خبرگزاری شبستان: آیت الله محمدرضا مهدوی کنی در ۱۴ مرداد ۱۳۱۰ در روستای کن – که در حال حاضر بخشی از شهر تهران است- به دنیا آمد. ایشان پس از طی دوره دبستان در کن، وارد مدرسه علمیه لرزاده در تهران شد و از محضر مرحوم آیت الله برهان بهره‌های علمی و اخلاقی فراوان برد. آیت الله مهدوی کنی در سال ۱۳۲۷ درسن ۱۷ سالگی برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت نمود و تا سال ۱۳۴۰ در محضر استادان مبرز آن زمان همچون حضرات آیات مشکینی، حاج شیخ عبدالجواد سده ای (جبل عاملی)، شهید صدوقی، سلطانی، مجاهدی، رفیعی قزوینی، شعرانی، علامه طباطبایی، آیه الله العظمی بروجردی، امام خمینی، آیه الله العظمی گلپایگانی و ... رضوان الله تعالی علیهم دروس عالی فقه، اصول فقه، تفسیر، حکمت، کلام و دروس خارج فقه و اصول را تلمذ کرد.
آیت الله مهدوی کنی پس از بازگشت به تهران در سال ۱۳۴۰، در مدرسه مروی به تدریس علوم حوزوی مشغول شدند و از سال ۱۳۴۲ امامت جماعت مسجد جدید‌التاسیس جلیلی در میدان فردوسی را پذیرفتند. این مسجد پایگاه مناسبی برای فعالیتهای اجتماعی و سیاسی ایشان شد. مبارزات معظم له علیه حکومت طاغوت، باعث دستگیری‌های متعدد، تبعید، شکنجه و زندانی‌شدن ایشان گردید. ایشان آخرین عالمی است که در روزهای نزدیک پیروزی انقلاب اسلامی برای چندمین بار دستگیر و در آستانه پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی آزاد شدند.
موقعیت جغرافیایی مسجد جلیلی
در خیابان ایرانشهر جنوبی (حوالی میدان فردوسی)، باغی بزرگ متعلق به حاجی مهدی جلیلی فرشچی بود که هر سال در ماههای محرّم و صفر ، مجلس روضه‌خوانی در آن برپا می‌گردید و محمدتقی فلسفی، خطیب شهیر تهران، نیز در آنجا سخنرانی می‌کرد. پس از مدتی، چون مسجدی در آن منطقه نبود، به پیشنهاد شرکت‌کنندگان در برنامه‌های عزاداری باغ جلیلی، به خصوص فلسفی در فاصله سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۹ش با هزینه شخصی، در محلّ باغ مسجدی ساخته شد که به نام سازنده آن، جلیلی نام گرفت و به مسجد فرشچی نیز معروف شد.
آغاز فعالیت مسجد
فعالیت مسجد در ۱۳۴۰ش آغاز شد. مهدی جلیلی، تولیت آن را به یکی از علمای تهران، حاج‌شیخ زین‌العابدین سُرخه‌ای سپرد و او پس از چندی دامادش، محمدرضا مهدوی‌کنی را به امامت جماعت مسجد برگزید.
موقعیت منطقه‌ای مسجد
مسجد در منطقه‌ای قرار داشت که بهائیان و اقلیتهای دینی ، چون مسیحیان و یهودیان ، در آنجا ساکن بودند و از این‌رو، در سالهای نخست فعالیت، غالباً خلوت بود، ولی با امامت مهدوی، به‌تدریج یکی از مساجد پویا شد. به جز تعدادی از مغازه‌داران محل، که مسلمان بودند، اعضا و فعالان مسجد از دیگر مناطق تهران به آنجا می‌رفتند.
اقدامات آیت الله مهدوی کنی در مسجد
از اولین اقدام های مهدوی تلاش برای زدودن حریم مسجد از مظاهر ضددینی، نظیر فروشگاه مشروبات الکلی، بود.
فعالیت های سیاسی آیت الله مهدوی کنی
پس از آن، وی فعالیت های سیاسی خود را به موازات کارهای فرهنگی و اجتماعی آغاز کرد. سیاسی شدن مسجد جلیلی، مرهون تفکر و عملکرد سیاسی مهدوی بود.
