خبرگزاری شبستان: مقام معظم رهبری در نوزدهم مهر ماه سال 1391 سفارش و تاکیداتی مبنی بر توجه به کانون های فرهنگی هنری مساجد داشتند به بهانه این روز گفتگویی با حجت الاسلام حمید رضا سلیمانی، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیرستاد عالی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور در خصوص فعالیت های این مجموعه و لزوم دخالت مردم در حوزه فرهنگ انجام داده ایم که آنچه می خوانید حاصل این گفتگو است:
-با توجه به اینکه بخشی از شعار امسال به موضوع فرهنگ اشاره دارد، بفرماييد که به نظر شما چه لزومي براي دخالت مردم در فرهنگ وجود دارد؟
اصولا فرهنگ يک امر انحصاري نيست و متعلق به همه است بنابراين همه مردم هم، بايد در اين فرهنگ نقش داشته باشند. ما الان عناويني مانند فرهنگ عمومي داريم که به همين مساله توجه شده و شورايي هم تحت نام شوراي فرهنگ عمومي درست شده است تا بتوانند مباحث فرهنگي و اجتماعي را به دقت مورد بررسي قرار بدهند و تصميماتي را اخذ بکنند تا فرهنگ عمومي ارتقا پيدا کند. فرهنگ عمومي يک امر بسيار حساس، مهم و تعيين کننده‌اي است که به هر ميزان اين فرهنگ از رشد و بالندگي برخوردار باشد، سلامت، امنيت و پيشرفت فکري و روحي جامعه بيشتر تضمين مي‌شود. با اين نگاه، عرض من اين است که ما نمي‌توانيم فرهنگ عمومي جامعه را به يک ايده و يک نظر منحصر بکنيم بلکه همه مردم بايد در اين موضوع مشارکت داشته باشند.
اما اگر سخن از فرهنگ هست بايد توجه داشته باشيم که مراد، هر فرهنگي هم نيست بلکه فرهنگي که مورد نظر و مورد قبول است، فرهنگ اسلامي ما است و هر مسلمان هم به تناسب درک و رشدي که دارد مي‌تواند در اين فرهنگ اسلامي، نقش خودش را ايفا بکند. اگر مراد از فرهنگ آن چيزي باشد که من و شما دنبال مي‌کنيم يعني فرهنگ اسلامي، سوال شما هم اينگونه پاسخ داده مي‌شود که هر مسلماني نسبت به فرهنگ اسلامي خودش بايد حساسيت‌ها و واکنش‌هاي مناسبي را نشان بدهداز آنجا که مراد از فرهنگ هم فرهنگ ديني است، اقامه دين در قرآن به عهده همه گذاشته شده است. چند اقامه در قرآن وجود دارد، اقامه عدالت، اقامه نماز و اقامه دين. دين متعلق به همه است و همه بايد براي اقامه دين قيام بکنند و حرکت بکنند و فرهنگ ما هم در همين چهارچوب تعريف مي‌شود؛ لذا همگان بايد نسبت به فرهنگ حساسيت و توجه داشته باشند.
-به اعتقاد شما مشارکت های مردمی در حوزه امور فرهنگی مساجد چقدر تاثیرگذار است و چگونه می توان میزان این مشارکت ها را افزایش داد؟
اين ديگر به برنامه‌ريزي مديران برمي‌گردد که ما چه ميزان به مردم سهم مي‌دهيم. به هر ميزان که مردم سهم پيدا بکنند، قطعا در اين کارها هم سرمايه‌گذاري خواهند کرد. ما در حوزه تاريخيمان، مصداق شفاف آن را در مساجد مي‌بينيم. آنچه که در مساجد مايه سرافرازي و استمرار حرکت‌هاي مسجدي شده است، حضور و مشارکت مردمي بوده است. در مسجد، امام جماعت مسجد را مردم خودشان انتخاب مي‌کنند و یا به طور مثال شما مي‌توانيد در مسجد محل نماز نخوانيد و جاي ديگري نماز بخوانيد اما اگر اين مسجد را انتخاب کرديد براي نماز خودتان اهميت قائل هستيد، در وقت فضيلت نماز، حضور پيدا مي‌کنيد، نمازتان را به جماعت مي‌خوانيد، بعد هم اگر اين مسجد نيازمند حمايت‌هايي باشد شما احساس بيگانگي نمي‌کنيد بلکه احساس نزديکي مي‌کنيد و فکر مي‌کنيد که بايد دينتان را نسبت به مسجد ادا کنيد.
