خبرگزاری شبستان: واژه مسجد در فرهنگ قرآن به معنای مکانی است مقدس که در پیشگاه خداوند سجده می کنند. ابن خلدون تنها برای سه مسجد تمایز قائل است، مسجد مکه (مسجدالحرام)، مسجد مدینه (مسجدالنبی)، مسجد بیت المقدس (مسجد الاقصی).
با این حال واژه ی مسجد سریعاً به خانه حضرت محمد (ص) که امت وی برای عبادت و مذاکره درباره امور مختلف در آن جمع می شدند خانه ای که از میان همه خانه ها تقدس یافته بود، اختصاص پیدا کرد. و معابد اسلامی که کمابیش از این نمونه پیروی می کرده و دارای همان عملکردها بودند، نیز مسجد نامیده شدند.
در هر شهری مسجدی قرار دارد که همه امت در آنجا گرد هم آیند، زیرا هدف این گردهمائی تنها و اساساً عبادت نبود بلکه بیشتر اجتماعی بود، خلیفه یا نماینده او امام جماعت به ایراد خطبه در مسجد می پرداخت و این خطبه به هیچ روی بعد موعظه ای صرفاً مذهبی نبود بلکه همه مسائل سیاسی، نظامی و حتی مالی امت را مورد بحث قرار می داد که گاهی گفت و شنیدی نیز میان خطیب و مخاطبان رخ می داد.
این گونه عملکردهای مسجد در حکومت الهی طبیعی است امام خطبه اش را از فراز کرسی پله داری بنام منبر ایراد می کرد و مکانش مسجدهای آدینه یا جامع هر شهر مسجدالجمع نامیده می شود.در این میان به بیان فضایل حضور در مسجد اشاره می کنیم تا مخاطبان با برکات رفت و آمد در این نهاد دینی آشنا شوند.
فضائل آثار رفت و آمد به مسجد
مسجد به عنوان پایگاه عبادت با خداوند متعال و پایگاه جهاد فکری و تعلیم و تعلم معارف اسلامی است، در این پایگاه وحدت مسلمین، روح وحدت و یکپارچگی به دشمنان پیدا و پنهان جامعه اسلامی نمایش داده می شود.
در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانید و بهتر از همه مسجدها، مسجدالحرام است و بعد از مسجدالحرام، مسجدالنبی (ص) و بعد مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس و بعد از آن مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محله و بعد از مسجد محله مسجد بازار است.
زیاد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدی که نمازگزار ندارد مستحب است و همسایه مسجد اگر در غیر مسجد نماز بخواند مکروه است و نیز مستحب است.
فضائل مسجد
در فردای قیامت سکونت در جوار عرش الهی پاداش مسجد عنوان شده است و کسب مغفرت گناهان از خداوند متعال یکی دیگر از فوائد و آثار رفت و آمد به مسجد است. فرشتگان از اهل مسجد دیدار می کنند و زمین برای انسان های مسجدی تسبیح می گوید.
امام صادق (ع) میفرماید: "کسی که به سوی مسجد گام بر دارد، بر هیچ خشک و تری پا نمیگذارد، مگر اینکه از زمین اول تا هفتم برای او تسبیح کنند".
فائده و بهره ای که از رفت و آمد و انس با مسجد نصیب انسان مسلمان می شود تنها ثواب بردن و در سرای دیگر مشمول لطف الهی واقع شدن نیست بلکه در همین جهان نیز فوائد و آثار اصلاح تربیتی، علت اجتماعی و سیاسی فراوانی در سایه رفت و آمد به مسجد برای انسان مؤمن حاصل می شود که ما به موارد معدود از این فوائد به صورت خلاصه اشاره می کنیم.
مسجد مرکز یافتن دوستان الهی
هیچ انسانی در زندگی اجتماعی خویش از دوستان خوب بی نیاز نیست. دوست خوب یاور انسان در طی راه سعادت و کمال و یار و غمخوار، در عرصه بروز مشکلات و سختیها است.
