به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی سازمان اوقاف ، در اواخر سده اول هجري شيعيان كاشان و فين كه به چهل حصاران معروف بوده نامه اي به امام محمد باقر(ع) مي نويسند: مبني بر اينكه آن حضرت يكي از فرزندانش را براي تبليغ و ارشاد و نيز پيشوايي مردم به اين منطقه بفرستد.
امام باقر فرزندش سلطانعلي را روانه اين منطقه مي كند و دو، سه سالي در كاشان، فين، باريكرسف و خاوه به تبليغ و ارشاد اهالي اين مناطق مي پردازد كه مي گويند در فصل تابستان اغلب در خاوه و باريكرسف به سر مي برده است تا اين كه به دست زرينه كفش حاكم وقت به شهادت مي رسد و اهالي فين و خاوه كه به دليل بي اطلاعي موفق به ياري پيشواي شان نمي شوند، كار از كار گذشته به ميدان معركه مي رسند جسد وي را در دامنه كوه و مكاني به نام مشهد اردهال به خاك مي سپارند.
عباس تراب زاده کارشناس مردم شناسی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان می‌گوید: از آن زمان كه چند صد سال مي گذرد، در دومين جمعه مهرماه از كاشان و ساير آبادي هاي تابعه آران بيدگل، قم، نراق، محلات، اصفهان، گلپايگان، دليجان و ... هزاران نفر اغلب با خانواده و گروهي خودشان را به اين منطقه مي رسانند. در اين ميان فيني ها از يكي دو هفته قبل خود را آماده شركت در اين مراسم مي كنند و پاره‌اي يكي دو روز جلوتر به اردهال مي روند تا جا و مكان اسكان خود را مشخص كنند.
يكي از آداب قديمي كه امروزه اثري از آن نيست مطلع ساختن مردم از زمان دقيق جمعه قالي شويان يا اصطلاحاً جمعه قالي است. چون زمان برگزاري مراسم بين هفته دوم و سوم (نزديك ترين هفته به ۱۷ مهرماه) متغير است در گذشته يك هفته قبل از زمان دقيق برگزاري مراسم، موسوم به هفته‌ي جار، ريش سفيدان و مطلعان در معابر عمومي، گذرها، مساجد و حسينيه ها زمان دقيق آن را اعلام مي‌كنند.
این کارشناس در ادامه افزود: انجام مراسم بدين ترتيب است كه از اوايل صبح هزاران نفر از فيني هاي متعصب چوب به دست كه گفته مي شود در گذشته به جاي چوب، شمشير، قمه و نيزه به نشانه رزمجويي و جنگ با قاتلان به دست مي گرفته اند. در كنار جوي آبي كه در صحن بقعه شاهزاده حسين جاري است جمع مي شوند و منتظر مي مانند تا مراسم آغاز شود. با شروع مراسم فيني ها" يا حسين گويان" و با شور و هيجان با پايين و بالابردن چوب هاي‌شان براي گرفتن قالي به سمت مرقد سلطانعلي به راه مي افتند. معمولاً قبل از اين كه قالي را از خادمين امامزاده تحويل بگيرند در صحن صفا و صحن هاي جانبي مراسم نوحه خواني و سينه زني برگزار مي شود و سپس چوب به دستان كه انبوه جمعيت غيرفيني آن ها را احاطه و همراهي مي كنند قالي لوله شده به نشانه‌ي جسد امامزاده كه در فرش پيچيده شده از خادمان صحن و حرم تحويل مي گيرند با ذكر" يا حسين" يا حسين" و هياهوي زياد قالي را بر دوش نهاده از صحن صفا خارج مي‌شوند. در اين ميان جمعيت انبوه آبادي هاي ديگر كه حق نزديك شدن به قالي را ندارند و تنها مي توانند با نوحه خواني و عزاداري آنها را حمايت كنند و همچنين دسته‌ي عزادار خاوه اي ها با علم و كتل قالي شويان را همراهي مي كنند. گروهي جلوتر خود را به چشمه مي رسانند و جمعيت را از لب چشمه كنار زده فضا را آماده‌ي ورود قالي مي كنند.
قالي را به كنار چشمه مي آورند و با چوب دستي خود آب چشمه را به قالي مي پاشند و گوشه اي از آن را خيس مي كنند. سپس به همان ترتيب قالي را بر دوش گرفته به سمت مرقد سلطانعلي باز مي گردند و از صحن سرداري وارد حرم مي شوند.
تراب زاده گفت: از اينجا به بعد خاوه اي ها دخالت دارند. اما اوج شور و هيجان مراسم لحظه‌ي تحويل قالي به خاوه اي ها است كه چون فيني ها دوست ندارند كه قالي را تحويل دهند بر سر و سينه‌ي خود مي زنند تا اين كه مراسم پايان می یابد.
