مسجد دانشگاه تهران؛ کانون تحولات انقلاب اسلامی

خبرگزاری شبستان: قبل از به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی ایران مسجد، محل و پایگاهی برای عناصر انقلابی و مقری برای تجهیز و بسیج امکانات علیه حاکمان ظالم بوده است. سیر جنبش‌های سیاسی معاصر و نیز حرکت‌های انقلابی در قرون گذشته، نشان‌دهنده این واقعیت است که مسجد جایگاه بروز رفتارهای سیاسی مسلمین بوده است؛ این رفتارها در آغاز در چارچوب دعوت تعاون اسلامی آغاز می‌شد، ولی به دلیل نبودن مجراها و نهادهایی برای ظهور دغدغه‌ها و تمایلات سیاسی، ‌خود مسجد به نوعی پایگاه سیاسی تبدیل می‌شد.

مبارزات قبل از انقلاب برای رسیدن به نتیجه ای که هم اکنون شاهد آن هستیم گویای این واقعیت است. از مساجدی که نقش مهمی در شکل گیری پیروزی انقلاب داشت مسجد دانشگاه تهران بود. یکی از مهم ترین تحصن علما و دانشگاهیان در سال 57 قبل از زمان ورود امام به ایران در همین مسجد شکل گرفت.

 اعضا و دست‌اندرکاران کمیته استقبال از امام خمینی(ره) پس از فرار شاه 26 دی 1357 سخت مشغول تدارکات و اتخاذ تمهیدات لازم برای حضور امام بودند که در دوم بهمن 1357 از دفتر امام در پاریس خبر رسید که ایشان در 5 بهمن به ایران مراجعت می کند. این تصمیم، بسیاری از طرح‌های دولت بختیار و به خصوص آمریکا را که با اعزام ژنرال های خود در صدد اخلال در روند انقلاب و حتی کودتا بود، ‌نقش بر آب کرد.

بختیار با اعلام اینکه دولت وی نمی‌تواند امنیت لازم را برای حضور امام در ایران فراهم کند، دستور داد از روز چهارم بهمن، فرودگاه های کشور را ببندند تا مانع مراجعت امام به ایران شوند و به کلیه شرکت‏های هواپیمایی بین المللی اعلام کرد که به تهران پرواز نکنند. علاوه بر این به دستور بختیار، تعداد زیادی تانک و زره ‏پوش در فرودگاه مهرآباد تهران مستقر شد تا از ورود امام به میهن اسلامی جلوگیری کند و کلیه فرودگاه‏های کشور برای سه روز بسته اعلام شد. در نتیجه نزدیکان امام اعلام کردند، به دلیل بسته بودن فرودگاه‏ها، سفر امام به تهران، دو روز به تعویق افتاد.

روحانیت مبارز نیز که طی چند روز در صدد چاره‌جویی بر آمده بودند به پیشنهاد یکی از روحانیون در اعتراض به اقدام دولت بختیار، تصمیم به تحصن در مسجد دانشگاه تهران گرفتند. در تاریخ هشتم بهمن ماه 1357 چهل تن از روحانیون تهران و شهرستان ها برای اعتراض به عمل دولت در جهت ممانعت از بازگشت امام خمینی(ره) به ایران در محل مسجد دانشگاه تهران متحصن شدند. 20 تن از روحانیون از جامعه روحانیت مبارز و 20 تن دیگر از روحانیت شهرستان ها بودند. روحانیت متحصن اعلام کردند که تا مراجعت حضرت امام خمینی (ره) به ایران، به تحصن خود ادامه می دهند.

مسجد دانشگاه تهران مصداق وحدت حوزه و دانشگاه
در روز  هشتم بهمن 1357 تحصن روحانیون در مسجد دانشگاه ابعاد وسیع تری پیدا کرد و با پیوستن عده بیشتری به این تحصن، بیش از 2 هزار نفر در مسجد دانشگاه تهران گرد آمدند.

