خبرگزاری شبستان: قرآن عدد 40 را یک نقطه عطف و کمال نسبی می داند: و واعدنا موسی ثلاثین لیله ... حضرت موسی (ع)، سی شب با خداوند قرار گذاشت و 10 شب نیز به آن اضافه شد. در ادامه می فرماید: فثم میقات ربه اربعین لیله. این اربعین یا چهلم در قرآن آمده و عدد کمال نسبی است. البته در فرهنگ های دیگر هم مطرح شده اما قدیمی ترین سند خود قرآن است. پس اگر ما از زاویه نگاه قرآن به چهل و چهلم نگاه داشته باشیم متوجه می شوبم عدد 40 از یک سو سن کمال نسبی است از طرف دیگر عدد 40، میقات و ارتباط و وعده گذاشتن با خداوند است. موسی در وعده ای که با خداوند می گذارد در 40 شب به کمال می رسد و از طرف دیگر می بینیم به خواست خداوند، بنی اسرائیل چهل سال سرگردان می مانند و عذاب می کشند و 40 سال از ورود به آن سرزمین مورد نظر محروم می مانند.
بخش اول گفتگوی سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین مهدی واعظ موسوی، استاد حوزه و دانشگاه به تبیین تاریخی آغاز مراسم اربعین حضرت سیدالشهدا (ع) و رمز و رموز اربعین از نگاه قرآن اختصاص دارد.
اگر بخواهیم به اربعین حضرت سیدالشهدا علیه السلام از زاویه پیدایش تاریخی آن نگاه کنیم چه نکاتی قابل بحث خواهد بود. به ویژه وقتی می بینیم شیعه صرفا برای امام حسین علیه السلام این مراسم را برگزار می کند.
ریشه تاریخی اربعین به زیارت جابر این عبدالله انصاری برمی گردد که در روز چهلم شهادت امام حسین علیه السلام رخ داده و همین زیارت مبنایی شده که ما هر سال این روز را گرامی بداریم. البته در روایاتی که از حضرات معصومین (ع) بعد از امام حسین (ع) آمده به ویژه روایات مربوط به امام صادق (ع) بر زیارت حضرت در این روز تأکید می کند.
همچنان که می دانید جابر یکی از صحابه مهم و جلیل القدر پیامبر و شخصیت بسیار ارزشمند و ممتازی هستند بنابراین تاریخ هم نسبت به رفتار این صحابه حساس بوده و دنبال کرده است. آنچه در تاریخ به عنوان اولین زیارت بعد از تدفین اجساد شهدا و امام حسین (ع) ثبت شده زیارت جابر ابن عبدالله انصاری است.
آیا کسی جابر ابن عبدالله را در این زیارت همراهی نمی کرده است؟
همراه جابر یکی دیگر از شخصیت های صاحب نام تاریخ اسلام به نام عطیه هم هست که جابر را در این زیارت همراهی می کند اما از آن جایی که جابر ابن عبدالله انصار، جذابیت شخصیت بیشتری داشته است این زیارت منسوب به جابر است و کم تر از عطیه نام برده شده است. در واقع تاریخ به ما می گوید که سنت زیارت اربعین از همین نقطه آغاز می شود و البته وجه مهم ماندگاری و استمرار این سنت از آن جا است که اهل بیت علیهم السلام بر زیارت اربعین تأکید می کنند و اساسا زیارت اربعین را جزو علایم شیعه و شیعه گری می شمرند.
ممکن است این سؤال به ذهن برخی برسد که به این عدد چهل می توان به عنوان یک عدد نمادین هم نگاه کرد؟ چون در قرآن هم رد پای این عدد را می بینیم.