باید گفت که يک عنصر محوري در مسجد، مي‌تواند مشارکت مردم را در امور فرهنگي تقويت بکند و به آنها يک نقش سازنده‌اي را اعطا بکند و به دنبالش بازتاب اين حرکت را در مسجد دريافت بکند.
- نحوه انتخاب مدیران کانون های فرهنگی هنری مساجد به چه شکل است؟ در این بخش هم مشارکت های مردمی دخیل است؟
در زمينه کانون‌هاي فرهنگي و هنري که محل ماموريت ماست اتفاقا ما، فردي را به عنوان مسئول کانون‌هاي فرهنگي هنري مي‌شناسيم که امام جماعت مسجد معرفي کرده باشد. بعضي‌ها در مسجد ورود پيدا مي‌کنند و بعد يک فردي را براي کاري منسوب مي‌کنند. ما معتقديم که اين روش سالم و موثري نيست. ما اگر مي‌خواهيم به يک جواني، در مسجد ماموريتي را براي کانون فرهنگي- هنري مسجد واگذار بکنيم معرف او بايد امام جماعت مسجد باشد. وقتي نظر امام جماعت مسجد، تامين شد به سراغ هيئت امناي مسجد مي‌رويم و مي‌پرسيم که شما هم اين فرد را قبول داريد؟ آنها هم يک فرمي را امضا و اعلام رضايت مي‌کنند. باز براي اينکه کار در ادامه هم بهتر پيش برود، به سراغ پايگاه بسيج مسجد مي‌رويم و از آنها هم راجع به آن فرد مي‌پرسيم که آيا مي‌شناسند آنها هم مي‌گويند بله، از بچه‌هاي خودمان است، در پايگاه هم رفت و آمد دارد. به آنها هم يک فرم مي‌دهيم که پر بکنند. به اين ترتيب داستان مفصل است. ما 7 کاربرگ داريم که اين کاربرگ‌ها را بايد مسجدي‌ها پر بکنند تا ما به يک جواني که معمولا ليسانس به بالا است، ماموريت بدهيم که به عنوان نماينده ما کار را دنبال کنند و امکاناتي که ما مي‌خواهيم به کانون بدهيم از طريق وي ارسال شود. در واقع يک مدل کوچک مردم‌سالاري ديني را ما در کانون‌هاي فرهنگي هنري مساجد دنبال مي‌کنيم.
از يک طرف فردي را مسجدي‌ها معرفي کرده‌اند و از اين طرف ما به او يک ماموريتي را سپرده‌ايم که او به عنوان محور کانون، کار را دنبال بکند، نتيجه اين شده است که از سال 1371 که شوراي عالي انقلاب فرهنگي، در مصوبه 302 به وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامي ماموريت داد که در جوار مساجدي که استعداد لازم را دارند کانون را راه‌اندازي کند، چون مدل، مدل صحيحي بوده است، امروز بالغ بر 18000 پايگاه در کشور، تحت پوشش ستاد عالي هماهنگي و نظارت بر کانون‌ها است که ما سالانه براي آنها سرانه و امکانات مي‌فرستيم و کمک مي‌کنيم.
