خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ علم مهمترین نشانه عزاداری است که قبل از اسلام و اوایل اسلام وجود داشته و در زمان های گذشته از لوازم جنگی به شمار می آمده است. مورخان ذکر می کنند؛ که امام حسین (علیه السلام) نیز علم و پرچم‌هایی داشته و در زمان مامون در لشکر اسلام علم‌هایی به نام "علم سیاه" متداول بوده که مامون آنها را برانداخته و در زمان سلجوقیان نیز سپهسالاران علمی را به نام "توغ" داشته‌اند.
علم از دو قسمت پایه و توغ تشکیل شده که پایه‌های آن از دو تا 20 متر متغیر است و بیشتر آنها دو تا پنج متر است. علم پوشش پارچه‌ای دارد که به آن پیراهن علم می‌گویند و به رنگهای سبز، سیاه، سفید و روشن است.
به بالای علمها توغ وصل است و به زیر توغ دستمال‌های زیادی متصل میشود که اکثر آنها توسط مردم تهیه می‌شوند. توغ علم انواع گوناگونی دارد که مشهورترین آن پنچه، قپه، سرتوغ و نخل است.
در بیرجند علم از مهمترین و اصلی ترین علائم عزاداری است و مردم برای آن احترام بسیار قایل هستند.
اهتزاز بیرق های عزای امام حسین(علیه السلام) در خراسان جنوبی
مردم خراسان جنوبی هر ساله در عزای سالار شهیدان با اهتزاز بیرق‌های عزای و مراسم "علم‌بندان" دل دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت را به اندوه‌ها و وقایع تاریخی پیش رو پیوند می‌زنند. "علم" از مهمترین و اصیل ترین علائم عزاداری است و مردم برای آن احترام زیادی قائل هستند به طوری که وقتی علمها را می بندند انگار که دوباره با آن جان می گیرند و هرگز به علم پشت نمی کنند.
مراسم علم بندان یا علم بند در بیرجند و روستاهای این شهرستان در روزهای مختلف دهه نخست محرم از جمله روز اول، دوم، سوم، چهارم و هفتم انجام میشود.
در روستای درخش، علم بندان مراسمی است که در روز چهارم محرم الحرام انجام می شود، به گونه‌ای که علم‌بندها در مسجد جامع درخش گرد هم می آیند و علم ها را گرفته و تا عصر عاشورا همراه عزاداران در مراسم حمل می‌کنند.
هرکدام از علمها به نام یکی از ائمه اطهار(علیهم السلام) نامگذاری و برپا میشود و به این ترتیب 12 علم به نام 12 امام و دو علم به نام حضرت فاطمه زهرا(سلام الله) و قمر بنی هاشم حضرت ابالفضل العباس(عليه السلام) در مراسم خاص با پارچه‌‌هایی به رنگهای مختلف پوشانده میشود.
بعد از آن پارچه‌‌هایی که مردم محل برای برطرف شدن گرفتاری‌ها و مشکلات شان نذر علمها کرده اند، با نظم و رنگ بندی خاصی بر روی علمها بسته میشود و در همین زمان نوحه سرایی و مداحی در مجلس برپاست. با برافراشته شدن علمها مراسم سینه زنی و عزاداری امام حسین(علیه السلام) هم آغاز می شود.
علم گردانی؛ موروثی است
این مراسم نسل به نسل از پدر به پسر بزرگتر خانواده انتقال می یابد و هرکدام از علمها علاوه بر اینکه دارای صاحبی موروثی است دارای علم‌گردانی موروثی نیز هست.
نگهداری طوق بالای علم در تمام سال بر عهده علم گردان است، علم گردان در زمان مراسم، حراست و مواظبت از علم را برعهده دارد و به اعتقاد اهالی روستای درخش اگر علم دچار خسارت شود و یا بر زمین بیفتد، صاحب علم باید قربانی کند در غیر این صورت برای خانواده صاحب علم اتفاق ناگواری در سال رخ می‌دهد.
از روز چهارم محرم تا پایان مراسم عزاداری در عصر عاشورا، علم گردانان علمها را دور روستا می چرخانند و برای صحت و سلامتی اهالی منزل و شادی مردگان آنان ذکر فاتحه سر می دهند.
آمدن علمها به منزل اهالی روستا بسیار خوش یمن و نیامدن آنان بد یمن است، بنابراین اهالی روستا مواظب هستند در این چند روز علمها به درب منازل آنان آمده و برای لحظاتی جلوی منزل آنان توقف کنند.
هر علم گردان برای خود یک جارچی و یا همراه استخدام می کند که وظیفه جارچی همراهی با علم گردان و جمع آوری نذوراتی است که مردم به علم گردانان اهدا می کنند و چه بسا بسیاری از مردم به خاطر حضور علمها در جلوی منزلشان گوسفند قربانی کنند و در پایان مراسم نذورات جمع آوری شده بین علم گردان و جارچی تقسیم میشود.
بر اساس این گزارش؛ مراسم معنوی علم بندان امروز بعدازظهر ساعت 14:30 در محبان الزهرا(سلام الله علیها) بیرجند و بعد از نماز مغرب و عشا در مسجد امام جعفر صادق(علیه السلام) برگزار می شود.
پايان پيام/
گزارش؛ زهرا مهرور
نظر شما