سبک معماری مساجد ساخته شده به دست استاد حسین لرزاده

خبرگزاری شبستان: معماری مساجد همچون سایر بناها ارتباط مستقیمی با ویژگی های اقلیمی، فرهنگی دارد. از سوی دیگر سلیقه و نگاه معمار نیز در سازه مسجد نقش مهمی دارد از این جهت است که می بینیم امروزه برخی مساجد برای مثال تک مناره هستند یا دومناره یا چندمناره و برخی حتی مناره ندارند.

مثال دیگر نمای مساجد است، شاید اگر حتی مساجد قرن اخیر را بررسی کنیم متوجه می شویم که عمدتا استفاده از مصالح سنتی است که در نما خودنمایی می کند و خبری از نمای شیشه ای نیست در حالی که معماری جهان امروز با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تولید مسالح جدید به سمتی رفته است که اخیرا مسجد کریستالی در کشور مالزی ساخته شد که آمیزه ای حقیقی ازعلم و دین است.

اما در این میان معماری مساجد ایران از زمان ورود اسلام گستره ای از هنر و عقیده این مرز و بوم را به نمایش گذاشت به طوری که بسیاری از مساجد تبدیل به مرکزیت شهر شده و محل کسب و کار و تاسیس حوزه های علمیه عمدتا در جوار مساجد شکل گرفت گویی مسجد به تنهایی خود یک شهراست. این نگاه را می توانیم در مساجد جامع اردستان، مسجد شیخ لطف الله و بسیاری از مساجد تاریخی و زیبای ایرانی یافت که وام دار پیشنه فرهنگی و نگاه معمار سازنده اش بوده است.

در این مجال با توجه به به تعدد مساجد تاریخی و بنای ممنحصر به فرد این مساجد در سطح ایران، قصد داریم زندگی برخی معماران برجسته این مرز و بوم و سبک کار آنها در ساخت مساجد را بررسی کنیم.

استاد حسین لرزاده، معمار مسجد اعظم قم

استاد «حسین لرزاده»، متولد سال 1285 در تهران، از معماران بزرگی است که بنای بسیاری از مساجد ایران به دست او ساخته شد. او همچنین طراح و سازنده بنای آرامگاه فردوسی نیز بود.

لرزاده در سن هفت سالگی به مکتب خانه «میرزاحسن» در نزدیکی چهارراه حاج رضا خیابان بلورسازی رفت. پدرش، استاد محمد لرزاده که از معماران دوره قاجار بود او را به مدرسه در کوچه پشت گذر مهدیخان فرستاد که در آنجا هندسه و حساب و رسم فنی و نقاشی را در سطح عالی طی می کند.

او پس از دوران ابتدایی چندسالی به دبیرستان سلطانی واقع در پل امیربهادر فرستاده شد. از آنجا که این مدرسه رشته فنی مورد علاقه اش را نداشت مدرسه را ترک و به شعبه مجسمه سازی مدرسه «کمال الملک» فرستاده شد؛ پس از یک سال و نیم که قالب گیری و قالب سازی آموخت و به دلیل شبهه حرمت این شغل او را نزد مرحوم «سید محمدتقی نقاش باشی» که کار تابلوسازی می کرد فرستادند. اما از طرف دیگر پدرش او را به کارهای فنی و رشته های معماری نیز وا می داشت و در جلسات شبانه که معماران برای آخوتن رموز معماری در خانه ایشان جمع بودند لرزاده را نیز در کار آنها شرکت می داد.

استاد جوان نیز با استعداد و قریحه خود نمونه ها را گچ و مقوا اسکلت (اصطلاحی که قبلا به آن مکامت سازی می گفتند) می کرد و به طور عملی معماری را فرا می گرفت. پس از مرگ پدر در سال 1305، به دعوت استاد «جعفرخان کاشانی» که مشغول ساختن عمارت سنگی تپه علیخانه در سعدآباد بود به آنجا رفت و مشغول به کار نقاشی در یکی از اتاق های این عمارت شد.

کاسه سازی/ استاد حسین لرزاده

نخستین کار مستقل استاد را می توان سردر بانک شاهی(بانک تجارت فعلی) واقع در میدان توپخانه تهران دانست. لرزاده در طول عمر هنری نزدیک به یک قرن خود، مساجد متعددی را طراحی و اجرا کرد که در راس آن مسجد اعظم قم به دعوت مستقیم آیت الله بروجردی قرار دارد. همچنین بنا به ماموریتی که آیت الله بروجردی به وی محول کرد مامور تعمییر و پاره ای تغییرات در حرم حسین بن علی(ع) نایل شد.

لرزاده در روز سه شنبه، 24 شهریور 1383 در سن 98 سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در مقبره خانوادگی اش که خود ساخته بود به خاک سپرده شد.

سبک ویژه او در معماری مساجد تمایزی آشکار با سایر سبک ها داشت، او در تمام شاخه های معماری همچون رسمی    سازی، مقرنس، کاسه سازی و گره سا زی مهارت داشت چنانچه اگر کارهای معماری وی را در یک منظر کلی بررسی کنیم بزگترین ویژگی شان سهل و ممتنع بودن آنهاست. این در واقع بزرگترین و معمول ترین شیوه کار اوست که آثارش نگاهی از بالا، تحقیرآمیز و از سر لطف به آدمی نمی کند.

ادامه دارد...