چگونه اوپک از قطار انقلاب جا ماند ؟

به گزارش خبرگزاری شبستان:سازمان کشورهای صادرکننده نفت موسوم به اوپک که مقر آن در وین پایتخت اتریش قرار دارد یکی از اثاثیه اقتصاد جهانی است که نمی توان از آن صرف نظر کرد. این سازمان همواره در تعیین قیمت نفت ، میزان تولید و حتی نحوه توزیع نقش موثری ایفا می کرده است که باوجود کشورهای تولید کننده مانند روسیه که در خارج از ساختار آن هستند توانسته است توازن و نفوذ خود در بازار انرژی جهانی حفظ کند.اوپک در دوره های زمانی مختلف جایگاهش را ارتقا داده اما در عصر حال این سازمان با بحران های مختلفی از جمله عدم تقارن در بازار رو به رو است . اعضای اوپک ثروت بیشماری دارند که اکثر آنها در خارومیانه هستند. این ثروت و مواد معدنی زیر زمینی به برخی از اعضا این اعتماد به نفس را در طی سالهای گذشته داده است که در بازارهای بزرگ و حوادث کلیدی جهانی ایفای نقش کنند. میکرو استیت ها یا دولت های کوچک مانند قطر به پشتوانه همین پول نفت از تروریسم حمایت می کنند تا می توانند میزبانی جام جهانی را از آن خود کنند. مساله ای که در ادبیات سیاسی بین المللی سابقه نداشته است .

" اگر همین روند تولید نفت خام در عربستان سعودی ادامه پیدا کند این کشور ظرف بیست تا سی سال آینده به یکی از وارد کنندگان انرژی تبدیل خواهد شد. به طوری که سعودی ها روزانه در حدود 7000 بشکه نفت خام مصرف می کنند "

در بحران اقتصادی دهه 1970 همانطور که ا شاره شد اوپک توانست جایگاه ژئوپلتیک و ژئواکومونیک خود را در جهان تثبیت کند به طوری که این سازمان از یک باشگاه خرید ، فروش و قیمت گذاری تبدیل به یک بازگر فرامنطقه ای و حتی جهانی شد. این کارتل جهانی روزگار خوشی را در دهه 80 و 90 پشت سر گذاشت تا آنکه آرام آرام زنگ های سقوطش به صدا در امد. استخراج های جدید و کشف منابع تازه نفت در آلاسکا و دریای شمال بر روند قیمت گذاری اوپک تاثیر گذاشت و امریکایی ها توانستند از این ابزار برای کم رنگ تر کردن نقش اوپک بهره مند شوند. در همین حال نباید فروپاشی شوروی در سال 1991 و تولد کشورهای تولید کننده نفت مانند قزاقستان را از دل این کشور نادیده گرفت. در هر حال اوپک روزهای بدی را پشت سر گذاشت تا بعد از سقوط صدام حسبن و بازگشت دوباره عراق به ساختار این سازمان وضعیت کمی بهتر شد. آمریکایی ها با سرمایه گذاری در کشف استخراج و به سازی میادین نفتی عراق فعالانه بازی کردند. تحولات منتهی به بهار عربی که کشور نفت خیز لیبی را نیز در بر گرفت چالش های تازه ای بر قیمت گذاری اوپکی ها فراهم آورد. افق انرژی جهانی نشان می دهد چین بزرگترین خریدار نفت جهان طی 10 سال آینده خواهد بود به طوری که پکن از آمریکا پیشی می گیرد و آمریکایی ها نیز برای این مساله برنامه ریزی کرده اند. در حال حاضر و پیش از آنکه به بحث جایگزینی چین و آمریکا بپردازیم لازم است در مورد بحرانی که اوپک یک باردیگر با آن مواجهه است هشدار های لازم را بررسی کنیم. جهان با یک بحران نفت دیگر رو به رو دست و پنجه نرم می کند اما این بار و بر خلاف همیشه که اعضای اوپک خریدار نفت را تحت فشارهای شدید قرار می دانند تولید کنندگان نفت به خصوص اعضای کارتل نفتی اوپک در معرض خطر هستند.

بازی چشم آبی ها

شل های نفتی مساله است که آمریکایی ها برای آینده تامین انرژی خود بر روی آن سرمایه گذاری کرده اند. پیش از آنکه بحث شل های نفتی پیش آید واشنگتن مشتری پرو پا قرص شیخ نشین های عربی بود اما زمزمه های حفاری و استخراج و فن آوری های نوین در خصوص شل های نفتی که در غرب شنیده شد مشتریان خودش را پیدا کرد. نروژ و پس از آن کانادا  ، لهستان و چین مجموعه ای از کشورهای بودند که به فرانسوی که در بزنگا شل های نفتی به آمریکا رسیده بودند. یک انقلاب فن آوری میان شرکت های کانادایی و آمریکا منجر شد که هیدرولیک های جدید بتوانند ماسه و سنگ های بشکافند و حالا به صورت اقتصادی تری نفتی که در درون آنها نهفته بود استخراج کنند.