مشکلاتی که لازمه اجتناب ناپذیر عالم بشری و زندگی اجتماعی است و هیچ انسانی هر قدر هم که توانا و نیرومند باشد گریزی از آنها ندارد بنابراین مسأله دوست یابی و اینکه انسان دوستان صمیمی و همدل خویش را از میان چه افرادی برگزیند از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مراکزی که در روایات به عنوان کانون یافتن دوست خوب و صمیمی مطرح شده است مسجد است.
در حدیثی از امام علی (ع) از مسجد به عنوان مرکز یافتن برادرانی که انسان را در مسیر الله یاری می دهند یاد شده است و در روایات دیگر نیز بر این امر تأکید شده است.
مؤمن بودن انسانهای مسجدی
علت این امر آن است که مسجد اساساً محل اجتماع و آمد و شد انسانهای برگزیده و صالح و تقوی پیشه است و این مطلب در روایات متعددی به صراحت بیان شده است. در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده است، "هنگامی که دیدید مردی بر رفت و آمد به مسجد مداومت می کند وی را مؤمن بدانید".
خداوند متعال می فرماید:" تنها آنان که ایمان به خداوند دارند مساجد خدا را آباد می کنند". پیامبر (ص) در حدیثی دیگر از مسجد به عنوان خانه انسانهای متقی یاد کرده است و فرموده اند: «الْمَسَاجِدُ بُیُوتُ الْمُتَّقِینَ وَ مَنْ کَانَتِ الْمَسَاجِدُ بَیْتَهُ ضَمِنَ اللَّهُ لَهُ بِالرَّوْحِ وَ الرَّاحَهِٔ وَ الْجَوَازِ عَلَی الصِّرَاط"."مساجد خانه انسانهای متقی است و خداوند متعال رحمت و راحت و عبور بر صراط را برای آنان که مساجد را خانه های خویش قرار داده اند ضمانت نموده است". و روایت دیگری انسانهای مسجدی را محفوظ از بلایا معرفی نموده است.
اهل مسجدی مانع نزول عذاب الهی
در برخی از روایات صریحاً اهل مسجد را انسانهایی فرخنده و مبارک به شمار آورده اند در پاره ای دیگر از روایات وجود انسانهای مسجدی را مایه رفع بلا و تأخیر در نزول خشم و غضب الهی بر جامعه شناخته اند.
اهل مسجد انسانهایی جوانمرد و با مروت
جوانمردی و بزرگواری نیز یکی از خصوصیاتی است که در باب دوست یابی کاملاً مورد توجه قرار می گیرد و در کوران حوادث این دوستان غیرتمند و جوانمرد هستند که مدافع انسان و یاور او خواهند بود اتفاقاً در روایات نیز یکی از خصوصیات انسانهای مسجدی جوانمرد بودن آن ذکر شده و حضور یافتن در مساجد یکی از لوازم مروت و جوانمردی به شمار رفته است.
سالم ماندن اهل مسجد از بلاهای آسمانی
آنگاهی که در صورت ادامه عصیان و سرکشی انسانها بر اساس سنت و تغییر ناپذیری الهی عذاب و خشم خداوند نازل می شود این انسانهای مسجدی هستند که رحمت حق تعالی شامل حال آنان شده و از بلا و انتقام الهی مصون و محفوظ می مانند.
در حدیثی از پیامبر (ص) آمده است: "إِذَا نَزَلَتِ الْعَاهَاتُ وَ الْآفَاتُ عُوفِیَ أَهْلُ الْمَسَاجِدِ. "به هنگام نزول بلا و آفت اهل مساجد سالم و محفوظ هستند".
مسجد پناهگاهی در بروز حوادث و گرفتاریها
هر انسان در گیر و دار مسائل زندگی طبعاً با برخی از ناراحتی ها و مشکلات روبرو خواهد شد. گاهی این ناراحتی ها به قدری شدید است که به صورت غم و اندوهی جانگاه ظاهر می شود و جلوی انسان را به قصد از پا در آوردن می فشارد.
پناه بردن به مسجد و نماز و دعا در چنین اوقاتی یکی از راههای الیتام و رفع این گونه ناراحتی ها است.