اعضای هیئت دبیران موقت سازمان ملی دانشگاهیان ایران در بیانیه ای پشتیبانی کامل خود را از خواست های روحانیون متحصن در مسجد دانشگاه تهران اعلام و اظهار داشتند: " تحصن روحانیت مبارز در مسجد دانشگاه تهران در حقیقت نشانه بارزی است از پیوند روحانیت و دانشگاهیان برای مبارزه با ظلم و خود کامگی و جهاد در راه عدل و آزادی. "

علمای قم، دانشگاهیان تبریز، سندیکای مشترک کارکنان صنعت نفت، جامعه هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت، هزاران نفر از محصلین علوم دینی، شورای هماهنگی سازمان های دولتی و ملی، انجمن اسلامی معلمان، جامعه کارکنان وزارت امور خارجه، کارکنان هواپیمایی ملی ایران، دانشجویان، اساتید و دانشگاهیان برخی از دانشگاه های ایران، اعضای هیأت علمی دانشگاه ملی ایران، اعضای هیئت مدیره نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات، ناشران و کتاب فروشان منطقه دانشگاه تهران، روحانیون آبادان، اهواز و اراک، کسبه، بازرگانان و اصناف و سایر طبقات مردم نیز طی روزهای 8 الی 11 بهمن 1357 از تحصن در مسجد دانشگاه تهران حمایت کرده و به جمع متحصنین پیوستند.

در همان روز روحانیت‌ مبارز سراسر کشور که‌ برای‌ استقبال‌ از امام‌ به‌ تهران‌ آمده‌ بودند، وقتی‌بسته‌ شدن‌ فرودگاه‌ها و علاوه‌ بر آن‌، سرکوب‌ مردم‌ توسط‌ نظامیان‌ را دیدند، در مسجددانشگاه‌ تهران‌ تحصن‌ کردند.

مقام‌ معظم‌ رهبری‌ از روحانیون‌ متحصن‌ در مسجد دانشگاه‌ تهران‌ دراین‌ باره‌ می‌گوید: «روزی‌ که‌ قرار بود امام‌ بیایند، ما به‌ بهشت‌ زهرا رفته‌ بودیم‌، شهید بهشتی‌ درآنجا سخنرانی‌ کرد، بعد هم‌ قطعنامه‌ای‌ که‌ تهیه‌ شده‌ بود خواندیم‌ و برگشتیم‌.وقتی‌ برگشتیم‌، بحث‌ بر سر این‌ مطلب‌ بود که‌ قدم‌ بعدی‌ چه‌ باشد. فکر تحصن ‌در تهران‌ بی ‌ارتباط‌ با تجربه‌‌ تحصن‌ در مشهد نبود. در واقع‌، تجربه‌‌ موفق ‌تحصن‌ بیمارستان‌ مشهد بود که‌ اینک‌ در تهران‌ انجام‌ می‌گرفت‌، مدتی‌ بحث ‌بر سر محل‌ تحصن‌ بود.

بعضی‌، مسجد امام‌ در بازار را که‌ آن‌ موقع‌ موسوم‌ به ‌مسجد شاه‌ بود، پیشنهاد کردند. برخی‌ هم‌ جاهای‌ دیگر را پیشنهاد کردند. دانشگاه ‌هم‌ ضمن‌ پیشنهادها بود که‌ پیشنهاد بسیار جالب‌ و از هر جهت‌ مناسبی‌ بود. بنابراین‌ شد که‌ صبح‌ زود برادرها به‌ دانشگاه‌ بروند، اما از این‌ خوف‌ داشتیم‌ که‌ دانشگاه‌ را ببندند. به‌ همین‌ دلیل‌ کسی‌ فرستادیم‌ که‌ با یکی‌ از مسئولان‌ دانشگاه‌ ـ که‌ بعدها به‌ نظرم‌ رئیس‌ دانشگاه‌ شد ـ صحبت‌ کند. تفاهم‌ شد و البته‌ مشکلات‌زیادی‌ هم‌ برای‌مان‌ ایجاد کردند. مسجد دانشگاه‌ خوشبختانه‌ باز بود و ما فورا ًوارد مسجد شدیم‌ و اتاقک‌های‌ بالای‌ مسجد را ستادهای‌ کارمان‌ کردیم‌.»

