خبرگزاری شبستان: پارهاى از دانشمندان بر اين عقيدهاند كه منظور از نماز ميانه، يكى از نمازهاى پنجگانه شبانهروزى است؛ و بدان دليل مشخّص نشده كدام يك از نمازها، كه مردم همه نمازها را فروتنانه و با خشوع كامل به جا آورند؛ و اين درست بسان شب قدر يا اسم اعظم خداست كه ميان چند شب و نامهاى گرانقدر آفريدگار هستى ناشناخته مانده است و نيز همانند ساعت پذيرفتهشدن دعاها و خواستههاست كه درميان تمامى شبانهروز مجهول است و براساس حكمت مخفى مانده است.
درباره شأن نزول آيه 238 سوره بقره - حافظوا علی الصلوات و الصلوة الوسطی و قوموا لله قانتین / بر نمازها و نماز میانه مواظبت کنید، و خاضعانه برای خدا به پا خیزید - گروهى از مفسّران نقل كردهاند كه در زمان پيامبر(ص)، جمعى از بدانديشان و مسلماننمايان، گرمى هوا را دستاويز مىساختند و به انگيزه تفرقهافكنى درميان مردم باايمان، در نماز ظهر حضور نمىيافتندكه بر اثر رفتار زشت و سم پاشيهاى هدفدار آنان، برخى از مردم باايمان نيز دچار غفلت شدند. پيامبر(ص) از اين ماجرا آزردهخاطر شد و ضمن چارهانديشى، به تفرقهافكنان هشدار داد. و اين آيه شريفه هم در همين راستا فرود آمد. زيدبن ثابت در اين باره گفته است پيامبر(ص) نماز ظهر را در اوج گرما به جماعت مىخواند و اين كار بر ياران گران مىآمد؛ از اين رو، عدّهاى به نماز نمىآمدند و گاه يك يا دو صف بيشتر تشكيل نمىشد؛ پس آن حضرت ضمن چارهانديشى به آنان هشدار داد به گونهاى مجازات خواهند شد و آنگاه بود كه اين آيه شريفه فرودآمد.
اما عبارت ابهام آمیزی که در این آیه وجود دارد و مورد اختلاف مفسرین واقع شده عبارت الصلوه الوسطی / نماز میانه است. منظور از نماز میانه چیست؟ در اينكه كداميك از نمازهاى واجب نماز ميانه است، ديدگاههای مفسران متفاوت است:
اول: انبوهى از مفسّران و بعضى از پيشوايان مذاهب چون ابوحنيفه برآنند كه منظور، نماز ظهر است. گفتنى است از دو امام بزرگوار حضرت باقر و صادق علیهما السلام نيز اين مطلب روايت شده است. عدّهاى از پيشوايان «زيديه» گفتهاند در روز جمعه، منظور از نماز ميانه، نماز جمعه و در ساير روزها، نماز ظهر است. از امير مؤمنان علی (ع) هم همين مطلب را نقل كردهاند. شأن نزول آيه شريفه نيز با توجّه به رواياتى كه درمورد آن رسيده است، اين مطلب را تأييد مىكند.
از امير مؤمنان(ع) نقل كردهاند كه ضمن تأييد اين ديدگاه، فرمود: نماز ظهر نخستين نمازى است كه واجب شد: "و اوّل صلوة فرضت"
همچنين از آن حضرت روايت كردهاند كه فرمود: پيامبر گرامى(ص) مىفرمود: خدا در آسمان دنيا، پديدهاى دايرهمانند خلق كرده است كه وقتى خورشيد از آن مىگذرد، همه موجودات، پروردگار خويش را تسبيح مىگويند؛ به همين جهت، خداوند نماز ظهر را واجب ساخت تا در آن ساعت خوانده شود؛ چرا كه آن ساعت، همان ساعت مباركى است كه درهاى آسمان گشوده مىشود و تا پايان برگزارى نمازها بسته نمىشود، و در آن ساعت است كه دعا به هدف اجابت مىرسد.
دوم: دستهاى ديگر از مفسّران ازجمله ابن عبّاس، به نقل از امير مؤمنان(ع)، نماز عصر را نماز ميانه شناختهاند. همچنين از پيامبر(ص) روايت كردهاند كه فرمود: "بدانجهت كه نماز عصر ميان دو نماز بامداد و ظهر از يك طرف و نماز مغرب و عشا از طرف ديگر است، نماز ميانه ناميده شده است"
و دليل يادآورى ويژه آن درميان نمازها اين است كه خواندن آن در ساعاتى از روز صورت مىگيرد كه مردم به كار و تلاش مشغولند.