به گفته یکی از فعالان قدیمی مسجد، مسجد جلیلی نخستین پایگاهی بود که از آنجا مبارزه با حکومت آغاز شد.
تدریس رساله امام در مسجد
یکی از اقدامات آیت الله مهدوی کنی در مسجد، تدریس احکام فتوایی از روی رساله امام خمینی بود، در حالی‌که پس از واقعه پانزده خرداد ۱۳۴۲ و تبعید آیت‌اللّه خمینی ، اختناق شدیدی در کشور حاکم شده بود؛ با این همه، مسجد، کانونی برای انتقال اندیشه این مرجع تقلید گشت.
حمایت از مبارزات سیاسی امام خمینی(ره)
مهدوی‌کنی در برخی سخنرانیهای خود، به صراحت، از مبارزات سیاسی آیت‌اللّه خمینی حمایت می‌کرد.
شرکت اعضای نهضت آزادی در جلسات آیت الله مهدوی کنی
سابقه مبارزاتی و فعالیت های مهدوی کنی در پیروی از آرای آیت‌اللّه خمینی، تعدادی از اعضای نهضت آزادی ، از جمله مهدی بازرگان ، را جذب کرد، به‌طوری که مرتباً در جلسه‌های آن شرکت می‌کردند.
اقدامات جاسوسی ماموران ساواک
فعالیتهای مسجد، ساواک را بر آن داشت که برای کسب اطلاع از هدف‌ها و برنامه‌های آن، از طرق مختلف، چون حضور دائمی مأموران ساواک در مسجد، اقدام کند.
به‌منظور بهره‌جویی از فعالان مسجد، برای خبرچینی ، نیز تلاش‌هایی شد که موفقیتی به‌همراه نداشت. اعضای مسجد، با آگاهی از ترفندهای ساواک، محتاطانه عمل می‌کردند ولی خط مشی گردانندگان مسجد همچنان ادامه یافت. [۱۷]در واقعه قتل حسنعلی‌منصور ، نخست‌وزیر (مقتول در ۱۳۴۴ش)، ساواک باتوجه به رفت‌وآمد محمد بخارایی ، قاتل منصور، به این مسجدــ به فعالیتهای آن حساس‌تر شد و برای مراقبت دائمی از مسجد، مأمور ویژه‌ای گماشت.
نحوه تشکیل جلسه‌های اعضای مسجد
در ۱۳۴۹ش، ساواک مانع تشکیل جلسه‌های اعضای مسجد در صبح های جمعه شد. به این ترتیب، جلسه‌ها به‌صورت چرخشی در هفته اول هر ماه در منزل یکی از اعضا برگزار می‌شد.
گزارش ساواک از فعالیت های مسجد
در گزارش های ساواک، مسجد جلیلی پایگاه «عناصر متعصب مذهبی» و «عناصر منحرف» و مهدوی‌کنی «روحانی افراطی» معرفی شده است. ازاین‌رو، وی ممنوع‌المنبر و به سه سال تبعید در بوکان محکوم شد.
ویژگی مسجد جلیلی
یکی از ویژگی های مسجد جلیلی، دعوت از خطبای سیاسی و انقلابی بود که مهم‌ترین عملکرد مسجد به‌شمار می‌آمد و مخاطبان خاصی را به مسجد می‌کشاند.
تنش میان متولی مسجد و مهدوی‌کنی
رویکرد انقلابی آیت الله گاه میان متولی مسجد و مهدوی‌کنی تنش ایجاد می‌کرد زیرا متولی تحت فشار مراکز امنیتی و حکومتی متعهد بود که فقط خطبایی را دعوت کند که اجازه خطابه داشتند.
سخنران اصلی مسجد
آیت الله مهدوی کنی سخنران اصلی مسجد مهدوی بود که، پس از برپایی نماز، درباره مسائل گوناگون، از جمله انتقاد صریح از نظام حاکم و طرح مسئله حکومت اسلامی، سخنرانی می‌کرد.
مباحث دیگر او، مانند مسئله اقتصاد اسلامی ، دانشجویان را به پای سخنرانیهای وی می‌کشاند. از دیگر سخنرانان مسجد، آیت‌الله مطهری، محمدجواد باهنر ، استاد محمدتقی شریعتی و عبدالکریم هاشمی‌نژاد بودند.