اما اين کمک ما در مقابل مشارکتي که مسجدي‌ها مي‌کنند شايد 10درصد است، 90درصد را خود مسجدي‌ها انجام مي‌دهند. چون احساس مي‌کنند فرد اميني، محور قرار داده شده است که هم ما او را به رسميت مي‌شناسيم و هم خود مردم او را پذيرفته‌اند. بنابراين با اين نحوه مشارکت، شما مي‌بينيد که يک حرکت فرهنگي سالم و سازنده آرام آرام به يک شبکه بزرگ اجتماعي تبديل مي‌شود که به حدي فراگير است که شما مي‌بينيد از شهرک غرب تهران تا گيلان غرب، کانون فرهنگي هنري وجود دارد. شما سر مرز افغانستان هم برويد مي‌بينيد که آنجا هم کانون است. اين چرا اتفاق افتاد و چرا اين حرکت ادامه پيدا کرد. چون خيلي وقت‌ها کارهاي قشنگمان را شروع کرديم اما استمرار پيدا نکرده است. در روايت داريم «البقا علي العمل اشد من العمل» يعني باقي ماندن بر يک کار و استمرار يک کار، مهمتر از شروع آن کار است. کانون‌ها راه‌اندازي شده است اما چه شده است که اين نهاد کانون در مسجد، در حال رشد است و مسجد خودش را اداره مي‌کند؟ ما معتقديم که عنصر اصلي اين قضيه، مشارکت مردم است چون ما به سمت تقويت اين مشارکت پيش رفتيم، کار، سه ويژگي پيدا کرده است؛ هم اثرگذار بوده است، هم دوام داشته است و هم سلامتش حفظ شده است.
- مقام معظم رهبری در نوزدهم مهرماه سال 1391 در سفر به استان خراسان شمالی در جمع ائمه جماعات راجع به کانون های فرهنگی هنری مساجد سفارشاتی داشتند، این تاکید و سفارش مقام معظم رهبری چه پیامی می تواند در بر داشته باشد؟
مقام معظم رهبري نوزدهم مهر ماه دو سال پيش، در خراسان شمالي در بجنورد، در جمع ائمه جماعات، سه بار راجع به کانون‌هاي فرهنگي هنري سفارش کردند. در بخشي از بياناتشان خطاب به ائمه جماعات مي‌فرمايند که خودتان را مجهز کنيد، به سلاح معرفت و استدلال خودتان را مسلح کنيد و بعد برويد در کانون‌هاي فرهنگي و هنري و در آنجا پذيراي نسل جوان باشيد. پس بحمدالله اين حرکت فرهنگي از آنجا که مواردي در آن رعايت شده، ازجمله اينکه ما نخواستيم در امور مسجد دخالت بکنيم، بلکه حمايت مي‌کنيم و دارد پيش مي‌رود. با اين نگاه، مشارکت مردم به خصوص جوان‌ها روز به روز بيشتر شده است.
معتقدم اگر بخواهيم چند مصوبه را به عنوان بهترين مصوبه‌هاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي انتخاب بکنيم يکي از آنها همين مصوبه 302 است که شايد در سال 71 که اين نهال را کاشتند گمان نمي‌کردند که روزي درخت تنومندي بشود و امروز هم اين همه ثمرات داشته باشد. الان تعدادي از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي مسئول کانون‌هاي فرهنگي هنري ما هستند يعني قبل از اينکه نماينده مجلس بشوند مسئول کانون بوده‌اند. بايد همانطور که امام(ره) فرمودند، مسجد را به معناي واقعي کلمه سنگر بدانيم و آن را براي جمعي که قرار است هميشه حالت آماده باش داشته باشند، مهيا کنيم، تا اين افراد - چه در اين مسجد بمانند و چه در سنگرهاي ديگر ورود کنند- بتوانند همواره دشمن را ببينند و حساسيت‌هاي خودشان را نشان بدهند و براي مقابله با تهاجم فرهنگي در هر کجا که هستند به وظيفه‌شان عمل کنند.
