با پایان یافتن ماه دوم فصل پاییز و تفاوت دمای فاحش بین شب و روز در استان فارس و به ویژه شهر شیراز خبرنگار خبرگزاری شبستان در شیراز با دکتر محمدجعفر ناظم سادات، رئیس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز، گفتگویی در خصوص وضعیت آینده فارس و چالش های پیش رو انجام داده است که مشروح آن را در زیر می خوانید.
شبستان: بنا به نظر کارشناسان پدیده های النینو و گرم شدن زمین در حال اتفاق است و یخ های قطب شمال در حال ذوب شدن است، از شهریور امسال دیدیم که هوا رو به سردی رفته ولی الان تفاوت دمای بسیار بین روز و شب وجود دارد و خشک شدن تالاب‌ها و خودسوزی درختان را شاهدیم، در مجموع این مسائل را چطور پیش بینی می کنید؟
- جو را با ارائه مثالی توضیح می دهم، استخر آبی را در نظر بگیرید، اگر سنگی در استخر پرتاب کنید موجی ایجاد شده و از مرکز استخر تا اطراف و دیواره استخر ادامه می یابد و به دیواره های استخر برخورد می کند، اگر وزن و اندازه سنگ را بدانیم می توانیم میزان و اندازه موج ایجاد شده که به دیواره های استخر برخورد می کند را پیش بینی کنیم، اگر به جای پرتاب یک سنگ تعداد زیادی سنگ را به جوانب مختلف استخر پرتاب کنیم، دیگر محاسبه موج و میزان شدت آن و اینکه در کدام قسمت ها شدت آن کمتر و یا بیشتر است، بسیار دشوار می شود.
- جو زمین نیز سیال و مانند محیط استخر است و دمای مختلف و متفاوت در سطح کره زمین نقش همان سنگ را دارد.
- تفاوت دما در سطح کره زمین وجود دارد و از آن گریزی نیست و پیش بینی در چنین هوایی و چنین محیط سیالی که در هر طرف آن وضعیت پیش بینی نشده ای رخ می دهد، کاری بس دشوار است.
- در مورد توانایی های مراکز بزرگ پیش بینی هوا در دنیا امروزه یک چالش وجود دارد و این طور نیست که این موضوع حل شده باشد و هنوز بلایای طبیعی از جمله سیل، طوفان و غیره که اتفاق افتاده و می افتد، جز مواردی است که پیش بینی آن با به طور دقیق آسان نیست.
شبستان: پوشش گیاهی بر بارندگی ها چه تاثیری خواهد داشت؟
- به طور قطع باید گفت اگر جنگل ها را کم شود و یا کاهش یابد، قطعا بر روی هوای دیگر نقاط کره زمین همچون آفریقا نیز تاثیر دارد، هرچه جنگل ها و مراتع به ما نزدیک تر باشد بارندگی بهتر است، زیرا جنگل ها و مراتع بستر یا دامنی برای تولید آب هستند و آب در دامن جنگل رشد و توسعه می یابد.
- اگر جنگل نداشته باشیم هم باران کم می بارد و هم بارانی که باریده زود از دستمان خارج می شود، جنگل باعث تصفیه آب شده و این آب از دل زمین مانند چشمه می جوشد.
- جنگل ها موجب تعدیل دما می شوند و در مجموع باید گفت دریاچه ها، بسترهای آبی و بسترهای جنگلی در موضوع تفاوت دما دخالت دارند.
شبستان: در مورد تالاب ها و اینکه در صورت ارائه حق آبه تالاب ها، چه تاثیرات بلندمدت و کوتاه مدتی را شاهد خواهیم بود؟
- اکو سیستم در عرض چند دهه از تعادل خارج شده و برگردندان آن به حالت طبیعی خودش بسیار دشوار است، اگر عده ای بگویند آب رودخانه کر برای کشت و شرب مناسب است و از این رو حق آبه دریاچه بختگان را ندهیم، کاری اشتباه را انجام داده اند.
- متاسفانه در گذر چند دهه گذشته آب با پول مجانی دولت از دل زمین خارج شد و بخش اعظم آن را به هوا فرستاده شد که در استان فارس و بسیاری از دشت های کشور تقریبا با یارانه دولت و تقریبا مجانی آب را از دل خاک بیرون آمد و از مقداری از آن به تولیدات کشاورزی پرداخته و بخش بسیاری از آن را به هدر رفت.
- در حال حاضر آب، پشت سدها جمع نمی شود، زیرا خاک تشنه است و برای اینکه بتوانیم سهمیه تالاب بختگان را بدهیم با مشکلات بسیار رو به رو هستیم و موضوع نیاز به مطالعات بلند مدت و برنامه ریزی دارد و کاری نیست که نشدنی باشد اما بسیار دشوار است.
شبستان: مسئولین محیط زیست استان اصرار دارند که حق آبه تالاب ها ارائه شود اما مسئولین جهاد کشاورزی فارس می گویند، ما آب برای زمین های کشاورزی هم نداریم از نظر شما چه باید کرد؟
- من مقدار آب را نمی دانم اما می دانم که نمی توانیم در درازمدت حق آبه محیط زیست را ندهیم، بخشی از محیط زیست که گفتم زیستگاه ها، تالاب ها، دریاچه ها و بخشی دیگر جنگل ها و مراتع هستند.
- البته با کمک دانشگاه ها می توانیم نهضت سبز و جهاد سبز راه بیندازیم، یعنی با همکاری مردم و دانشگاهیان می توان کاشت گیاهانی که کمترین نیاز آبی را دارند و یا به شوری مقاوم هستند را در دستور کار قرار داد، حتی کاشت این درختان می تواند در نزدیکی دریاچه ها به افزایش مراتع و جنگل ها کمک کند و باید گفت در شرایط فعلی بازگرداندن جنگل ها به روال طبیعی خودشان بهترین گزینه برای کشور است.