مسجد بازار آخرت و برترین مکان در زمین
در برخی از روایات با تعبیری لطیف از مسجدها به عنوان بازار آخرت یاد شده یعنی همان گونه که بازار محل خرید و فروش و مبادله کالا و متاع دنیوی است مسجد نیز محل کسب امور معنوی و اسبابی است که در سرای آخرت دارای کاربرد است.
در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده: "المساجد سوق من السواق الاخرهٔ قراها المغفرهٔ و تحضتها الجنهٔ"."مساجد بازاری از بازارهای آخرت است از کسانی که به آن وارد می شوند با مغفرت پذیرای می شود و هدیه آنان بهشت است".
از سوی دیگر از آنجا که بیشترین اهتمام انسان مؤمن متوجه تهیه و تأمین اسبابی است که در سرای آخرت بدان نیاز دارد شوق و انس وی به بازار آخرت (مسجد) به مراتب بیش از علاقه او به بازارهای دنیااست و در جانب مقابل آنان که دنیا و حرص و آز بر متاع آن را وجه همت خویش قرار داده اند معمولاً سودجویی و سودگرایی انس بیشتری دارند.
بنابراین طبیعی است که مؤمنین در هنگام رفتن به مساجد سعی کنند بر دیگران پیشی گیرند و به هنگام خروج دیرتر از همه مسجد را ترک گویند. و بالعکس اهل دنیا پیش از همه به بازار رفته و پس از همه خارج شوند و در برخی از روایات از آنان در رفتن به مسجد شتاب کرده و گوی بسقت را از دیگران می برند.
به عنوان پرچمدار بهشتیان که در روز قیامت پیش از دیگران به بهشت وارد می شوید.
محبت و عشق مؤمن به مسجد
پیامبر و اهل بیت تنها رفتن به مسجد را توصیه نفرموده اند بلکه از این بالاتر ما را به محبت ورزیدن و انس و علاقه قلبی داشتن به مسجد تشویق نموده اند و این امر ناشی از آن است که مسجد متعلق به حق تعالی و محبوب حق تعالی و محبوب انسان مسلمان است و مؤمن همان گونه که به ذات مقدس حضرت حق تعالی شدیدترین علاقه ها را دارد به مسجد هم که خانه اوست عشق می ورزد.
چوب و سنگ و اشیایی که به عنوان اجزای مسجد به کار رفته است قبل از اینکه اجزای مسجد باشد آن ربط خاص را با خداوند متعال نداشتند اما اینکه به عنوان اجزای مسجد به کار برده شده اند این ارتباط آنها را در دید انسان مؤمن محبوب و دوست داشتنی می کند و باعث می شود وی از صمیم قلب به در و دیوار خانه خدا عشق ورزیده و به آن بوسه زند.
اهتمام مسلمین و سیره نویسان به ثبت و ضبط مساجد
بر اساس همین دید و نگرش مسلمانان صدر اسلام و به تبع آنان سیره نویسان اسلامی اهتمام کامل خویش را به کار برده و مساجدی را که به دست مبارک پیامبر (ص) و یاران صدیق آن حضرت در مناطق مختلف اعم از شهرها و روستاها و اردوگاهای جنگ و حتی در راهها و کوهستانهای دور دست ساخته شده ثبت و ضبط نموده اند.
در موارد زیادی مصلی و جایگاهای نماز آن حضرت را هم که عنوان مسجد نداشته است مشخص کرده اند با عنایت بر اینکه کتابهای سیره پیامبر (ص) معمولاً در قرن دوم هجری به بعد نوشته شده است روشن می شود که مسلمانان صدر اسلام و به خصوص اصحاب پیامبر (ص) و آل او تا چه میزان نسبت به این امر اهتمام داشته اند و به گونه ای که سیره نویسان سالها بعد با مراجعه به آنان توانسته اند این مکانها را بطور مشخص در نوشته های خود ذکر کنند.
مسجد و همسایه آن
فقها با استناد به تأکیدات خاص به رفت و آمد به مسجد نماز خواندن در مسجد را برای همسایه مسجد مستحب مؤکد شمرده اند و ترک نماز در مسجد توسط همسایه مسجد را مکروه شمرده اند.
