آخرالزّمان و نشانه های آن در آیات و روایات

خبرگزاری شبستان: حجت الاسلام خدامراد سلیمیان، عضو هیات علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در یادداشتی به بررسی آخرالزّمان و نشانه های آن در آیات و روایات معصومین(ع) پرداخته است.

نشانه‏ های آخِرُالزّمان(1)

در آیات قرآن و سخنان معصومان(ع) نشانه‌هایی برای آخرالزمان گفته شده است کــــه در اصطــلاح "علایـــــم آخِرالزمان" خوانده می‏شود. ختم نبوت و نزول واپسین شریعت که با ظهور پیامبر اسلام(ص) پدیدار شد، نخستین نشانة آخرالزمان به شمار می‌‏رود؛ لذا مفسران، مقصود ازنشانه‏های قیامت ‏را در ذیل آیة >فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها<؛[2] "آیا [کافران‏] جز این انتظار می‏برند که رستاخیز به ناگاه بر آنان فرارسد؟ و علامات آن اینک پدید آمده است." بعثت پیامبر(ص) دانسته‏اند که در مقایسه با عمر جهان، فاصلة بسیار کمی تا قیامت دارد.

در آخرالزمان، پدیده‌های فراوان دیگری نیز پیش‏بینی شده است، که بیشتر به دوره پایانی آن (آستانة ظهور مهدی(ع)) مربوط می‌‏شود که برخی از آن‌ها بدین قرارند:

 1- بحران معنویّت

 پیش از ظهور امام زمان(عج) جوّ حاکم بر جهان، جوّ ستم، گناه و فساد خواهد بود:

"اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ"3

برای مردم، [وقت‏] حسابشان نزدیک شـده است، و آنان در بی‌‏خبــــری روی‌گردانند.

در این آیه، مردم آخرالزمان، به غفلت و اعراض از خداوند متّصف شده‏اند. در روایات نیز منظور از "اشراط الساعة" که در آیه 18 سورة محمد(ص)، به آن اشاره شده است، رواج بیش از حدّ کفر، فسق و ظلم دانسته شده و موارد متعدّدی از آن بر شمرده شده است.

 پیامبر گرامی اسلام(ص) دربارة ویژگی‏های انسان‏های این دوران ‌فرمود:

زمانی بر مردم خواهد آمد… که دِرهم‏های آنان دینشان خواهد بود و همّت ایشان شکمشان و قبلة آن‌ها زنانشان. برای طلا و نقره، رکوع و سجود به جای می‌‏آورند. آنان همواره در سرگردانی و مستی خواهند بود. نه بــــر مذهب مسلمانی‌‏اند و نه بـر مسلک نصرانی.4

 2-  وقوع اختلاف‏ ها و درگیری‌‏های بسیار

 یکی دیگر از نشانه‏ های آخرالزمان، اختلاف‏ها و درگیــری‏های فـــراوان میان گروه‏های گوناگون است:

"فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِلَّذینَ کَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ یَوْمٍ عَظیمٍ"5

 اما دسته ‏ها[ی گوناگون‏] از میان آن‌ها به اختلاف پرداختند، پس وای بر کسانی که کافر شدند از مشاهده روزی دهشتناک.

 روایات، این آیه را به ظهور فرقه‏های گوناگون در جهان اسلام مربوط دانسته‏اند که در آخـرالـــزمان پدید آمده، موجب اختلاف ‏هـــــای بسیار خواهند شد.

 آیة "یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ"[6] "… شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضی از شما را به بعضی [دیگر] بچشاند" نیز به وقوع اختلاف‏ ها و کشتار در آخرالزمان تفسیر شده است.

 در این دوران، انسان‌های فراوانی به کــژی می‌گــرایند، اما ایـن گونه نیست که تمام انسان‌ها در مسیر باطل گام بردارند؛ بلکه برخی به سبب ویژگی‌ها و صفاتی که در خود پدید می‌آورند، از نجات یافتگان این مرحله خواهند بود. دراین ‏باره وقتی ‏پیامبر گرامی(ص) از چهره‌های پیروز این دوران یاد می‌کند، با شگفتی تمــام به حضـــرت علـی(ع) چنین می‏فرماید:

