خبرگزاری شبستان: هدف از شکل گیری نظام ارزش ها، تحقق و تجسم عینی پیدا کردن آنهاست چراکه نظام رفتارعینی یا نظام عملکرد افراد، متاثر از نظام ارزش ها است. ارزش ها پل میان باورها و رفتارند لذا یک سری ارزش (ریشه های در باورها و اعتقادات و سر دیگر آن یا جلوه های بیرونی آن در رفتار نمایان می شود. هیچ تصمیم و رفتاری نیست که متاثر از نظام ارزشی نباشد بنابراین نظام ارزش ها تجلی نظام باورها در قالب شاخص های رفتاری است و شاخص های رفتاری، استاندارد چگونگی رفتارند که تجلی بیرونی دارند و بایدها و نبایدهایی را نشان می دهد که رفتار بر اساس آنها صورت می گیرد.
اصول بنیادی ارزشی در مدیریت مسجد به شرح زیر است:
فقه مداری
یکی از رویکردها به مدیریت اسلامی، رویکرد فقهی اجتهادی است. بهره گیری از ابزار اجتهاد و فقه چندی است که حتی در بستر سازمان های مرسوم مطرح شده است و از آن به فقه الاداره تعبیر می کنند. فقه الاداره، فقهی است که متکفل تبیین احکام شرع در موضوعات گوناگون مدیریتی و اداری از طریق پاسخگویی به سوالات مدیریتی به شکل استنباط است. موضوع فقه الاداره؛ فعل سازمانی و متعلقات آن، یعنی منابع انسانی و منابع مادی است. محمول فقه الاداره؛ احکام وضعی و تکلیفی فعل سازمانی و متعلقات آن است. افزایش غنای قواعد علم مدیریت در پرتو احکام شرع با تکیه بر فقه پویای جواهری، کشف نظام اداری اسلام و ایجاد زمینه ای برای پیدایی و برپایی مدیریت صالحه و جاماعه فاضله از اهداف فقه الاداره است. میان فقه و مدیریت در چهار مورد رابطه وجود دارد:
1.در موضوع: فعل سازمانی مصداقی از فعل مکلف است.
2.در هدف:حصول نتایج بهتر و حل مشکلات جامعه
3.در قلمرو:فقه در امور فردی، اجتماعی، سیاسی و خانوادگی قلمرو دارد و مدیریت نیز همین گونه است.
4.در ماهیت:هر دو کاربردی اند(قوامی)
مبانی فقه یعنی پایه ها و ریشه های فقه که در واقع به منزله مقدمه ای برای علم فقه اند. مواردی مانند ادبیات عرب(نحو، صرف، لغت، معانی، بیان، بدیع) تفسیر قرآن مجید، منطق، علم حدیث یا درایه، علم رجال(راوی شناسی) و علم اصول فقه را در بر می گیرد. مهمترین این علوم علم اصول فقه است. علم اصول مجموعه قواعد و روش هایی است که در استنباط احکام جزئی و فرعی از منابع فقه را ممکن می سازد. منظور از منابه فقه از نظر شیعه نیز کتاب، سنت، عقل و اجماع است.
پس از بیان این مقدمه از رابطه فقه و مدیریت سازمان باید اذعان کرد زمانی که می توان از ابزار اجتهاد و فقه پویای جواهری در غنا و هدایت بخشی به دانش مدیریت عمومی در سازمان های بوروکراتیک استفاده کرد. به طریق اولی مدیران مساجد به عنوان تشکیلاتی دینی نیازمند بهره گیری از ظرفیت رهنمودهای فقهی در چگونگی قول و عمل هستند. مسجد یک مکان عبادی است و در متون فقهی و حدیثی، احکام و توصیه های متعددی در رابطه با آن ذکر شده است. رعایت این احکام چه واجب، مستحب، مکروه و یا حرام یک مبنای اساسی در پیشرفت مسجد در دست یابی به اهداف متعالی انسان سازی است. مراجع عظام تقلید در رساله های عملیه نیز ابوانی را به احکام مسجد و نماز جماعت اختصاص داده اند.
نگارنده کتاب فقه الاداره، مدیریت در مسجد را شامل چهار محور مدیریت منابع انسانی، برنامه ریزی، مدیریت رفتار سازمانی و مدیریت فرهنگ سازمانی می شمارد و این محورها را از مجرای فقه، قابل استخراج می داند و به اعتقاد او، آداب ورود، دعاهای هنگام ورود به مسجد، لباس و پوشش اهالی، به ویژه نمازگزاران و آداب خروج را از اجزای مدیریت رفتار سازمانی؛ حرمت مسجد(منع اعمال توهین آمیز در آن، ارزش وثواب و حضور در مسجد، نکوهش ترک مسجد و نهی از گناه در آن، امنیت مسجد و افراد)، منزلت مسجد (مهمترین مکان روی زمین، خانه خدا در زمین، پناهگاه از بلایا، تمثیلی از بهشت)، مساجد مطلوب و مذموم و ثواب وقف و ساخت و ساز مساجد را از اجزای مدیریت فرهنگ سازمانی می داند.
حال اگر برای کشف جزئیات مدیریت رفتار سازمانی و فرهنگ سازمانی در مسجد به منابع موجود اسلامی رجوع کنیم در می یابیم که در این باب، موارد فراوانی به سادگی قابل حصور است. فی المثل حضور در مسجد دارای مستحباتی است از جمله: زینت و آراستگی، لباس پاکیزه و قیمتی پوشیدن، خوشبو کردن خود، خضوع و خشوع، با وضو بودن، خواندن دعای ورود و خروج، گام نهادن با پای راست، خواندن نماز تحیت، رو به قبله نشستن، جا باز کردن برای دیگران و تمیز نگاه داشتن مسجد.
مکروهات حضور در مسجد عبارت اند از: حضور با بوی نامطبوع، صحبت کردن راجع به کارهای دنیا، بلند کردن صدا(داد و فریاد)، خرید و فروش در مساجد، خواندن شعری که نحصیحت و مانند آن نباشد، اعلام اشیای گمشده در مسجد، داد و ستد در مسجد، خوابیدن در مسجد، محل عبور قرار دادن مسجد، سخن لغو و کارهای بیهوده، پرتاب کردن سنگ ریزه در مسجد، آب دهان انداختن در مسجد، اجرای حدود و سلاح کشیدن در مسجد.
ادامه دارد...
پی نوشت/
برگرفته از کتاب اصول اسلامی مدیریت پیشرفت در مساجد
نظر شما