فقیه اهل بیت مرحوم سید محمد کاظم یزدی در عروهٔ الوثقی می فرماید: برای همسایه مسجد مکروه است که بدون عذری مانند باران نماز را در غیر آن مسجد بجای آورد. همسایه مسجد کیست؟
در برخی از روایات همسایه مسجد را چهل خانه از هر طرف ذکر نموده اند.
در حدیثی از امیرالمؤمنین (ع): "حَرِیمُ الْمَسْجِدِ أَرْبَعُونَ ذِرَاعاً وَ الْجِوَارُ أَرْبَعُونَ دَاراً مِنْ أَرْبَعَهِٔ جَوَانِبِهَا. "حریم مسجد چهل ذراع و همسایه های آن چهل خانه از چهار طرف است". در حدیث دیگری، کسانی که صدای اذان را می شنوند به عنوان همسایگان مسجد معرفی شده اند.
لزوم رعایت اخلاق در رفت و آمد به مسجد
رفت و آمد به مسجد با انگیزه و اغراض فاسد نه تنها موجب ثواب نیست بلکه ای بسا سایر اعمال نیک انسان را نیز تیره می کند. هدف از آمدن به مسجد انسان خود را در معرض ریا و سمعه قرار دادن نیست بلکه معمولاً در دید و نگاه دیگران و انگیزه افراد مختلف است.
برخی برای بدست آوردن پاداش و ثواب الهی در سرای دیگر، گروهی به منظور کسب علوم و معارف دینی و پاره ای به قصد تعظیم شعائر الهی و به پا داشتن نماز که تبلور روح عبادات و بندگی و نیز نمایش روح وحدت و یکپارچگی امت اسلامی است.
تعمیر و آباد نگاه داشتن مساجد
یکی از مستحبات مسجد ساختن و تعمیر کردن آن است. در رساله های عملیه می خوانیم ساختن مسجد و تعمیر مسجدی که نزدیک به خرابی باشد مستحب است و در روایات که از معصومین (ع) وارد شده نیز بر هر سه امر تأکید شده است هم ساختن هم تجدید بناء و مرمت و هم رفت و آمد به مساجد مورد تشویق و ترغیب قرار گرفته است.
قرآن مجید عمارت مساجد الهی را تنها در صلاحیت اهل ایمان قرار داده آنجا که فرموده اند: "إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِر". "تنها کسانی مساجد خدا را عمران می کنند که به خداوند و روز جزاء ایمان آورده باشند. همچنین تعمیرات برای مساجد مانع نزول عذاب الهی می شوند".
شرایط برای تعمیرکنندگان مساجد
شرط اول: مربوط به جنبه اعتقادی آنان است که سیر حقیقی انسانهای خداجو و مؤمن به مبدأ و معاد است.
شرط دوم: از به پا دارندگان نماز یا سند نماز به عنوان مظهر بندگی و راز و نیاز با خداوند مختص انسانهایی است که بندگی و عبودیت را از قلب و اعضا و جوارح خویش سرایت داده اند.
شرط سوم: آبادکنندگان مساجد کسانی هستند که زکات یعنی حقوق مالی واجب خویش را ادا می کنند نه اینکه ساختن و تعمیر مسجد بهانه ای برای شانه خالی کردن از زیر بار وجوهات و حقوق شرعی باشد.
شرط چهارم: چهارمین ویژگی آبادکنندگان مساجد می فرمایند آنان تنها خشیت خدا را در دل دارند.
ضرورت حفظ مساجد و آثار اسلامی
تبرک جستن به آثار و وسایل متعلق به پیامبر اکرم (ص) از جمله مسائلی است که میان مسلمانان مطرح بوده. پیامبر (ص) نه تنها به هیچ گونه از آن نهی ننموده بلکه به انواع مختلف این امر را تأکید و امضاء می نمودند و این مسأله در نزد هر کس که کمترین آشنایی با سیره و تاریخ پیامبر (ص) و به خصوص کتابهای معتبر اهل سنت (سنی) داشته باشد امر بدیهی به شمار می آید.
منبع: سایت تبیان
پایان پیام/
نظر شما