- شبکه گسترده ای در سراسر کشور از کانون ها تشکیل شده است. همان طور که مستحضرید يکي از مشکلات امروز جامعه مشکلات اقتصادی است. آیا کانون‌هاي فرهنگي هنري توانمندي راه اندازی صندوق‌هاي قرض الحسنه را برای احياي سنت قرض الحسنه و رواج اقتصاد اسلامي دارند؟ آیا تاکنون به چنین ایده ای اندیشیده اید؟
اين امر جزء ماموريت‌هاي ما نيست. در مصوبه 302، 3 ماموريت براي ما پيش‌بيني شده است؛ يکي راه‌اندازي کانون‌ها، دوم تجهيز کتابخانه‌ها و سوم تربيت افراد واجد شرايط که اينها بتوانند بعدا در پست‌هاي مديريت و کارهاي مختلف موثر باشند. بنابراين راه‌اندازي صندوق قرض الحسنه اگر چه يک حرکت مردمي و سازنده‌اي است، جزء ماموريت‌هاي ما نيست و ورود پيدا نکرده‌ايم. اما کار ديگري که ما دنبال داده‌ايم اين است که تلاش کرده‌ايم که بچه‌هاي ما بتوانند در زمينه فعاليت‌هاي فرهنگي آرام آرام به يک خودکفايي هم دست پيدا بکنند.
به عنوان مثال188 مرکز فرهنگي ديجيتال را در مساجد راه‌اندازي کرده‌ايم که اين با مشارکت بخش‌هاي ديگري در وزارتخانه بوده است که ما هم از آنها براي اين همکاري ممنون هستيم. نتيجه اينکه ما بچه‌ها را آرام آرام به اقتصاد فرهنگ، هدايت مي‌کنيم يعني فرض کنيد مي‌گوييم شما مي‌توانيد يک انيميشني را توليد بکنيد که با هدايت‌ها و کمک‌هاي ما، اين انيميشن در سطح ملي بتواند مطرح بشود. مثلا اخيرا در کرمان، بچه‌هاي مسجدي يک انيميشن توليد کردند به نام «همه گزينه‌ها روي ميز». چند شب پيش تلويزيون، اين را پخش کرد. اين کار يکي از کانون‌هاي مساجد کرمان است اما الان همين اثر به عنوان يک کار فاخر شناخته شده است. ما خيلي حمايت کرديم و مي‌کنيم و از آن طرف اين اثر راه خودش را دارد باز مي‌کند.
ما در حال حاضر در اين مسير حرکت مي‌کنيم که بچه‌ها از طريق توليد محصولات فرهنگي، به يک سرمايه‌گذاري و خودکفايي هم برسند. امسال هم ما يک تفاهم نامه‌اي را با دانشگاه صنعتي شريف امضا کرده‌ايم که طي آن بچه‌هايي که در مساجد در حوزه فضاي مجازي کار مي‌کنند و از يک نخبگي برخوردار هستند را شناسايي بکنيم، سهميه هم به استان‌ها داده‌ايم که هر استان، 10-20 نفر به ما معرفي بکنند، بعد در پايان مرداد ماه و از روز جهاني مسجد 31 مردادماه اساتيد دانشگاه صنعتي شريف به اين بچه‌هايي که قابليت دارند آموزش‌هاي ويژه‌اي بدهند تا اينها بتوانند جنبه‌هاي مهارتي خود را افزايش بدهند و بعد هم از طريق فضاي مجازي ارتباطشان را با دانشگاه ادامه بدهند. تا يکي دو سال آينده مي‌بينيم که خود اينها بچه‌هايي مي‌شوند که توليدکننده انيميشن و بازي‌هاي رايانه‌اي هستند.
طبيعي است که اگر ما در اين ميداني که دشمن ايجاد کرده، درست بازي کنيم و درست برنامه‌ريزي بکنيم مطمئن هستيم که در آينده‌اي نه چندان دور، مثل جريان انرژي هسته‌اي، ما خواهيم توانست در توليدات فرهنگي به جايگاه قابل توجهي در بعد بين‌الملل برسيم. استعدادهاي بچه‌هاي ما بسيار ديدني و شنيدني است. ما در همين چند هفته گذشته، حدود 200 مهمان از استان‌هاي مختلف داشتيم، بچه‌هايي که خودشان صاحب اثر هستند. اينها را دعوت کرديم، کارهايشان را عرضه کردند و گفتگوهايي بين ما و آنها رد و بدل شد و حمايت‌هايي را برايشان در نظر گرفتيم که معتقديم که اين حرکت را بايد آرام آرام دنبال کرد و اين جبهه را تقويت کرد. اما با يک سياست‌گذاري که در آن هم فرهنگ به معناي واقعي کلمه ديده بشود و هم اقتصاد فرهنگ لحاظ بشود تا بچه‌ها بتوانند در اين حوزه روي پاي خودشان بايستند. حضرت امير(ع) عبارتي دارند که مي‌فرمايند: به دشمن حمله کنيد از همان نقطه‌اي که به شما حمله کرده است. امروز حمله دشمن از طريق بازي‌هاي رايانه‌اي، انيميشن و فضاي مجازي است و ما نبايد اين جبهه نو دشمن را مورد غفلت قرار بدهيم و بايد حتما در اين حوزه آرايش فرهنگي و برنامه داشته باشيم که بحمدالله اين حرکت را داريم دنبال مي‌کنيم.