اما مساله اینجا به با مشکل سرمایه گذاری رو به رو بود که شرکت های اوپک عملا از ورود به این بازار امتناع کردند .آنها می توانستند با سرمایه گذاری در شل های نفتی در کانادا بقای خود را در بازار انرژی غرب حفظ کنند اما عملا چنین نشد . شرکت های کانادایی درهای سرمایه گذاری را بر روی دلار های نفتی خاورمیانه ای باز گذاشت اند تا سرمایه ها برای ارتقا فن آوری آنها وارد فاز تازه ای شود که این مساله روی نداد ، سوالی که در این بین پیش می آید این است چرا شرکت های نفتی خاورمیانه ای و دلار های نفتی آنها به کمک شل های نفتی در کانادا و حتی امریکا نیامدند؟

سال گذشته و در سال 2013 میلادی نامه ای چهارده صفحه ای از سوی شاهزاده والد بن طلال منتشر شد که در آن به مقامات سعودی در مورد شل های نفتی هشدار داده بود. این نامه سر وصدای بسیاری را به پا کرد . در این نامه به خطرهای که عربستان سعودی را در بازاره های نفت و گاز جهانی تهدید می کند اشاره های مستقیمی شده بود . به راستی اقتصاد عربستان سعودی با ورود شل های نفتی و گازی آسیب پذیری جدیدی دارد. امارها نشان می دهد امریکایی ها از سال 2009 تا کنون به طور چشم گیری انرژی های وارداتی از خاورمیانه را کاهش داده اند. سه محلی که نفت های سعودی برای بازار آمریکا را آماده می کردند اکنون به دنبال تغییر نوع کارشان هستند و شریک سعودی ها شرکت رویال داچ شل نیز در این بین چندان از وضع موجود و پیش امده راضی نیست .

شاهزاده سعودی در بخش های از نامه اش می نویسد : شل های گازی و نفتی در نهایت منجر به کاهش نفت می شود که ما در سعودی تولید می کنیم .

این هشداری از درون به ساختار عربستان سعودی است که بر فروش نفت و محصولات پتروشیمی اش تکیه دارد. سعودی ها اگر نفت نفروشند قادر نیستند اوضاع پشت دیوارهای آهنی را کنترل کنند.

سعودی ها در بحث های داخلی شان و در وزارت نفت و منابع معدنی بحث های را در مورد آنچه شل های نفتی بوجود خواهند آورد صورت داده اند اما خطر جدی آنها را تهدید می کند. آمریکایی ها به دنبال استقلال و امنیت تامین انرژی خود هستند که این مهم تمام سیاست های آنها را طی سال های آتی توصیف می کند.

در همین حال پاسخ به نامه شاهزاده سعودی در دومین دارنده زخایر نفتی جهانی با 265 میلیارد بشکه نفت خام کشف شده در کنار معیانات گازی و تولید 12 میلیارد بشکه ای نفت چیزی جز سکوت نبود. آنچه در کنار شل های نفتی می تواند به بازار نفتی اوپک ضربه بزند بهار عربی است که بخش های مهمی از خاورمیانه از مصر تا یمن و بحرین را بر گرفته است و می تواند مرزهای سعودی را نیز طی کند.

" اگر عربستان سعودی پیش از سوق دادن اقتصاد خود به یک شرایط مدرن صادرات نفتش را متقوف کند ریاض و اقمارش در تنگای جدی قرار خواهند گرفت "

هر کدام از کشورهای خاورمیانه که تولید کننده نفت هستند تا اندازه ای با خطر شل های نفتی رو به رو هستند به طوری که قطر، ایران ، کویت عراق و عربستان سعودی هرکدام از این تغییرات سهمی می برند. امریکایی ها و کانادایی ها می گویند ورود به شل های نفتی می تواند بازار کار در این کشورها را رونق بخشد و به همین ترتیب وضعیت اقتصادی را بهتر کند .  وضع اقتصادی باثبات و اوضاع سیاسی قابل پیش بینی از جمله مواردی که آمریکا در خاوریمانه به دنبال آن است اما به نظر نمی رسد کشورهای عضو اوپک در آینده دور سرنوشتی درخشان از توسعه پیش روی خود ببینند. دولت های پادشاهی که دیر یا زود از پای در خواهند آمد وضع بازار انرژی جهانی را بر هم خواهند زد به همین جهن واشنگتن باید برای چنین روزهای هم برنامه ریزی کند.

در همین حال تغییرات سیاسی در کشورهای حاشیه ای خلیج فارس که اتفاقا عرب و همگی توسط مونارکی ها اداره می شوند امری بی بازگشت است اما نفس خود را حبس نکنید این روی داد همین امروز پیش نخواهد آمد !

نویسنده : سپاستین گالوت 

منبع : albertaoilmagazine