خبرگزاری شبستان- سرویس اندیشه: کتاب "هرمونوتیک و منطق فهم حدیث" اثری است از حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی، مدیر قطب علمی فلسفه دين پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که با همکاری سید محمود مرتضوی شاهرودی، تدوین و هم اکنون از سوی انتشارات جامعة المصطفی (ص) در دست چاپ است؛ در خصوص این اثر با نویسنده کتاب گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن در ذیل از نظرتان می گذرد:
جناب ساجدی! چه شد که به سراغ تالیف این کتاب رفتید و دست به نگارش آن زدید؛ در واقع چه ضرورتی احساس کردید که در این راستا دست به قلم برده و هرمونوتیک و منطق فهم حدیث را به رشته تحریر درآوردید؟
با توجه به اینکه مهم ترین معرفت دینی، از منبع قرآن و حدیث استخراج می شود، امروز بخش عمده ای از چالش هایی که در باب معرفت دینی با آن روبرو می شویم، یا ناظر به قرآن یا حدیث است، لذا رویکردهای جدیدی در باب قرآن شناسی و حدیث شناسی وارد شده و لذا از یک سو با نگاهی به ادبیات جدیدِ فهم متن و چالش های و از سوی دیگر به دلیل شبهات مطرح شده توسط روشنفکران جا دارد نگاه تازه ای به فرآیند فهم حدیث داشته و ابعاد آن را روشن کرد و نگاه نو و تازه ای که بتواند به ارتقای دانش معرفت دینی کمک کند، در پیش گرفت.
این تالیف تا چه اندازه می تواند در این راستا گره گشا باشد با توجه به اینکه شما احاطه کامل بر متن آن دارید؟
به نظر می رسد اگر این اثر به درستی فهم شود، گام های جدیدی را می توان در فرآیند دین شناسی، معرفتی دینی، فهم و استنباط از احادیث و آیات برداشته و نوعی پیوند میان ادبیات اسلامی و غربی برقرار کنیم و این سبب نزدیک تر شدن زبان ما به سبب یافتن زبان مشترک برای دیالوگ با دیگر تمدن ها و ادیان و مکاتب فکری و فلسفی و دینی خواهد شد که این از ضروریات پیشرفت علمی، کشف زبان مشترک جهت انتقال اندیشه اسلامی به سایر نقاط جهان و بهره برداری از نقاط مثبت دیگر اندیشه ها و تحلیل و ارزیابی نقاط ضعف و ایجاد پلی مشترک برای تعامل، گفتگو، دیالوگ و تاثیر گذاری بر سایر فرهنگ ها و مکاتب فکری می شود.
و شما در این دوره این نیاز به تالیف را بیش از پیش احساس کردید؟
ببینید پس از انقلاب از جمله مباحثی که در کشور ما رشد پیدا کرد، مربوط به معرفت دینی و مفهوم دین بود به دلیل آنکه دین شناسی پس از انقلاب رشد ویژه ای پیدا کرد و ادبیات نگارش در این زمینه توسعه یافت. در این میان یکی از مباحث برجسته هرمنوتیک بود. در این راستا برخی از اندیشمندان و روشنفکران غربی تحت تاثیر برخی رویکردهای غرب قرار گرفتند و در سایه این هرمونتیک، اباحه گرایی و قرائت های مختلف از دین ارائه داده شده و ضروریات دین را به منزله امور غیرضروری معرفی کردند. در سایه این رویداد، این اندیشمندان غرب زده، پایه های عمل به دین را لرزان و لغزان کردند و کار به انکار وحی و انکار الگو بودن اسوه های اسلامی و معصومین (ع) رسید. در این فضا جا داشت اندیشمندانی نیز وارد عرصه شده و با نگاه تازه و صحیح، به نقد و بررسی اندیشه های غرب پرداخته و مقابل تفاسیر و برداشت های غلط و سوء از آیات و روایات را گرفته و مغلوب و مرعوب اندیشه های آنها نشوند.