-فعالیت های دیگری که در راستای تقویت استعدادهای جوانان از سوی مجموعه ستاد عالی کانون های مساجد کشور می شود، شامل چه برنامه های است؟
برگزاری همایش اندیشه های آسمانی که از تاريخ 7 تا 29 شهريور با حضور 4000 نفر از فعالان مساجد در مشهد مقدس برگزار شد، یکی از این برنامه ها است که راجع به شيوه مديريت فرهنگي در مسجد و در کانون به آنها آموزش هایی ارایه شد. يکي از مباحث دیگری که در این همایش مورد توجه قرار گرفت این بود که ما چکار کنيم مسجد روي پاي خودش باشد و تا آنجايي که ممکن است همين وابستگي جزئي به دولت و حاکميت، از جهت اقتصادي، نداشته باشد و يک سري فرمول‌ها برای شرکت کنندگان ارایه شد.
دوره ديگري هم در پايان شهريور با حضور 700 نفر از نخبگان روستايي در مشهد برگزار شد که در آن دوره هم يک سري مسائل راجع به اقتصاد و فرهنگ روستا مطرح شد و از مراکز مختلف، نهاد رياست جمهوري و از جاهاي مختلف هم همکاري با این همایش داشتند تا ما بتوانيم بصيرت بچه‌ها نسبت به شرايط زمانه را افزايش بدهيم. اگر بچه‌ها بفهمند که چکار بايد بکنند به نظر من به کمک‌هاي مالي هم نياز ندارند. ما بايد اين بلوغ را در بچه‌ها ايجاد بکنيم. وقتي به نقطه جوش رسيدند ديگر خودشان راه را مي‌روند. همان حرکتي که امام(ره) شروع کردند. زماني که انقلاب شد ما 15-16 ساله و بچه‌مسجدي بوديم. امام يک کدهايي مي‌دادند و ما از همين کدها راه را پيدا مي‌کرديم. تلاش بر اين است که ما به بچه‌هايمان به جاي اينکه ماهي بدهيم، ماهي‌گيري ياد بدهيم و اين با يک سياستي دنبال مي‌شود. البته کار خيلي وسعت دارد و گسترده و پرهزينه است اما مي‌ارزد و يک سرمايه‌گذاري ارزشمندي است که سودش به زودي به جيب نظام جمهوري اسلامي خواهد رفت
.
- توسعه و تجهیز کتابخانه های مساجد هم بخشی از وظایف مجموعه ستاد عالی کانون های فرهنگی هنری مساجد محسوب می شود اگر امکان دارد به حمایت هایی که از کتابخانه های مساجد دارید، هم اشاره ای داشته باشید؟
تقريبا نزديک 11000 کتابخانه مسجد تحت پوشش ستاد عالی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور است که بيش از 5300 مورد آن، کتابخانه‌هاي داراي مخزن است يعني کتابدار دارد، قفسه‌هاي متعدد و قرائت‌خانه کتاب دارد و رفت‌وآمدهاي فراواني هم دارد. شما مي‌توانيد برويد و آنها را به طور مصداقي مشاهده کنيد. مثلا در اصفهان مسجدي به نام مسجد فرشته وجود دارد در زير شبستان این مسجد يک کتابخانه بسيار مفصل ايجاد شده است. داخل مخزن کتابخانه با تعدادي کتابدار جوان دانشجو مواجه مي‌شويد که همگي داوطلبانه تقسيم کار کرده‌اند و هر کدام چند ساعت از وقتشان را به امر کتابداري اختصاص مي‌دهند و چون از خود مسجد هستند و بچه‌هاي خود مسجد هم با اينها عياق هستند و به راحتي امورشان تسهيل مي‌شود و همکاري مي‌کنند.