ای علی! بدان شگفت‌آورترین مردم در ایمان و بزرگ‏ترین آنان در یقین، مردمی هستند که در آخِرالزمان ـ با آن که پیامبر خود را ندیده‌ و از امام خود در پرده‌اند ـ به نوشته ‏که خطی سیاه بر صفحه‏ای سپید است، ایمان می‏آورند.7

 3- ظهور دجّال

 در هر سه دین آسمانی‏ یهود، مسیحیت و اسلام، ظهور فاسدترین و مخرّب‏ترین جریان منحط در طول تــــاریخ، پیش بینی و از خطــر آن پرهیز داده شده است. دجّال که تجسّم کفر، فریب و گمــراهی است، در آخرالزمان ظاهر شده، مردم را به پرستش خویش می‏خواند.این پدیـــده سرانجـــام به دست عیسی(ع) محو و نابود خواهد شد.

 4-  وقوع مصیبت‌های بزرگ

 برخی از آیات، عذاب بر کافران و گنه‏کاران آخرالزمان که نزول عذاب را انکار می‏کنند، تطبیق داده شده است: "إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَــهاراً مــاذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ"8

اگـــر عذاب او شب یا روز به شما دررسد، بزهکاران چه چیزی از آن به شتاب می‌‏خواهند؟

 5- خروج سفیانی

 بیشتر مفسّران، از ظهور لشکری طغیانگر که آخرالزمان در کشورهای اسلامی به ستم و تعدّی پـــرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از مکّه، گرفتار عذاب الهی می‏شود، خبر داده و آیه: >وَ لَوْ تَری‏ إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَریبٍ<؛[9] «و‌ای کاش می‌‏دیدی هنگــــامی را که [کافران‏] وحشت‏زده‏اند [آن‌جا که راهِ‏] گریزی نمانده است و از جایی نزدیک گرفتار آمده‏اند» را دربارة آن لشکر دانسته‏اند. در روایات شیعه و سنّی، نام رهبر این لشکریان، سفیانی ذکر شده است.

 6- ندای آسمانی

بنابر روایات شیعه، جبرئیل نخستین کسی است که با امام ‏زمان(عج) بیعت و با صدایی بلند به گونه‏ای که به گوش همة جهانیان برسد، این آیه را تلاوت می‏کند: "أَتی‏ أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ"10 فرمان خدا رسید؛ پس دیگر شتاب مکنید.

 7- ظهور منجی بزرگ بشر

مهم‏ترین رخداد آخرالزمان، ظهور دوازدهمین امام شیعیان(ع) برای رهایی انسان‏ها است: "جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً"11 حق آمد و باطل نابود شد. آری، باطل همواره نابودشدنی است.

 این آیه که از پیروزی چشمگیر حق بــر بـــاطل سخن می‏گوید، در روایات، به ظهور مهدی(ع) تأویل شده است.

 8- نزول حضرت عیسی(ع)

یکی از رخدادهای آخرالزمان، فرود آمدن عیسی(ع) است. مفسّران با استفاده از آیات>وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها<؛[12] «و همانا آن، نشانه‏ای برای [فهم‏] رستاخیز است؛ پس زنهار در آن تردید مکن! و "وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاَّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ" [13] "و از اهلِ کتاب، کسی نیست، مگر آن‌که پیش از مرگ خود حتماً به او ایمان می‌‏آورد." ظهور دوبارة عیسی(ع) در آخرالزمان را پیش‏بینی کرده‏اند. در روایات نیز تصریح شده است که وی در بیت‏المقدّس به نماز امام‏زمان(ع) اقتدا و در جنگ‏های ایشان نیز شرکت خواهد کرد.

 براساس این تفسیر، فرود آمدن عیسی‏(ع)، یکی از نشانه ‏های نزدیکی قیامت شمرده شده و از ایمان آوردن همة اهل کتاب به حضرت عیسی‏(ع) در آخرالزمان که یکی از فرماندهان امام‏زمان(عج) به شمار می‏رود، خبر داده شده است.

 9- خروج جنبنده ‏ای از زمین

قرآن با رمز و ابهام از خروج جنبده‏ای حکایت می‏کند که هنگام روی‏گردانی مردم از معنویّت، از زمین خارج شده، با مردم سخن می‏گوید: "وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ" [14]و چون قول [عذاب‏] بر ایشان واجب گردد، جنبنده‏ای را از زمین برای آنان بیرون می‌‏آوریم که با ایشان سخن گوید که: مردم [چنانکه باید] به نشانه‏های ما یقین نداشتند.