این در حالی است که برخی از اندیشه ها همچون "هرمنوتیک فلسفی" در خودِ غرب مورد چالش ویژه است، اما روشنفکران داخلی ما فقط این اندیشه ها را برجسته کرده و توجهی به نقدهایی که از سوی برخی اندیشمندان غربی وارد شده، ندارند.
در همین راستا این کتاب روشن می کند که در غرب این اندیشه ها محل چالش است اما برخی از روشنفکران داخلی نپذیرفته و مثلا مطرح کردند مباحثی همچون ضرورت حجاب، عمل به احکام الهی و ... منتفی است. در همین راستا آنها حتی نزول قرآن از سوی خدا و عصمت اهل بیت (ع) را نفی کرده و با این اقدامات به تدریج دین را لرزان و لغزان کردند و آرام آرام دین در جامعه کمرنگ شد. بنابراین سست شدن برخی اعتقادات دینی در جامعه ریشه در شبهات هرمنوتیک دارد.
در این زمینه باید افرادی باشند که هر دو دیدگاه غربی و اسلامی را مورد مطالعه و مداقه قرار داده تا متهم به بی خبری نشده و سخن اینجاست که باید آن دسته از روشنفکرانی که به اندیشه های غربی مراجعه کرده و آن باورهای مطابق با خواسته های خود را از غرب مطرح می کنند، منصفانه به نقد آن دسته از غربی هایی که این اندیشه ها را نقد می کنند نیز بپردازند و تنها اندیشه های موافق را بیان نکنند.
به طور کلی مراد از هرمنوتیک چیست؟
هرمونتیک به یک معنا روش فهم اثر یا متن تلقی می شود و به معنای دیگر به بررسی فرآیند تحقق متن می پردازد.
بخش های مختلف این کتاب کدام است و چه مباحثی در آن مطرح شده است؟
بخش اول اختصاص دارد به آشنایی و معرفی دانش هرمنوتیک، هرموتیک کلاسیک و رمانتیک همراه با نقد و بررسی، هرمنونتیک فلسفی همراه با نقد و بررسی، دیدگاه منتقدان هرمنوتیک فلسفی در غرب، و بخش دوم به چالش های هرمنوتیکی فرا روی فهم حدیث، در سه درسِ هرمنوتیک و کشف معنای مراد از متن، هرمونتیک و جایگاه معنای متن (مولف محوری، متن محوری، مفسر محوری)، بررسی نسبی گرایی در فهم متون دینی می پردازد.
بخش سوم نیز با عناوین تلاش های هرمنوتیک برای فهم دقیق تر حدیث، مراحل فهم زبانی حدیث، شناخت زمینه های غیر زبانی حدیث قرائن مقامی عام، قرائن مقامی خاص، نقش راوی در حفظ معنای حدیث یا ایجاد تغییر در آن و نقش شرایط خواننده متن در فهم حدیث تالیف شده است.
این کتاب از یک سو به معرفی اندیشه های غرب در باب هرمونوتیک می پردازد و رویکردهای مختلف ناظر به اندیشمندان گوناگون را بیان، ارزیابی و نقد کرده و علاوه بر نقدهای غربی، نقدهای مکمل را نیز بازگو می کند.
اما بخش دیگر کتاب ناظر به چالش هایی است که از سوی هرمنوتیک برای فهم متون دینی ایجاد شده و پاسخ به مسائلی است که در باب فهم قرآن و حدیث از سوی برخی روشنفکران غرب زده مطرح شده است.
بخش پایانی نیز ناظر به نقاط مثبت احتمالی هرمنوتیک و بیان مزایا و نقاط مثبت و کمکی که می توان از آن در راستای فهم حدیث گرفت، توجه دارد. در این میان به نوعی مقایسه میان اندیشه ها و ادعاهای اندیشمندان غربی و علمای اسلام شده و بیان می شود در سایه هرمنوتیک، می توان فهم حدیث را مورد دقت و تحلیل قرار داد.
پایان پیام/
نظر شما