ما با اين مدل موفق شديم بيش از 6000 کتابدار افتخاري داشته باشيم. در کتابخانه‌هاي عمومي سطح شهر، پرسنلي در آنجا مشغول هستند که هر کدام براي خودشان حقوق و بيمه و... دارند که اين يک رقم سرسام‌آوري را در سراسر کشور، به عنوان هزينه به خودش اختصاص مي‌دهد. اما در مسجد اين کار با حداقل امکانات به بهترين شيوه پيش مي‌رود. جالب اين است که مثلا در کتابخانه‌هاي عمومي، شما کمتر کتابخانه سه شيفت پيدا مي‌کنيد اما در مساجد، ما کتابخانه‌هاي سه شيفت داريم؛ به خصوص در ايام امتحانات، بچه‌ها خودشان با اوليا مسجد هماهنگ مي‌کنند و حتي شب از ساعت 8 شب تا صبح اين کتابخانه باز است تا بچه‌ها بيايند و مطالعه بکنند. کار مردمي است و با مديريت جوانان و با نظارت بزرگترها به بهترين وضع پيش مي‌رود.
ما سالانه 4 ميليارد تومان کتاب براي کتابخانه‌هاي مساجد مي‌فرستيم. تا درب مسجد ماموريت با ماست اما داخل مسجد که ما نيستيم خود اين بچه‌ها هستند که اين کتاب‌ها را دسته‌بندي مي‌کنند، شماره‌گذاري مي‌کنند، مرتب مي‌کنند و ما يک نرم‌افزار مهر مساجد به آنها مي‌دهيم که با اين نرم‌افزار بتوانند کارهايشان را مدون بکنند. آنقدر اين کار به خوبي و به زيبايي پيش مي‌رود که لذت مي‌بريم وقتي که مي‌بينيم يک جواني ساعت‌ها وقتش را گذاشته است که چطور از اين نرم‌افزار استفاده کند البته ما يک مقدمه‌اي بر اين نرم‌افزار گذاشته‌ايم و توضيحاتي مي‌دهيم اما اينکه اينها عملياتي بشود، کار خود بچه‌هاست.
-دایره فعالیت های کانون های فرهنگی هنری مساجد امروز به روستاها هم رسیده است بفرمایید برنامه ریزی شما برای جوانان روستایی چگونه است؟
فعالیت های کانون ها و کتابخانه های مساجد به عمق روستاها هم ادامه پيدا کرده است يعني شما کارهاي فرهنگي را عمدتا در مراکز استان‌ها، در شهرستان‌ها و در شهرها مي‌بينيد اما در روستا کدام پايگاه فرهنگي هدفمندي وجود دارد که با برنامه‌ريزي جلو برود؟ ما معتقديم تنها پايگاه فرهنگي که در روستاها وجود دارد، مسجد است. هيچ پايگاه ديگري در روستا نمي‌تواند کار فرهنگي را دنبال کند.
ما هم آمده‌ايم در همان روستا، به بچه‌هاي روستا آموزش‌هايي بدهيم تا آنها بتوانند کتابداري کنند، کار مديريت فرهنگي مسجد را ادامه بدهند و به اين ترتيب يک شبکه فراگير، کم‌هزينه، پراثر و ماندگار ايجاد شده است. امام(ره) فرمودند که اگر دشمن از شما تعريف کرد از خودتان بترسيد و اگر عليه شما گفت بدانيد که راه را درست رفته‌ايد و ادامه بدهيد. امروز چه دشمن و چه دوستان ما در کشور احساس مي‌کنند که شبکه کانوهاي فرهنگي هنري مساجد يک شبکه پرجاذبه، مردمي و در حال رشد است.
پایان پیام/
نظر شما