در تفاسیر، مطالب بسیاری دربارة این موجود شگفت بیان شده است که تا حدّ بسیاری غیرواقعی و بی‏اساس به نظر می‏رسد و در ظاهر، برگرفته از منابع اسرائیلی است.

 10-  هجوم یأجوج و مأجوج

 قومی وحشی و فاسد، با تخریب سدّ ذوالقرنین، در اندک زمانی سرتاسر جهان را پر از ظلم و فساد خواهد کرد، تا آن که بنابر روایات، در عصر ظهـــور مهدی(ع)، به طـور کلّی از بین خواهد رفت: "حَتَّی إِذا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ کُلِّ حَدَبٍ یَنْسِلُونَ" [15]تــا وقــتی کــه یأجوج و مأجوج [راهشان‏] گشوده شود و آن‌ها از هر پشته‏ای بتازند.

 11- رجعت

 در آخرالزمان، برخی از نیکوکاران و بدکــاران زمان‏های گذشته، دوباره زنده‏ می‏شوند: "وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا"؛[16]و آن روز که از هر امّتی، گروهی از کسانی را کــه آیات مــا را تکذیب کرده‏اند محشور می‌‏گردانیم.

 این آیه، فقط به برانگیخته شدن عده‏ای از مکذبان و نه همة آن‏ها اشاره کرده است؛ بدین دلیل، روایات و مفسران شیعه، میان مصداق این آیه و قیامت، تفاوت قائل شده و آیه را به آخرالزمان مربوط دانسته‏اند که عده‏ای از نیکوکاران و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هــر یک نتیجه دنیایی اعمال خویش را خواهد دید.

 12-  صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان

 پس از پیروزی حضرت مهدی(ع) و یارانش، آرامش و معنویّت بر جهان حاکم خواهد شد: "وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا… وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً…. "[17]خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‏اند، وعده داده است که… و بیمشان را به ایمنی مبدل گرداند….

"إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ"... 18 مین از آنِ خداست؛ آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد می‏دهد؛ و فرجام [نیک‏] برای پرهیزگاران است.

این آیات و آیات دیگر که از میراث‏بری صالحــان و مستضعفان و جانشینی آنان در زمین یاد می‏کند،[19] همگـــی بیـــانگـر این واقعیّتند که سرنوشت این جهان، پس از جهادی الهی به امامت امام‏زمان(عج) سرانجام به دست مؤمنان افتاده و جهانیان همگی در سایة حکومت حضرت در صلح و معنویّت به سرخواهند برد.

پی نوشت ها:

[1]. برگرفته از: دایرة المعارف قرآن کریم، مدخل آخرالزمان، علی معموری، ص119ـ 124(با تصرف)

[2]. محمد(47): 18.

[3]. انبیاء (21): 1.

 [4]. «یَأتِی عَلَی النَّاسِ زَمانٌ…دینُهُم دَراهِمُهُمْ وَ هَمُّهُمْ بُطُونُهُمْ وَقِبلَتُهُمْ نِساؤُهُمْ یَرکَعُونَ لِلرَّغِیفِ وَیَسْجُدُونَ لِلدِّرْهَمِ حیارَی سُکاری لا مُسلِمینَ وَ لا نَصاری»، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج71، ص166، ح31؛ ر.ک: صحیح مسلم، ج1، ص131.

 [5]. مریم (19): 37.

[6]. انعام (6): 65.

[7]. «یا عَلی اَعجَبُ النَّاسِ اِیمانا ًوَ اَعْظَمُهُمْ یَقیناً قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِالزَّمانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَبِی وَحُجِبَ عَنْهُم الحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوادٍ عَلَی بَیَاضٍ…»، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج4، ص366؛ همو، کمال‏الدین و تمام النعمة، ج1، ص288، باب 25، ح8.

[8]. یونس (10): 50.

[9]. سبأ (34): 51.

[10]. نحل (16): 1.

[11]. اسراء (17): 81.

[12]. زخرف (43): 61.

[13]. نساء (4): 159.

[14]. نمل (27): 82.

[15]. انبیاء(21): 96.

[16]. نمل (27): 83.

[17]. نور (24): 55.

[18]. اعراف (7): 128.

[19]. انبیاء (21): 105 و اعراف (7): 137 و قصص (28): 5.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

پایان پیام/