نوشتن در مورد زنان عاشورا راه رفتن بر روی بند است

اکبر صحرایی از نویسندگان کشورمان در پاسخ به این سوال که چقدر به نقش زنان در واقعه عاشورا پرداخته شده است، به خبرنگار شبستان گفت: یک محدوده در حوزه فرهنگ و اسلام وجود دارد که پرداختن به آن بسیار حساس است. وقتی فیلمساز یا نویسنده بخواهد در آثار خود به متون تاریخی مثل عاشورا بپردازد، گویی می خواهد روی بند راه رود. پرداختن به بحث زنان در حوزه تاریخ و مذهب حساس تر است و به همین دلیل هنرمند محدودتر می شود یا جرات نمی کند یا شجاعت ندارد و یا دچار ابهام است و این مسایل باعث می شود که کمتر به نقش زنان در عاشورا پرداخته شود.

صحرایی با بیان اینکه به نقش حضرت زینب (س) در واقعه عاشورا را در قالب کتاب پرداخته شده است، عنوان کرد: به حضرت زینب (س) نسبت به بانوان دیگر عاشورا بیشتر پرداخته شده است زیرا در مورد حضرت زینب (س) روایت زیادی داریم و به همین دلیل دست نویسنده باز است که با کمک آن روایت ها داستان بنویسد. در مورد دختران و همسران امام حسین (ع) و سایر بانوان حاضر در عاشورا منابعی نیست و همین امر هنرمندان را محدود می کند.

این نویسنده خاطرنشان کرد: به سه دلیل کتاب در مورد حضرت زینب (س) نسبت به سایر زنان عاشورا بیشتر داریم. اول اینکه حضرت زینب (س) به امام حسین (ع) نزدیک تر هستند. از طرفی حضرت زینب (س) نقش بسیار اساسی در واقعه عاشورا و پیام رسانی و ماندگاری عاشورا را داشتند. علاوه بر این روایت های زیادی در مورد حضرت زینب (س) داریم که تمام این سه عامل باعث می شود که دست هنرمندان در مورد پرداختن به حضرت زینب (س) نسبت به سایر بانوان حاضر در عاشورا باز باشد.

وی معتقد است که پرداخته شدن به نقش زنان در جنگ هایی مثل عاشورا و دوران هشت ساله دفاع مقدس به معنی کمرنگ بودن نقش زنان در این جنگ ها نیست زیرا زنان یک نقش اساسی و مادرگونه در این جنگ ها داشتند.

صحرایی با اشاره به اینکه 80 درصد نیروهای داوطلب جبهه در 8 سال دفاع مقدس، نوجوانان و جوانان بودند، اظهار داشت: حضور این حجم نیرو که حتی بچه های 10 – 12 ساله بین آنها بود، نشاندهنده نقش اصلی و اساسی زنان در دوران دفاع مقدس است. به هر حال این زنان بودند که چنین فرزندانی تربیت کردند و شوهر و فرزندان خود را به رفتن به جبهه ترغیب و تشویق کردند و در نبود آنها سختی ها را تحمل کردند.

وی تصریح کرد: زنان در دوران دفاع مقدس نقش مستقیم و غیرمستقیم در جنگ داشتند. زنان در پشت جبهه به فعالیت های متنوع و مختلفی می پرداختند. به طور مستقیم هم خیلی از زنان به عناوین مختلف مثل امدادگر و پرستار در جبهه ها حضور داشتند. از طرفی یکی از دلایل عمده حضور نوجوانان و جوانان در جبهه ها، زنان بودند.

این نویسنده در پاسخ به این سوال که آیا آثار خلق شده از جنگ از سوی زنان سیاه نمایی است، به شبستان گفت: این مسئله بستگی به هنرمند و دیدگاه وی دارد و نمی توان به طور کلی گفت زنان نویسنده ای که درباره جنگ می نویسند، سیاه نمایی می کنند.

وی دیدگاه نویسنده را در خلق یک اثر مناسب و واقعی از جنگ بسیار موثر دانست و افزود: برخی تصویری که از جنگ دارند، نامناسب است، از طرفی بستگی دارد چطور به این مقوله بپردازیم. اگر جنگ را با کلمه جنگ نام ببریم، خوب نیست و در جنگ در هیچ مرام و مسلکی قابل دفاع نیست.

