معماری مسجد در گذشته، حال و آینده

خبرگزاری شبستان: عمده ترین وظیفه مسجد فراهم ساختن بستر و مکان مناسب برای اقامه نماز و فرایض دینی به صورت جمعی است، بانگ اذان که دعوت به اقامه نماز است و پس از طی مقدمات آمادگی نماز چون تطهیر، وضو، تشکیل صفوف و جز آن، تا خروج کامل نمازگزاران از مسجد پس از اتمام نماز ادامه می یابد.

محل اقامه نماز جماعت معمولا شبستان است به جز مناطقی که در گرمای هوا، شب ها معمولا نماز در صحن حیاط اقامه می شود. در شکل گیری و معماری مسجد عناصری تاثیرگذار و تعیین کننده وجود دارند که به این موارد اشاره می شود:

اعتقاد و بینش معماری

1.جهت قبله

2.اتصال صفوف

3.آستانه ورود به شبستان

4کفش کن

5.وضو

6.آستانه ورود به مسجد

7.اساس سازه ای مساجد

بنای مسجد در بردارنده رسالت دینی و اجتماعی است و در واقع همچون آینه ای است که شرایط اجتماعی عصر خود را منعکس می کند. معماری مسجد به گونه ای مسیر تحولات و تغییرات ایجاد شده در شیوه زندگی جوامع را نشان می دهد و نمایانگر عمق برداشت های فرهیختگان و سازندگان هر زمان از جوهره ذهنیت و ایمان جامعه مسلمان معاصر آن است.

از این حیث بنای مسجد می تواند جایگاه و درجه تمدن و همچنین میزان و ماهیت جهان بینی مسلمانان هر عصر را پیش چشم قرار دهد. معماری مسجد افزون بر این موارد بر ارکان معرفتی دیانت تکیه دارد و به پشتوانه همین معرفت است که معمار بنای مسجد به ابعاد و درجات ذهنی جامعه زمان خود درک و بر آن احاطه پیدا می کند و در می یابد که آنچه در بدو امر معماری مسجد را توصیه می کند، اصالت موضوع و منطق وجودی آن است که و نه صرفا زیبایی آن،  که در بعدی جداگانه در خور بحث و بررسی است. معماری مسجد علاوه بر این از نظم اجتماعی و محل استقرار خود الهام می گیرد و تجسم این نظم در کالبد ساختمان مسجد به ابتکار و توانایی معمار طراح آن وابسته و نیازمند است.

نظم فکری گذشتگان و دیدگاه ها و نوآوری های آنها، با گذر از لایه های نیروی ابتکارات معماران عصر است که در قالب مبانی فکری جدید و امکانات فناوری های زمان حال ریخته می شود و نظم و نظامی تازه و در نتیجه جلوه ای جدید را به منصه ظهور می رساند. مفهوم و جوهره همین نظم و نظام تازه است که خصلتی جاودانه پیدا می کند.

معماری مسجد باید نیروی تعقل و خرد انسان سازنده و هوش ذکاوت او را در قالب های معمارانه بریزد به طوری که بنای مسجد بتواند اعتلای روح و سیر عرفانی به سوی کمال و ظرافت و خشوع عبادی را در عمق وجود انسان مسلمان پرورش دهد.

معماری مسجد اگر بخواهد به عنوان اثر هنری مطرح شود، باید بتواند عصاره انواع مفاهیم هنر را که در ذهنیت بشری متبلور است در خود جمع سازد و آنها را ارایه کند.

در معماری مسجد گذشته و حال و آینده، با زندگی و فرهنگ جامعه یگانه می گردد و جوهره آن به طور همزمان در بعد تمامی این جنبه ها صورت وقوع پیدا می کند و متجلی می شود. اساسا معماری که با جلوه های فرهنگی جامعه هم رویداد نباشد وجود ندارد و معماری زمان حال تنها وقتی وجود پیدا می کند که مجموعه برداشت های ما را از معماری گذشته و شمایی از آینده را در خود داشته باشد.

در فرهنگ و همزیستی و هم رویدادی جلوه های ماندگار معماری گذشته ما حق نداریم در قالب های شناخت و معرفت امروزی خود آنها را صرفا متعلق به گذشته بدانیم چراکه این جلوه ها همه به امروز نیز تعلق دارند چنان که مجموعه آثار گذشته و حال خود نیز جملگی به آینده تعلق خواهند داشت.

تاثیرات آنچه که در حیات واقعی ساختمان های مساجد اتفاق افتاده بسیار شگفت آور است و گاه به عنوان تجربه هایی بسیار غنی و عبرت آمور در زندگی انسان های نسل های بعد نیز جریان پیدا می کند.

نسل هایی که در دوران کوتاه عمرشان در هر برهه از زمان و بر هر کشور و شهر و نقطه ای از کره زمین که باشد بر یگانگی و هم رویدادی جلوه های گذشته و حال آینده و معماری مسجد صحه می گذارند و انسان خردورز هر دوره ضمن آنکه مدعی است در حال زندگی می کند اغلب با کنجکاوی و حیرت در هنگامه این آمیختگی و همواره در کانون شگفتی های آن ایستاده است.

پایان پیام/