بله، قرآن عدد 40 را یک نقطه عطف و کمال نسبی می داند: و واعدنا موسی ثلاثین لیله ... حضرت موسی (ع)، سی شب با خداوند قرار گذاشت و 10 شب نیز به آن اضافه شد. در ادامه می فرماید: فثم میقات ربه اربعین لیله. این اربعین یا چهلم در قرآن آمده و عدد کمال نسبی است. البته در فرهنگ های دیگر هم مطرح شده اما قدیمی ترین سند خود قرآن است. قرآن این عدد را ذکر کرده است. اگر بخواهم به صورت دقیق تر بیان کنم در آیه 51 سوره بقره آمده است: و اذ واعدنا موسى اربعين ليلة ثم اتخدتم العجل من بعده و انتم ظالمون. در آیه 26 سوره مائده می خوانیم: قالَ فَإِنَّها مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعينَ سَنَةً يَتيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفاسِقينَ / خداوند به موسی گفت: ورود به این سرزمین 40 سال برای ایشان - بنی اسرائیل - حرام شد که در بیابان ها سرگردان خواهند ماند.
در سوره اعراف آیه 142 آمده است: وَ وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً و سوره احقاف آیه 15 می فرماید: وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ کُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً ... / ما به انسان توصیه کردیم به پدر و مادرش نیکی کند ، مادرش او را با ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد و دوران حمل و از شیر بازگرفتنش سی ماه است تا زمانی که به کمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگی بالغ گردد ... از این جا معلوم می شود که رشد کمال عقلی در انسان 40 سالگی است.
پس اگر ما از زاویه نگاه قرآن به چهل و چهلم نگاه داشته باشیم متوجه می شوبم عدد 40 از یک سو سن کمال نسبی است از طرف دیگر عدد 40، میقات و ارتباط و وعده گذاشتن با خداوند است. موسی در وعده ای که با خداوند می گذارد در 40 شب به کمال می رسد و از طرف دیگر می بینیم به خواست خداوند، بنی اسرائیل چهل سال سرگردان می مانند و عذاب می کشند و 40 سال از ورود به آن سرزمین مورد نظر محروم می مانند.
چند سالی است که زیارت اربعین و پیاده روی های پرشور دسته جمعی به سمت کربلا بسیار پرشورتر برگزار می شود و انگار آرام آرام به یک مناسک جدی و مهم در فرهنگ شیعه تبدیل می شود. شاید از دو زاویه به این وضوع بشود نگاه کرد. اول از این زاویه که تحولات اخیر در خاورمیانه و اوضاع عراق و تهدید اماکن مذهبی، شیعیان عراق و ایران و لبنان و سایر مناطق را برای زیارت اربعین جدی تر از گذشته ساخته است و یک منظر هم پوشش رسانه ای که صورت می گیرد و در گذشته کم تر می دیدیم. دیدگاه تان در این باره چیست؟
همچنان که پیش تر هم عرض شد این زیارت ها و پیاده روی ها اتفاق جدیدی نیست و از همان اربعین اول بعد از شهادت امام حسین (ع) و یاران آن حضرت تا روزگار ما ادامه داشته است. زمانی که راه عراق باز بود علما و بزرگانی که در نجف تدریس می کردند یا طلابی که مشغول به تحصیل بوند مقید به این بودند که حتما زیارت اربعین را درک کنند لذا پیاده از نجف تا کربلا را می پیمودند و به حرم حضرت اباعبدالله (ع) وارد می شوند. اما بعد از آن که حزب بعث در عراق روی کار آمد و محدودیت هایی که صدام و حزب بعث ایجاد کردند و به دنبال آن 8 سال جنگ ایران و عراق روی داد و شرایطی که همچنان بعد از جنگ تا مدتی اعمال می شد این ظرفیت عملا بلااستفاده ماند و یک مقدار کم رنگ شد وگرنه ما این زیارت را از سالیان گذشته در فرهنگ شیعه داشتیم و می دیدیم بین علما و طلاب ایرانی که در نجف تدریس و تحصیل علوم می کردند این فرهنگ رایج بود که پیاده به زیارت امام حسین بشتابند.
پایان پیام /
نظر شما