پیامبر از هر نقطه اشتراکی برای وحدت استفاده می کردند

حجت الاسلام قاسم خانجانی عضو هئیت علمی گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار قران و معارف خبرگزاری شبستان در رابطه با سیره و شیوه رسول گرامی اسلام (ص) برای ایجاد وحدت در جامعه اسلامی آن روزگار گفت: ما در سیره پیامبر اعظم(ص) به مواردی برمی خوریم که حضرت به نوعی برای پایان دادن به مشکلات میان مسلمانان سعی کرده اند از مشترکات آنها استفاده کرده و میان آنها اتحاد ایجاد کنند.

وی افزود: برخی از این اقدامات پیامبر(ص) بین دو تیره و دو گروه مهم مسلمانان به اسم مهاجر و انصار است. مهاجران یعنی کسانی که از مکه به مدینه هجرت کرده بودند و انصار یعنی کسانی که از این مهاجران در مدینه پذیرایی کرده و آنها را در خانه های خود جای داده و زمینه زندگی و سکونت آنها را در مدینه فراهم کرده بودند. مهاجر و انصار تفاوت هایی به لحاظ نوع زندگی ، منبع درآمد، قبیله وموقعیت های اجتماعی داشتند که این تفاوت ها زمینه را برای رقابت و کشمکش و در برخی موارد حتی درگیری فراهم می کرد. بحث تفاخر ممکن بود زمینه ای برای تقابل این دو گروه باشد هرچند این مسایل از نظر اسلام غیر قابل قبول است اما واقعیتی بود که ممکن بود آنها را در مقابل هم قرار دهد. لذا پیامبر(ص) حدود یک سال پس از ورود و حضور در مدینه از یک اقدام و پدیده ای در آن زمان رونمایی کرد بنام «پیوند برادری و مواخات.»

این کارشناس تاریخ اسلام تصریح کرد: پیمان برادری که بسیار مهم است یکی از بهترین اقدامات پیامبر (ص) برای اتحاد و وحدت دو گروه مهم از مسلمانان بود که البته این دو طیف عملا همه مسلمانان آن روز جامعه اسلامی را تشکیل می دادند . با این پیمان هم برای مهاجران مسئله حضور در مدینه هضم می شد و چندان دشوار نمی نمود و هم برای انصار نوعی امتیاز به همراه داشت و زمینه ای برای افتخار آنها محسوب می شد که نه تنها منتی بر مهاجران نداشته باشند بلکه افتخار کنند که به دستور پیامبر(ص) از مهاجران پذیرایی می کردند و این یک عامل مهم برای نزدیکی و رفع هر نوع تفاخر و تمایز بود.

حجت الاسلام خانجانی در ادامه خاطرنشان کرد: جالبست که همین بحث مواخات و اخوت و ایجاد برادری نه تنها میان مهاجر و انصار بلکه حتی در میان خود مهاجران با هم نیز دیده می شود. یعنی پیمان برادری فقط یک بار و تنها میان مهاجر و انصار نبود. این موضوع فوایدی نیز به دنبال داشت و باعث همدلی بیشتر مهاجر و انصار می شد و رسول خدا(ص) می توانستند از این وحدت و اتحاد ایجاد شده بخصوص در غزوات و مقابله با دشمنان اسلام استفاده کنند. برخی از آداب و رسوم آن دوران نیز نشان می دهد که تمایزی میان مهاجر و انصار وجود داشته است از جمله این که آنها با غیر مهاجر ازدواج نمی کردند . یعنی ازدواج دورن گروهی و درون قبیله ای داشتند و پیامبر(ص) در این رابطه نیز با ارشاد و راهنمایی خود آنها را از این نوع ازدواج انحصاری درون قبیله ای باز می دارند.

وی افزود: در استفاده از غنایم نیز همین مسئله جاری است. وقتی در یکی از غزوات بحث استفاده بیشتر از غنایم پیش می آید طبیعتا انصار احساس می کنند که سهم کمتری به انها اختصاص داده شده و از این ماجرا ابراز ناراختی می کنند. پیامبر(ص) در اینجا اهل مدینه و انصار را فرا می خوانند و می فرمایند آیا شما نمی خواهید در مقابل کسانی که از مال دنیا بهره مند شده اند سهمی که به شما می رسد «پیامبر خدا» باشد؟ این سخن پیامبر(ص) بدین معناست که حضرت همچنان در میان انصار و در مدینه حضور داشته باشند که همین ماجرا نیز زمینه سکونت دایمی رسول خدا در مدینه را فراهم می کند و حضرت تا پایان عمر مبارک خود در مدینه باقی می مانند.