شبستان: در مجموع وضع بارشی امسال را چگونه ارزیابی می کنید؟
- در ایران سازمان هواشناسی داریم که پیش بینی وضعیت هوا را انجام می دهد اما در کشورهای پیشرفته بسیاری از نهادها در این امر مشارکت دارند، باید در کشور مدل های گوناگون پیش بینی داشته باشیم اما متاسفانه نه تنها هواشناسی این موضوع را پیگیری نمی کند بلکه این تصور را دارد که اگر سازمان دیگری وضعیت هوا را پیش بینی کرد در مقابل هواشناسی ایستاده است.
- در کل دنیا مدل های گوناگونی برای پیش بینی وضعیت هوا وجود دارد و دانشگاه های مختلف در این امر مشارکت دارند و از سازمان های مختلف برای پیش بینی وضعیت هوا پول دریافت می کنند اما در ایران هیچ سرمایه گذاری برای این موضوع صورت نمی گیرد و در هیچ مرکز دانشگاهی این موضوع پیگیری نمی شود اما هر سال میلیاردها تومان برای شکست در خشکسالی و سرمازدگی هزینه می شود.
- اول اینکه در این مورد کشور ما سرمایه گذاری نکرده و ضعیف عمل کرده و دوم اینکه مواردی که پیش بینی می شود تنها توسط سازمان هواشناسی صورت گرفته و سازمان هواشناسی تیم همراهی کننده ندارد و پیش بینی ها احتمالی است.
- امیدوارم امسال بارندگی پائیزی در حد نرمال باشد و آنچنان تاخیر زیادی در بارندگی ها رخ نداده و امید که امسال بارندگی خوبی داشته باشیم.
شبستان: برای زمستان و اینکه مانند برف سال گذشته داریم یا خیر؟
- پیش بینی این موضوع دشوار است و باید بارندگی برف از چند روز قبل پیش بینی شود نه از چندماه قبل اما امید که بارندگی نرمال و معقول داشته باشیم.
- من از همه سازمان های ذیربط و سازمان هواشناسی درخواست می کنم که دانشگاه ها را برای امر پیش بینی بسیج کنند و سازمان هواشناسی به عنوان هماهنگ کننده بر فعالیت آنها نظارت داشته باشد.
- در استان فارس رفتار بارش در نقاط مختلف استان مثلا در لار و آباده باهم متفاوت است و نمی شود بدون مطالعات دقیق محلی پیش بینی را انجام داد و نیازمند آن هستیم که دانشگاه ها را وارد تحقیقات پیش بینی وضعیت هوا کنیم چرا که آنها می توانند اطلاعات خوبی را درآورده و در اختیار کشاورزان، مردم و مسئولان قرار دهند و هزینه در این زمینه بهتر از هزینه کردن در زمان بحران است، زیرا همواره پیشگیری بهتر جواب داده است.
شبستان: بارور کردن ابرها در ایران کمتر اتفاق می افتد؟
بارور سازی ابرها اگر به این مفهوم باشد که ما موادی را به ابر تزریق کنیم تا دمای ابر کاهش یابد یا اینکه هسته های تراکم را به ابر تزریق کنیم اینها مواردی است که پایه فیزیکی دارد و هم در مقیاس آزمایشگاه و هم در مقیاس واقعی قابل انجام است
مهم این است که دامنه جغرافیایی این کار نمی تواند گسترده باشد و تحقیقات در یک دامنه گسترده مانند استان فارس قابل انجام نیست و در این زمینه تاکنون مقالات بسیار کم ارائه شده است.
این حرف بدان معنا نیست که نباید کارهای تحقیقاتی انجام نشود و یا اینکه نباید روی ابرها کار بارورسازی را انجام داد اما باید به این نکته توجه داشت با استفاده از بارور کردن ابرها نمی توان مشکل خشکسالی را حل کرد و باید طبیعت روال طبیعی خود را بازیابد و باید تالاب ها و جنگل ها را بازسازی کرد.
شبستان: آتش سوزی درختان و جنگل ها در استان طبیعی است یا غیرطبیعی؟
- در بسیاری نقاط دنیا عوامل انسانی یکی از مهم ترین دلایل سوختن حداقل 50 درصد جنگل ها هستند و این عوامل انسانی در همه جای دنیا وجود دارد اگر این عامل کنترل شود بهتر است.
- عامل دیگر که در ایران جای تامل دارد و کمتر بدان توجه شده عاملی اجتماعی است و باید دید امسال که چندین بار چندین جنگل در چند نقطه از ایران و در استان فارس سوختند اما مجلس چندبار حساسیت نشان دادند و چند نفر از نمایندگان مجلس واکنش نشان دادند، ولی چرا برای سوختن جنگل ها کسی واکنشی نشان نمی دهد و حساسیتی نیست.
- متاسفانه ما جنگل ها را فراموش کردیم و تا به روال طبیعی خودمان برنگردیم طبیعت هم با ما صلح نخواهد کرد.
- ما باید گروه سبز داشته باشیم و کشاورزان باید نمایندگان و دوستداران جنگل در مجلس داشته باشند تا اگر به محض اینکه نقطه ای از جنگل درایران سوخت بلافاصله نمایندگان در مجلس واکنش نشان دهند و همه پاسخگو باشند ولی متاسفانه چنین شرایطی نیست.
پایان پیام/
نظر شما