این نویسنده خاطرنشان کرد: وقتی بر علیه جنگ نوشته شود صرفا در مورد کشتارها، آوارگی، قطع دست و پاها نوشته شود، سیاه نمایی می شود. هرچند که این مسایل یک بعد جنگ بوده است. وقتی دیدگاه دفاع مقدس دفاع از مملکت و ناموس باشد در اینجا به مسایلی فراتر از کشت و کشتار و آوارگی پرداخته می شود. دفاع قطعا قابل دفاع است و قطعا لحظات شاد، نشاط آور و طنزی هم در این دفاع شکل می گیرد. می توان گفت بر اساس دیدگاه نویسندگان، آثار مختلفی از جنگ خلق می شود.

صحرایی در مورد علت دیگر خلق سیاه نمایی در مورد دفاع مقدس اظهار داشت: ما در یکی دو دهه اخیر در قالب داستان و فیلم مسایل مثبت دفاع مقدس را بیان کردیم و این در اذهان تثبیت شده که می خواهیم از جنگ دفاع کنیم و یک حالت زدگی ایجاد شده است. این تعداد پرداخت ها به مسایل مثبت و کلیشه ای جنگ باعث شده که عده ای بپندارند ما حامی جنگ هستیم. از طرفی استقبال غربی ها از داستان و فیلم های ضد جنگ باعث شده است که برخی هنرمندان به آن سمت روند و به بیان پلیدی ها و زشتی های جنگ بپردازند.

وی در مورد برخی خطوط قرمز در پرداختن به نقش زنان در جنگ اظهار داشت: در مورد اسرای دفاع مقدس نمی توان خیلی نوشت. اسیر خانمی داشتیم که 6 سال اسیر شده بود و در طول اسارت اتفاقات زیادی برایشان افتاده بود. بعد از صحبت های زیاد راضی به مصاحبه شد و در اواسط مصاحبه به خاطر ترس از نگاه جامعه، مصاحبه را قطع کرد. به هر حال پرداختن کم به زنان دفاع مقدس دلایل متعدد دارد. معمولا جاهایی این پردازش دردسرساز می شود و به همین دلیل داستان نویس و فیلم ساز جرات نمی کند به این مباحث بپردازد.

صحرایی نوشتن داستان در مورد کربلا را نسبت به دفاع مقدس حساس تر دانست و افزود: وقتی داستانی در مورد کربلا بنویسی، کتاب متولیان زیاد پیدا می کند اما وقتی در مورد شهید بنویسی چه در رمان و چه داستان تخیلی مدعی وجود ندارد، به هر حال پرداختن به برخی مسایل مذهبی باعث فضاسازی و اتهام می شود.

این نویسنده یادآور شد: کاری در مورد شهید مرتضی جاویدی در دست داشتم که می خواستم منصرف شوم اما بعد از چاپ از آن استقبال شد. در طول کار دو سه بار به مشکل برخورد کردم آن هم از سمت دوستان و حتی به ناشر کتاب، ملک اعظم، فشار آوردند که کتاب چاپ نشود.

وی نوشتن در مورد کربلا و یاران امام حسین (ع) را سخت عنوان کرد و گفت: نوشتن در مورد تاریخی  که نام و مدعی دارد، سخت است. مانند جنسی است که می خواهی آن را بخری و 10 صاحب دارد و مسلما چنین جنسی خریده نمی شود. باید متولی کتاب های مذهبی مشخص شود که وزارت ارشاد است یا حوزه علمیه. تکلیف نویسنده باید مشخص شود. نوشتن در مورد تاریخ اسلام تبعاتی دارد که ممکن است نویسنده را به انحراف متهم کنند که با اسلام آشنا نیست، به همین دلیل هنرمند از نوشتن داستان و رمان و ساخت فیلم فاصله می گیرد و این مسئله در مورد زنان جنگ محدودتر می شود و دست هنرمند بسته تر.

پایان پیام/