از پيامبر(ص) نقل كردهاند كه فرمود: آن كه نماز عصرش از دست برود، بسان كسى است كه ثروت و خانوادهاش به مصيبتى گرفتار آمده است: قال(ص): «الّذى تفوته صلوةالعصر فكانّما وُتِرَ اهله و مالَهُ». نيز فرمود: در روزى كه آسمان ابرى و خورشيد نهان است، نماز را در نخستين فرصت بخوانيد؛ چرا كه اگر نماز عصر كسى ازدست برود، عملكرد او نابود و بىاثر مىشود: "بكّروا بالصّلوة فى يومالغيم، فانّه مَنْ فاتته صلوةالعصر حبط عمله"
سوم: گروهى نماز مغرب را نماز ميانه دانستهاند. به اعتقاد آنان، اين نماز از نظر واژهها و جملات و ركعتها، ميانه نمازهاست. از پيامبر گرامى(ص) نقل كردهاند كه فرمود: پرفضيلتترين نمازها در نزد خدا، نماز مغرب است كه آن را براى مسافر و كسى كه در وطن خويش حاضر است، مقرّر داشته است: «انّ افضلالصّلوات عنداللّه صلوةالمغرب». و نيز افزود: پروردگار با نماز مغرب، شب را آغاز مىكند و روز را پايان مىبرد؛ و كسى كه نماز مغرب را بخواند و پس از آن دو ركعت نافله بجا آورد، پاداش او قصرى در بهشت است. و آن كه پس از نماز مغرب، چهار ركعت نافله بخواند، خداوند بسيارى از گناهان او را مىآمرزد.
چهارم: جمعى معتقدند كه منظور از نماز ميانه، نماز عشا است؛ چرا كه اين نماز، ميان دو نماز بامداد و مغرب كه در هيچ حال از تعداد ركعتهاى آنها كاسته نمىشود، قرار گرفته است و از پيامبر گرامى(ص) روايت كردهاند كه فرمود: هر كه نماز عشا را با جماعت بخواند، مانند كسى است كه نيمى از شب را به عبادت خدا پرداخته است؛ و هر كه نماز بامدادى را صحيح بخواند، بسان كسى است كه همه شب را با پرستش و عبادت پروردگار بهپايان برده است.
پنجم: برخى ازجمله جابربن عبداللّه انصارى مىگويند: منظور از نماز ميانه، نماز بامدادى است؛ چرا كه كه اين نماز، دربين نمازهاى شب و روز - يعنى ميان نور و تاريكى - قرار گرفته و خود بطور جداگانه و بدون هيچ نماز ديگرى، واجب شده است. قرآن شريف در اين مورد مىفرمايد: "وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ اِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُودَاً / و نماز بامدادى را برپادار، چرا كه نماز صبح پيوسته با حضور فرشتگان قرين است" آرى؛ هم فرشتگان شب، نماز بامدادى را گواهى مىكنند و هم فرشتگان روز؛ همانگونه كه آيه شريفه اين بحث در ادامه مىفرمايد: "قوموا للّه قانتين"
ثعلبى در تفسير خويش بهنقل از «انس» آورده است كه پيامبر گرامى(ص) همواره در نماز بامدادى دعا مىكرد و آن را با خضوع و فروتنى افزونترى به جا مىآورد.
ششم: پارهاى از دانشمندان نيز بر اين عقيدهاند كه منظور از نماز ميانه، يكى از نمازهاى پنجگانه شبانهروزى است؛ و بدان دليل مشخّص نشده كدام يك از نمازها، كه مردم همه نمازها را فروتنانه و با خشوع كامل به جا آورند؛ و اين درست بسان شب قدر يا اسم اعظم خداست كه ميان چند شب و نامهاى گرانقدر آفريدگار هستى ناشناخته مانده است و نيز همانند ساعت پذيرفتهشدن دعاها و خواستههاست كه درميان تمامى شبانهروز مجهول است و براساس حكمت مخفى مانده است.
برگرفته از: سایت تبیان
پایان پیام /
نظر شما