روضه الشهدا مقتلی از ملا حسین کاشفی

به گزارش خبرنگارشبستان ،روضةالشهدا (به معنی باغ شهدا) مقتلی است در ده فصل که عمدتاً بر سرگذشت حسین بن علی و وقایع حزن‌انگیز کربلا متمرکز است. نگارش آن در سال ۹۰۸ و توسط ملا حسین واعظ کاشفی به انجام رسید. این اثر به سید عبدالله میرزا، مشهور به سید میرزا و همسر دختر سلطان حسین بایقرا، تقدیم شده‌است. برخی از منابع از او با نام میرزا مرشدالدین عبدالله یاد کرده‌اند و او را برادرزاده یا خواهرزادهٔ سلطان می‌دانند. روضةالشهدا توسط محمد فضولی تحت عنوان حدیقةالسعدا به ترکی برگردانده شده‌است.

روضةالشهدا بیش از آنکه ریشه در واقعیت‌های تاریخی داشته باشد، از تخیل شخصی ملا حسین واعظ کاشفی سرچشمه گرفته‌است

 می گویند ملا حسین کاشفی، مرد عالمی بود که بین شهرهای شیعه نشین و اهل تسنن رفت و آمد داشته و با هر دو جامعه زندگی می‌کرد.

کتاب روضه الشهدا اگر چه اولین مقتل به زبان فارسی نیست، ولی در بین فارسی زبانان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد، به طوری که در کنار قرائت قرآن و دیوان حافظ و ... عده‌ای مشهور به قاری و خواننده روضه شدند و از آنان به روضه خوان(کسانی که می‌توانند کتاب روضه را به خوبی برای مردم قرائت کنند) یاد می‌شد.

از همان زمان بود که اصطلاح روضه خوان به مداحان یا اهل علمی که در ضمن بیان معارف اهل بیت(ع)، یادی از وقایع کربلا می‌کردند؛ گفته شد.

درباره نویسنده و محتوای آن صحبت‌های فراوانی گفته شده و برخی از اندیشمندان حتی نویسندۀ آن‌را شخصی غیر شیعه نامیده‌اند. استاد شهید مرتضی مطهری که تحقیقات ایشان درباره واقعه کربلا در کتاب حماسه حسینی آمده است، دربارۀ نویسنده این کتاب می‌نویسد: «ملا حسین کاشفى مردى است که واعظ هم هست، ... مرد باسوادى هم بوده است، کتاب‌هایى هم دارد، صاحب انوار سهیلى است .که خیلى عبارت پردازى کرده و مى‌‏گویند کلیله و دمنه را خراب کرده است. به هر حال مرد باسوادى بوده است. تاریخش را که انسان مى‌‏خواند، معلوم نیست که او شیعه بوده یا سنى، ... در میان شیعه‌‏ها خودش را یک شیعه صد در صد متصلّبى نشان مى‌‌‏داده و در میان سنى‌‏ها خودش را حنفى نشان مى‏‌داده است. اصلاً اهل بیهق و سبزوار است. سبزوار مرکز تشیّع بوده است و مردم آن هم فوق العاده متعصب در تشیّع. اینجا که در میان سبزواریها بود، یک شیعه صد در صد شیعه بود. بعد مى‏رفت هرات. (مى‏‌گویند شوهر خواهر عبدالرحمن جامى یا باجناق او بود.) آنجا که مى‏رفت، به روش اهل تسنن بود.

این مرد، واعظ هم بود؛ چون در سبزوار بود، ذکر مصیبت مى‌‏کرد. کتابى نوشته است به فارسى. اولین کتابى که در مرثیه به فارسى نوشته شده، همین کتاب روضة الشهداء است که در پانصد سال پیش نوشته شده است».

درباره محتوای این کتاب باید گفت: مسلماً تمام محتوای این کتاب مورد تأیید تاریخ نگاران و اندیشمندان شیعی نیست و در مواردی به تحریفات و مطالب غیر واقع آن نیز اشاره کرده‌اند، از طرفی نمی‌توان تمام محتوای کتاب را مخالف یا معارض با تاریخ کربلا و وقائع مربوط به آن دانست، که اگر چنین بود هرگز در جامعۀ شیعی مجالی برای نشر آن پیدا نمی‌شد؛ لذا دربارۀ محتوای این کتاب باید مورد به مورد آن بررسی شده و نظر نهایی دربارۀ آن گفته شود. از جمله مواردی که مورد قبول علماء واقع نشده است، دامادی حضرت قاسم است که گویا اولین بار در این کتاب به آن پرداخته شده است.

از مرحوم محدث نوری نقل شده است: «اول کسى که این [قضیه دامادی حضرت قاسم‏] را در کتابش نوشته است، ملاحسین کاشفى بوده در کتابى به نام «روضة الشهداء» و اصل قضیه دروغ و صددرصد دروغ است».

ملا حسین کاشفی کتاب‌های متعدد دیگری نوشته است که از جمله می‌توان به اسرار قاسمی، الواح القمر، انوار سهیلی، جامع الستین و جواهر الأسرار اشاره کرد. وی در سال 906 یا 910 هجری قمری در شهر هرات وفات یافت.