این کارشناس تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: این اقدام به معنای استفاده کردن از یک اظهار علاقه و تمایل انصاربرای ارتباط با پیامبر(ص) و علاقه عاطفی آنها به پیامبر بود که حضرت از آن برای از بین بردن زمینه اختلاف و درگیری استفاده می کنند. نمونه های فراوانی از این دست در تاریخ اسلام بخصوص زندگی رسول خدا(ص) وجود دارد که پیامبر از یک نقطه مشترک، وجه مشترک، یا آداب و رسوم و اعتقاد مشترک استفاده می کنند برای نزدیک کردن گروه های مختلف مسلمانان که احیانا ممکن است به دلیل اختلاف نظرهایی که دارند در مقابل هم قرار بگیرند و همین امر باعث ایجاد درگیری و کشمکش بین انها شود.

عضو هئیت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: البنه متاسفانه پس از رحلت پیامبر(ص) اتفاقا همین موضوع تمایز مهاجر و انصار که در زمان رسول خدا(ص) حل شده بود دوباره مطرح می شود و بحث قریش وغیر قریش و مهاجر و انصار و ... مطرح می شود و شایسته سالاری و تبعیت از حقایقی که پیامبر به آنها سفارش کرده بودند رو به فراموشی می رود و دوباره گرایش های فکری زمان جاهلیت خودنمایی می کند و باعث برکناری امیرالمومنین (ع) می گردد. امروز نیز اگر از مشترکات برای نزدیک شدن شیعه و سنی بخصوص به عنوان دوطیف مذهبی مشخص و شناخته شده و با استفاده از این نقاط مشترک، نقاط اختلافی و تفاوت و تمایزهایی که به لحاظ اعتقادی وجود دارد کنار زده شود، می توان به یک وحدت و اتحاد فراگیر همه جانبه و مستمر دست یافت که دشمنان اسلام که نه دلشان برای شیعه سوخته و نه برای اهل سنت، نتوانند از این اختلافات استفاده کنند.

وی افزود: نقاط مشترک بسیاری میان شیعه و اهل سنت وجود دارد که متاسفانه فراموش شده یک کتاب، یک قبله، یک خدا، یک یامبر(ص) و یک دین. البته با اختلاف نظر واختلاف سلیقه در برخی جزئیات که حتی اختلاف نظر در امر مهمی مانند امامت نیز نباید به قدری برجسته شود که دشمنان بتوانند از ان استفاده کنند حتی اگر به لحاظ علمی و مبانی اعتقادی این موضوع میان شیعه و اهل سنت حل نشده باشد و اگر فرض کنیم که قابل حل هم نباشد، اما باز بایستی به این نکته توجه داشته باشیم که کسانی که دشمنی و کینه توزی آنها با مسلمانان هم ثابت شده است و هم نشانه های بسیاری از آن را امروز می توان مشاهده کرد هیچگاه دلشان نه به حال شیعه سوخته و می سوزد و نه به حال اهل سنت.

اگر شیعه و اهل تسنن به این توجه داشته داشته باشند با وجود این اختلاف نظرحل نشده در این موضوع ، اما شناخت عمیق و دقیق و درست از دشمن مشترک شیعه و سنی و دست به هم دادن و همبستگی برای مقابله با این دشمن مشترک ایجاب می کند که این دو گروه مانند یک خانواده رفتار کنند . ممکن است گاه در میان اعضای خانواده با هم اختلافی پیش بیاید اما اجازه نمی دهند که دشمن از بیرون وارد این خانواده شده و ضربه ای به آنها بزند. بنابراین با فهم این حقیقت و درک اهمیت این موضوع می بایست با اتحاد نظر و همبستگی اعتقادی و تکیه بر مشترکات در مقابل دشمن مشترک که نه دل خوشی از مسلمانان - به شکل عمومی- و نه از اهل سنت و شیعه دارد و کمر همت برای نابودی شیعه و اهل سنت و در نهایت نابودی اسلام بسته ، به هیچ قیمتی اجازه نداد که از ین اخلاف نظرها و اختلاف عقاید به نفع خود استفاده کند.

حجت الاسلام خانجانی تصریح کرد : همچنان که پیامبر اکرم از مهم ترین او لویت های ابتدایی ورودشان به مدینه همین بحث اتحاد میان تیره های مسلمانان بود و استفاده از این نقطه مشترک یعنی اعتقادات دینی در مقابل اختلاف نظر و اختلاف سلیقه هایی که ممکن بود وجود داشته باشد. حضرت به همین شکل توانستند 10 سال حکومت خود را در مدینه اداره کرده و اسلا م را در آن زمان و به آن شکل در مقابل دشمن بسیار خطرناک و پرقدرت آن روز یعنی مشرکان مکه و قریش و البته قبایل مخالف اطراف مدینه حفظ کنند و اسلام در چنان شرایطی رشد کرده و آرام آرام در دوره های بعد به عنوان یک دین آسمانی تمام عیار که می تواند برای سعادت و نجات بشریت آموزه های گرانقدری را ارائه کند مطرح شود و امروز نیز ما شاهد این موضوع در دنیا هستیم و بالندگی و شکوفایی و اهمیت دین اسلام از رهگذر اقدامات پیامبر اسلام (ص) و مخصوصا اقدام در جهت اتحاد مسلمانان شکل گرفته است.

پایان پیام/