مسجد جلیلی پایگاهی برای بازاندیشی و تحول فکری افراد
شیوه ارائه و نوع مطالب سخنرانان، مسجد جلیلی را به‌صورت پایگاهی برای بازاندیشی و تحول فکری افراد درآورد. آیت‌الله مطهری با طرح مباحثی چون علل گریز از ایمان و نقد مادّیگری، عامل جذب شمار زیادی از مردم بود که در گزارشی از ساواک به ششصد تن اشاره شده است.
ویژگی های شرکت‌کنندگان در مسجد
از ویژگی های شرکت‌کنندگان در مسجد، جوان و غیرمحلی بودن آنان بود. پیوند مسجد با جوانان، به‌ویژه دانشجویان که سهم عمده‌ای در پیشبرد برنامه‌های سیاسی و فرهنگی داشتند، یکی از عوامل موفقیت آن به‌شمار می‌رفت. وابستگان به سازمان مجاهدین خلق و نهضت آزادی از شرکت‌کنندگان در برنامه‌های مسجد بودند.
از پرورش‌یافتگان مسجد جلیلی
سیدعلی اندرزگو از مبارزان بن ام در گروه های اسلامی از پرورش‌یافتگان مسجد جلیلی بود که حتی زمانی که تحت تعقیب بود، مخفیانه در مسجد حضور می‌یافت.
فعالیت های دیگر مسجد
علاوه بر برگزاری جلسه‌های سخنرانی، پخش اعلامیه در تهران و شهرستان‌ها از دیگر فعالیتهای مسجد بود. تعدادی از اعلامیه‌ها در مسجد تهیه می‌شد. اعلامیه‌های آیت‌اللّه خمینی ، که از رادیو بی‌بی‌سی یا رادیو عراق پخش می‌شد، ضبط و سپس مکتوب می‌گردید و مخفیانه در مسجد توزیع می‌شد. مدتی نیز جزوه جنگهای ارنستو چه‌گوارا را در مسجد تایپ می‌کردند و در اختیار افراد می‌گذاشتند، ولی با مخالفت مهدوی‌کنی، تهیه آن در مسجد متوقف شد.
علت کناره گیری آیت الله مهدوی کنی از امامت مسجد
مسجد جلیلی تا پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ش) همچنان با امامت مهدوی‌کنی فعال بود. پس از آن به‌سبب مسئولیت‌هایی که مهدوی‌کنی در امور اجرایی کشور یافت، از امامت جماعت مسجد دست کشید ولی برنامه‌های آن، به ویژه خدمات اجتماعی و رسیدگی به نیازمندان، استمرار یافت.
مروری بر اخرین گفتگوی اختصاصی شبستان با آیت الله مهدوی کنی
آیت الله محمدرضا مهدوی کنی، رئیس مجلس خبرگان رهبری در حاشیه یازدهمین اجلاس روز جهانی مسجد با اشاره به ضرورت تشکیل دبیرخانه دائمی اجلاس روز جهانی مسجد به خبرنگار حوزه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان گفت: تشکیل چنین دبیرخانه ای پیشنهاد بسیار خوبی است که البته برخی از دوستان در داخل چنین پیشنهادی را داده اند که لازم است مورد توجه قرار گیرد.
وی تشکیل این دبیرخانه در صورتی که فعال و اثرگذار باشد را در مقابله با هتک حرمت هایی که به مساجد در کشورهای اسلامی صورت می گیرد، مهم ارزیابی کرد و افزود: این دبیرخانه با تمام کشورهای اسلامی باید ارتباطات جهانی داشته باشد تا بتواند در مقابل استکبار و نظام سلطه بایستد.
آیت الله مهدوی کنی تصریح کرد: البته لازم است که این موضوع در حال حاضر در اجلاس سران کشورهای اسلامی مورد توجه باشد.
وی پاسخ به این سوال که انتظار شما از دولت در زمینه مساجد چیست؟ بیان کرد: دولت باید ساخت مسجد در مناطقی که نیازمند مسجد هستند را مورد توجه قرار دهد. در حال حاضر در تمام کشور نیازمند مسجد هستیم.
رئیس مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: دولت و شهرداری باید برای مسجد سازی زمین در اختیار مردم قرار دهد و در این زمینه ائمه جماعات و علما نیز باید مردم را به مسجد سازی تشویق کنند.
پایان پیام/
نظر شما