خواروبار گرفته تا سوخت و پوشاك و ديگر مايحتاج لازم براي زندگي.» حسين گلريز كه از اعضاي هيأت مديره تعاوني مسجد لرزاده بود، در اين باره مي‌گويد: «ما اقلام را از بازاري‌ها و افراد خير در پيش از انقلاب و از دولت در زمان تشكيل دولت موقت تحويل مي‌گرفتيم و آنها را زير قيمت بازار بين مردم توزيع مي‌كرديم. خب ما امكانات زيادي داشتيم و دست ما براي تأمين لوازم مورد نياز مردم و حتي انقلاب باز بود. حتي دستگاه صوتي اصلي كه امام (ره) در بهشت زهرا (س) توسط آن سخنراني كرد، جزو اموال مسجد لرزاده بود.» *آغاز جنگ مسلحانه انقلابيون و مبارزان مسجد لرزاده در جريان انقلاب به فعاليت‌هاي مسلحانه نيز روي آوردند. قاسم لرزاده در اين خصوص مي‌گويد: «كوكتل مولوتف‌هاي استفاده شده در اين منطقه در مسجد لرزاده درست مي‌شدند. هنگامي كه جنگ‌هاي خياباني آغاز شد هم اسلحه‌هايي كه از پادگان‌ها يا كلانتري‌ها تصرف شده را به مسجد لرزاده تحويل مي‌دادند و ما از آنها براي مقابل با گارد شاهنشاهي استفاده مي‌كرديم.» به جز گارد شاهنشاهي، مأموران ساواك و شهرباني نيز عليه مردم اقدام به درگيري مي‌كردند و مقابل انقلابي‌ها به جنگ مي‌پرداختند. تصرف كلانتري‌هاي 14 و 16 تهران و سنگربندي خيابان‌هاي اطراف ميدان خراسان از جمله اقدام‌هاي مبارزان مسجد لرزاده در بهمن سال 57 بود. در همين درگيري‌ها و تظاهرات بود كه لباف و مصطفي حاجيان، شهداي انقلاب مسجد لرزاده نام گرفتند.
حال و هواي شهر هنگام بازگشت امام (ره) هنگام اعلام ورود حضرت امام (ره) به خاك ميهن، شور و شوق زايدالوصفي در ميان مبارزان مسجد لرزاده حاكم شد. آنها به زودي كميته‌هاي امداد پزشكي و كميته استقبال از امام (ره) را تشكيل دادند. گلريز مي‌گويد: «وظيفه كميته پزشكي، آمادگي براي مقابله با حوادث احتمالي بود. در جايگاهي كه امام در بهشت زهرا (س) سخنراني مي‌كرد، آمبولانس‌هايي را قرار داديم تا در صورت تيراندازي، بمب‌گذاري يا فشار جمعيت بتوان مجروحان و مصدومان احتمالي را به سرعت به مراكز درماني فرستاد.» اما كميته استقبال وظيفه اسكان ميهمانان مستقبل از امام (ره) را به عهده گرفت. لرزاده مي‌گويد: «چند بار در ورود و عزيمت امام (ره) تأخير ايجاد شد؛ اما ميهماناني كه از شهرستان براي استقبال آمده بودند، در تهران ماندند تا جزو استقبال كنندگان از رهبر كبير انقلاب باشند.
در مسجد، تمام اهالي محل را ثبت‌نام كرديم تا اتاق‌هاي اضافي منزل خود را در اختيار مسجد قرار دهند و پس از آن ميهمانان شهرستاني را در آن اتاق‌ها اسكان داديم و از آنها پذيرايي مي‌كرديم.» تشكيل نخستين گروه پاسداران اقلاب اسلامي آيت‌الله عميد زنجاني در توصيف شرايط آن روزها مي‌گويد: «در ماه‌هاي آخر 57 و در آستانه انقلاب و پس از ورود امام (ره) به كشور، رژيم پهلوي در آستانه اضمحلال كامل قرار گرفت. مساجد با تشكيل كميته‌هاي انقلاب، ابتدا افراد آماده به خدمت بدون سلاح را جذب كردند، اما بعد با افتادن سلاح‌هاي نظامي به دست مردم، مقاومت باقيمانده‌هاي رژيم درهم شكست و بالاخره در 22 بهمن تمام مراكز نظامي ساقط شدند و شهرباني و نيروهاي مسلح با مردم همصدا شدند و صداي تكبيرهاي شبانه به ثمر نشست و مساجد به محل برگزاري شادي مردم از پيروزي انقلاب اسلامي تبديل شد.»
در مسجد لرزاده اولين گروه مقاومت ابتدا به صورت غير مسلح و بعدها مسلح تشكيل شد و بزرگترين كميته انقلاب اسلامي در ميدان خراسان شكل گرفت. عميد زنجاني ادامه مي‌دهد: «در روزهاي منتهي به تحويل سال 58، مسجد لرزاده حدود 10 هزار پاسدار مسلح داشت كه در خيابان‌ها و كميته مستقر بودند و تلاش‌هاي باقيماندگان رژيم را خنثي مي‌كردند.» كميته انقلاب اسلامي مسجد لرزاده امنيت شهر را به عهده گرفت و اجازه خودنمايي به بازماندگان سلطنت طلب‌ها نداد. تا اينكه پس از استقرار نظام جمهوري اسلامي ايران وظيفه سنگين‌تري را به عهده گرفتند؛ دفاع از كيان انقلاب اسلامي در ادوار مختلف.
پایان پیام/
نظر شما