دوگانه نهادینه شدن نظم سیاسی هنوز به پایان نرسیده است

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، مراسم رونمایی از کتاب "پوپولیسم" اثر عبدالوهاب فراتی ساعتی پیش با حضور عماد افروغ، استاد دانشگاه، حجت الاسلام داود فیرحی، استاد دانشگاه تهران و پرویز امینی، مدرس دانشگاه و تحلیلگر سیاسی در کانون اندیشه جوان برگزار شد.

بر پایه این گزارش، حجت الاسلام فیرحی با بیان اینکه تاریخ کتاب در عین حال که مربوط به گذشته است اما اهمیت خاصی دارد چرا که یکی از مفاهیم مهم دانش حوزه اجتماعی و سیاسی است و ما همیشه نیاز داریم تا این مفاهیم را بررسی کنیم.

وی ادامه داد: تصور من این است پوپولیسم مفهومی است که با مدرنیته پیوند خورده و قابل تعریف است هر چند نمونه های تاریخی قبل از تجدد نیز داریم اما بیشتر در این دوره مشاهده می شود.

حجت الاسلام فیرحی با تاکید بر اینکه یکی از بیماری های امروز بخصوص دولت های دموکراتیک و شبه دموکراتیک همین مسئله است، اظهار کرد: جامعه ما از سال 1905 میلادی بنا به اختیار یا اجبار یا هر دو یا بنا به ضرورت تاریخی از حیث سیاسی وارد دنیای مدرن شد. دولت مدرن خصلت هایی از جمله مفهوم قانون، تعیین نسبت دولت با مشارکت با افکار عمومی  با رسانه ها، تز و انجمن هاست که بحث پوپولیسم از درون این مناقشات بیرون می آید.

وی تصریح کرد: وقتی از پوپولیسم سخن می گوییم در واقع از اداره جامعه یا به عبارت دیگر یا روی کار آمدن چهره های سیاسی و اجتماعی در غیاب نهادهای جا افتاده مدنی یا دموکراتیک سخن می گوییم.

استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: ما در دوره مشروطه با پدیده ای به نام نشریات و رسانه ها مواجهیم که یک موج پوپولیسمی در آن دیده می شود. از سوی دیگر با طرحی به نام دموکراسی انجمنی در دیدگاه بزرگان مشروطه مواجه هستیم که یکی از مختصات آن دوره انجمن های غیرصحیح است و منظور از انجمن های غیرصحیح انجمن هایی است که گرایش های پوپولیسمی در آن مشاهده می شود که در مجلس دوم یک گفتگوی مهم مناقشه میان سلیمان میرزا و دیگران مشاهده شد.

حجت الاسلام فیرحی عنوان کرد: سلیمان میرزا در آن زمان سخنی داشت که تقریبا همزمان با کنار رفتن محمدعلی شاه بود. مناقشه از این قرار است که سلیمان میرزا در جستجوی تأسیس نهادهای حزبی در داخل مجلس بود یا بر آن تصریح داشت که کاری انجام شود که مجلس دوم به صورت علنی، اکثریتی و اقلیتی بوده و مسئولیت اداره دولت را بر عهده اکثریت بگذارند تا جامعه نظم یابد.

وی اضافه کرد: در مقابل گروهی بودند که معتقد بودند وقتی رأی دادیم اکثریت مشخص می شوند. اصرار آنها بر این بود که مجلس یک وجه دارد و چرا آن را به اقلیت و اکثریت تفکیک می کنیم بلکه همه ما به عنوان ملت واحد باید پشت سر رهبری علیحضرت سعی کنیم جامعه را اداره کنیم.

این استاد دانشگاه بیان کرد: به نظر می رسد در این دو گزاره یک نظم دموکراسی و همزمان گریز از دموکراسی وجود دارد؛ امروز نیز جامعه ما هنوز هم با حضور نهادهای قدرتمند و فرار از قواعد و تکیه به افکار عمومی رها شده که از طریق رسانه ها یا دیگر ابزارها ساخته می شود و این مسئله ای است که هنوز جامعه ما با آن درگیر است.

وی افزود: نهادینه شدن نظم سیاسی در جامعه ما و گریز از این نهادینه شدن در حقیقت دوگانه ای است که هنوز به پایان نرسیده است.

حجت الاسلام فیرحی اظهار کرد: دو معضل در این میان وجود دارد؛ رسانه ها هنوز در جامعه قدرتمندتر می شوند و از سوی نهادهای حزبی و مکانیسم های شفاف سازی در جامعه هنوز درگیر مکانیسم های انتخاباتی بوده و در واقع ما هنوز درگیر پوپولیسم هستیم.

وی ادامه داد: پوپولیسم یعنی آنجایی که از نخبگان فاصله گرفته و فعال سیاسی را رها کنیم و آنها نیز رو به ادبیات عامیانه آورده و از برنامه های دولتی فاصله بگیرند که این نظم را برپا خواهد زد و این خصلت آدم هاست که وقتی تب انتخاباتی داغ می شود انسان ها میان عقلانیت پایبندی به قواعد و غرایض پیروزی گرایش به غرایض دارند و سعی می کنند هوشمندترین جملات را انتخاب کنند که پیوند میان توده مردم و وضعیت دارد.

حجت الاسلام فیرحی با بیان اینکه عمده ترین تلاش محققان این حوزه آن است که زمینه پوپولیسم را فراهم نکنند، گفت: پوپولیسم آن نیست که انسان های عاقل و عادل میل به آن پیدا نکنند در این میان شخصیت پوپولیسم اهمیت ندارد و آنچه مهم است موقعیتی است که همه را به آن سمت می کشاند لذا اگر در واقع پوپولیسم را از ویژگی های دولت بگیریم و از جمله بیماری های دوران دموکراسی، یکی از مشکلات آن زمانی است که جامعه گذاری پیدا می کند به قاعده مندی و استفاده بهینه از بی قاعدگی های قواعد که این موارد منشأ پوپولیسم است لذا همچنان ما در کمین آن هستیم یعنی فشارهای افکار عمومی را داریم و هر جا این فشار باشد رسانه ها نیز وجود دارند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه من از پوپولیسم بیشتر جنبه منفی آن را برداشت می کنم، گفت: دروازه پوپولیسم نظام انتخاباتی است که اگر این نظام اصلاح شود هم پوپولیسم را جهت می دهیم هم آن را گسترش داده ایم این تقارن، تقارن خوبی است و می توان میان سیستم انتخاباتی خود معضلاتی که از پوپولیسم ایجاد می شود را بحث کرد.

حجت الاسلام فیرحی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: نظام انتخاباتی اندونزی در سال 1992 میلادی اصلاح شد و تقریبا توانست رادیالیسم را کنترل کند و ریشه اقتصادی را هم بالا ببرد و در دورانی که نظام سرمایه داری دچار بحران بود یعنی از سال 2009 تا 2011، اندونزی توانست نظام اقتصادی خود را حفظ کرده و تحلیلگران معتقدند این به نظام انتخاباتی آنها باز می گشت و آنها در حقیقت توانستند پوپولیسم را کنترل کنند.

پایان پیام/