انتخاب مسجد برای تحصن اثبات ماهیت اسلامی انقلاب
دانشگاه تهران از بدو تاسیس تاکنون نماد آموزش عالی کشور به شمار می رفت و در دنیا نیز شناخته شده بود و از توجه خاصی در دنیا برخوردارد بود از این رو مرکز تحصن دانشگاه قرار گرفته بود تا صدای متحصنین به گوش تمام جهانیان برسد. از طرفی انتخاب مسجد برای این تجمع حاوی پیام مهمی بود تا به تمام دنیا ثابت شود زیر بنا و ماهیت انقلاب اسلامی ما مسجد، اسلام و حرکت در مسیر الهی است که بعدها این تحصن موثر واقع شد.

انتخاب مسجد دانشگاه تهران برای تحصن گزینشی دقیق و هوشمندانه
 نکته مهم دیگر این است انتخاب مسجد دانشگاه به عنوان مکان تحصن، گزینش بسیار دقیق و هوشمندانه ای بود که به فشرده شدن صفوف مردم به ویژه دو گروه روحانی و دانشگاهی و سرانجام تسلیم رژیم در مقابل خواست مردم کمک شایانی کرد چرا که روحانیون‌ متحصن‌ در هشتم‌ بهمن‌ ماه‌، با صدور اعلامیه‌ای‌ خطاب‌ به‌ ملت‌ ایران‌ اعلام‌ کردند که‌ تا بازگشت‌ امام‌ به‌ کشور به‌ تحصن‌ خود در مسجد دانشگاه تهران ادامه‌ می دهند.

 در زمان تحصن علما در مسجد دانشگاه ویژه نامه ای با عنوان "تحصن" تهیه و منتشر شده بود که در این ویژه نامه گزارش لحظه به لحظه از تحصن و مصاحبه ها و مواضع علما به اطلاع عموم مردم می رسد. حضرات آیات سید محمد حسینی بهشتی، مرتضی مطهری، عطاءاللَّه اشرفی اصفهانی، سید محمود طالقانی، محمدجواد باهنر، سید علی خامنه‏ای، محمد امامی کاشانی، محمد یزدی، علی مشکینی، محمد صدوقی و... از جمله متحصنین در این مسجد بودند.

استقبال مراجع تقلید و مردم از تحصن
 تحصن علما در مسجد دانشگاه تهران مورد حمایت و استقبال شدید مردم و مراجع تقلید واقع شد و در نهایت شرایطی را به وجود آورد که بالاخره دولت بختیار را مجبور کرد به بستن فرودگاه‏ها پایان بخشد و اجباراً قدمی دیگر به عقب رود.

 مسجد دانشگاه تهران 22 مهر 1345 افتتاح شد و از آن زمان تاکنون به دلیل بصیرت دانشجویان در محیط دانشجویی و در جریانات قبل از انقلاب و مبارزات دانشجویان در زمره دانشگاه های فعال قرار گرفت و گروه‌های سیاسی مختلفی در طول دهه های گذشته در این مسجد فعالیت داشته‌اند. در واقع یکی از کانون های تحولات انقلاب از این مسجد بوده است.


جایگاه این تحصن به قدری با اهمیت بود که مقام معظم رهبری در دیداری که سال گذشته با اعضای هیئت علمی و استادان دانشگاه تهران داشتند به اهمیت این مسجد و تحصن سال 57 اشاره کردند و فرمودند: "دست‌اندرکاران استقبال امام، وقتی از به تاخیر افتادن حضور امام خمینی (ره) در میهن مطلع شدند، محل تحصن را دانشگاه تهران اعلام کردند که این انتخاب تصادفی نبود بلکه نشان‌دهنده ارتباط روحی و معنوی دانشجویان و علما با دانشگاه تهران بود".

تعلق خاطر رهبری به مسجد دانشگاه تهران
به طور کلی، مسجد نماد فعالیت فکری، ‌معنوی، مذهبی و سیاسی و عمدتاً پایگاهی برای درخواست مشارکت سیاسی یا براندازی حکومت است. به همین دلیل است که دولت‌های استبدادی در جوامع اسلامی بیشترین واهمه را از مساجد داشته و دارند؛ زیرا این مراکز می‌توانند نیروهای بالقوه‌ سیاسی را در خود متمرکز کنند.
پایان پیام/