انتشار جریان شناسی اعتزال نو در پنج جلد

به گزارش خبرگزاری شبستان، جلدهای نخست تا جهارم کتاب «جریان شناسی اعتزال نو» به همت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی روانه بازار نشر شد.

بنابراین گزارش، معتزله فرقه ای نام آشنا در دانش کلام محسوب می شود و معتزلیان در تقابل با منطق غالب اهل سنت که نقل گرایی پیشه کرده بودند، بر عقل گرایی تأکید کرده و در این راه مسیر افراط پیمودند و از این روی، عقل گرایی افراطی را باید از ویژگی های اساسی معتزلیان محسوب کرد.

جلد اول این مجموعه در پی یافتن پاسخ به پرسش های زیر است:

اینکه این دستگاه نوبنیاد را چگونه باید تعریف کرد و حوزه جغرافیایی از جهان اسلام که سخنان این گروه در آن رشد یا نفوذ پیدا کرده، کدام است؟

تقسیمات و گروه بندی هایی که برای این گروه به حسب تمایز افکار آنان می توان نمود، خاستگاه یا خاستگاه های مختلف این گروه در پیمودن این راه چه بوده است؟

آیا درد دین داشته اند یا صرفاً به خاطر غرب زدگی و تقلید از الگوهای غربی پس از رنسانس و به خصوص پس از مدرنیته کپی برداری کرده اند؟

این گزارش می افزاید: فلسفه دین مهمترین حوزه ای است که اعتزالیان جدید در آن بیشتر از سایر حوزه ها قلم زده اند و بیشترین شبهات از سوی آنان در این حوزه متوجه مبانی دینی شده است و در نتیجه بیشترین نقدها نیز متوجه آرای آنان در این حوزه است؛ امروزه این حوزه به دلیل گستردگی و نو بودن مسائل آن تحت عنوان مستقلی به نام کلام جدید هم مطرح می شود، اما به عنوان علمی و دقیق آن همان فلسفه دین است.

جلد دوم حاصل مقاله هایی است که در حوزه فلسفه دین به دبیرخانه مجموعه مقالات اعتزال نو رسیده و پس از ارزیابی مورد تأیید قرار گرفته. این مقاله در 12 فصل تنظیم شده است.

همچنین، در جلد سوم این کتاب به تحلیل و نقد آرای اعتزال نو در موضوعات مهمی چون حقوق اساسی و اندیشه های حقوقی، علم دینی، مغالطه ها و نقد آرای اختصاصی برخی از اعتزالیان جدید پرداخته شده است. این جلد در سه بخش تدوین شده است:

بخش اول، در موصوع حقوق حقوق اساسی و اندیشه های حقوقی مشتمل بر پنج فصل است. فصل اول، به تبیین و نقد آرای جمعی از نواعتزالیان در مسئله حقوق بشر پرداخته شده است. فصل دوم عهده دار تبیین آزادی در گفتمان اعتزال است. فصل سوم نگرش حقوقی نواعتزالیانبررسی شده است.

بخش دوم کتاب در دو فصل به موضوع مهم و بحث برانگیز علم دینی از نگاه برخی از نواعتزالیان  اختصاص یافته است. دیدگاه های دکتر سروش محور نقدهای این بخش قرار گرفته است.

بخش سوم حاوی مقاله های تک نگاری است که هرکدام به موضوع خاص یا به نقد آرای فرد خاصی از نواعتزالیان پرداخته است.

علاوه بر این، در جلد چهارم در دو بخش و مجموعاً 12 فصل، به تحلیل و نقد آرا و آثار ابو زید پرداخته است. بخش اول در 9 فصل به نقد موضوعی اندیشه های ابوزید اقدام کرده و بخش دوم در سه فصل به نقد و بررسی اجمالی سه کتاب از آثار ابوزید پرداخته است. بدیهی است که نقد آرا و آثار ابوزید در یک کتاب امکان پذیر نیست.

بخش اول تحلیل ها و نقدهای موضوع محور

بخش دوم نقدها و تحلیل ها با محوریت برخی از کتاب های نصر حامد ابوزید

این گزارش می افزاید: جلد این کتاب طی 10 فصل به موضوع عقل شیعی پرداخته است؛ مقاله اول با عنوان کارکرد و کاربرد عقل در باب دین در دو بخش به این مقصود نایل گردیده است. بخش اول با عنوان ادراک پیش انگاره های  ضرورت دین و شانزده زیر مجموعه مختلف و متمایز بخوبی و دقیق از این عهده برآمده است و بخش دوم با عنوان شرح کارکردهای اختصاصی عقل در تحقیق و تحقق هریک از حوزه های دین و در سیزده ریز عنوان به تفصیل این کارکردها پرداخته است. ای مقاله در آخر اشاره ای به چالش های کارکرد عقل در باب دین نموده است.

مقاله دوم با عنوان تلازم حکم عقل و شرع ضمن طرح براهین عقلی و نقلی به اثبات این قاعده کرده است.

مقاله سوم با عنوان جایگاه عقل در فقه امامیه پس از مفهوم شناسی مفصل در سه گفتار به تشخیص هویت و عینیت های مدرکات عقل و گسست آن از غیرعقل، گونه شناسی کارگردهای عقل در فقه و آسیب شناسی کارایی عقل در استنباط پرداخته است.

مقاله چهارم با عنوان چیستی و کارکردهای عقل در حکمت اسلامی ضمن بیان چیستی عقل، اقسام عقل، تبیین کارکردهای عقل مطابق آیات و روایات کارکردهای عقل در حکمت اسلامی و بیان اقوال حکما در کارکردهای عقل این موضوع را به انجام رسانده است.

مقاله پنجم با عنوان کارکردهای عقل عملی در اصول فقه شیعه به حوزه دیگری از کارکردهای عقل می پردازد و به دوازده قاعده اصولی اشاره کرده که مبتنی بر عقل عملی می باشد.

مقاله ششم با عنوان عقل و علم و تعامل آنها در منظومه معرفتی شیعه با رویکردی دیگر به مسئله عقل می پردازد و آن رابطه عقل و علم در منظومه معرفتی شیعه است.

مقاله هفتم با عنوان نسبت بین منابع معرفتی معتبر از دیدگاه آیت الله جوادی آملی به فرآیند درست و بجا از عقل و نقل را مطابق انظار آیت الله جوادی آملی تبیین می نماید.

مقاله هشتم و نهم عهده دار نقد دیدگاه یکی از اشخاص محوری اعتزال نو محمد ارکون درباره عقل است. عناوین این دو مقاله نقد نگاه تطبیقی محمد ارکون به عقل اسلامی و عقال غربی و نقد و بررسی آسیب های عقل دینی از منظر محمد ارکون است.

و در نهایت مقاله دهم با عنوان حکم عقل و اخلاق به ضرورت عدالت به عنوان قاعده فقهی این قاعده به نقد کشیده شده و رد می شود.

شایان ذکر است، این کتاب به کوشش محمد عرب صالحی تدوین و به همت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی روانه بازار نشر شده است.

پایان پیام/