کارشناس مردم شناسی اداره میراث فرهنگی کاشان در ادامه از ثبت این آیین سخن می گوید: پيشنهاد ثبت آيين قالي شويان را درسال ۱۳۸۸ به همراه ۳ پرونده ديگر فنون شعر بافي، زيلو بافي و فنون گلاب گيري شهرستان کاشان به پژوهشکده مردم شناسي سازمان ارسال شد که در سال ۱۳۸۹ هر چهار پرونده در فهرست ميراث معنوي ثبت شدند. پس از ثبت ملي، پيشنهاد ثبت جهاني اين اثر به پژوهشکده مردم شناسي و پژوهشگاه سازمان داده شد. پژوهشگاه پس از بررسي معيارهاي ثبت جهاني پرونده، ثبت جهاني آيين را در اولويت و در دستور کار خود قرار داد که چون ثبت ملي آيين را بنده انجام دادم، پژوهشکده پرونده ثبت جهاني آن را هم به من واگذار کرد تا اينکه پس از مطالعات و تأليف فرمت ثبت، همراه با مدارک ديگر در سال ۱۳۸۹ به دفتر يونسکو ارسال شد.
اما بديهي است که پرونده سازي ثبت ميراث معنوي يونسکو، اقدامات و تشريفات خاص خود را مي طلبد. مهمترين بخش پرونده تدوين و تأليف مطالب جمع آوري شده است که بايستی مطابق فرمت استاندارد جهاني جمع بندي و تنظيم شود. پرونده اي که در سال ۱۳۸۹ به دفتر يونسکو ارسال شد به دليل اينکه فرمت هاي ثبت تغيير يافته بود و بایستی بر اساس فرمت جديد تدوين و تنظيم شود و همچنين مدارک و اسناد ارسال شده کامل نبود به پژوهشگاه سازمان، عودت داده شد.
تراب زاده تاکید کرد: پژوهشگاه با توجه به اهميت موضوع مجدد ثبت اين آيين را در اولويت و بازنگري کلي پرونده را در دستور کار قرار داد که طي جلسات متعدد با دکتر پرمون رئيس ميراث ناملموس دفتر مرکزي ميراث معنوي آسياي مرکزي و غربي راهکارهاي لازم را براي بازنگري پرونده به کار گرفته شد. علاوه بر تکميل فرمت جديد ثبت مدارک و مستندات مهم ديگر پرونده فيلم و عکس بود که چون فيلم قبلي مبين جزئيات و ويژگي هاي خاص آيين نبود، مستند ديگري توسط امير مقامي هنرمند ارزنده رشته عکاسي و مستند سازي تهيه و ساخته شد. مدارک ديگر رضايت نامه هاي حقيقي و حقوقي بود. چون رضايت آگاهانه مردم و دست اندرکاران مراسم از معيارهاي ثبت است و ارسال اين مدارک به جهاني شدن آيين کمک زيادي کرد، ازجمله رضايت نامه اهالي فين و خاوه بود که در قالب يک طومار به طول سه متر پيوست پرونده شد.
رضايت نامه معاون استاندار و فرماندار ويژه کاشان و روساي برخي از ادارات که به طريقي در برگزاري آيين و يا ارائه خدمات و تسهيلات در روز جمعه قالي اثر گذارند از جمله اداره ميراث فرهنگي، اداره ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي، اداره اوقاف و امور خيريه، شوراي اسلامي شهر کاشان، شهرداري کاشان، بخشداري ها، غياث آباد، نشلج، حوزه هنري ستاد برگزاري مراسم سنتي قالي شويان فين و خاوه مدارک ديگري بود که پيوست پرونده شد.
بازنگري و جمع آوري مدارک و نيز تدوين و تأليف و ترجمه و ويرايش پرونده تا اواخر خرداد ماه سال ۹۱ به طول انجاميد تا اينکه در تير ماه به دفتر يونسکو ارسال و در شهريور ماه پذيرش پرونده از سوي دفتر يونسکو اعلام و در آذر ماه سال ۹۱ در فهرست آثار ناملموس سازمان يونسکو به ثبت رسيد. شرايط اقليمي و محيط طبيعي بر آثار هر منطقه تأثير گذار است، آثار شهرستان کاشان تحت شرايط اقليمي حاکم بر آن، طوري شکل گرفته است که بتواند با خشونت اقليمي مقابله کند و از طرفي کاشان شهري مذهبي و ديني است که بر آن تأثير گذار بوده و در رابطه با ميراث معنوي هم همين طور است. آيين و مراسم مذهبي در کاشان نسبت به آيين هاي ديگر بيشتر و پويا تر است. نشانه ها و نمادهاي عزاداري که در کاشان در جريان برگزاري مراسم نقش دارند در کمتر جايي ديده شده و نشانه هاي بومي کاشان هستند.
این کارشناس در پایان افزود: همچنین هر ساله خانه کعبه با عطر و گلاب قمصر کاشان غبار روبي و عطر آگين مي شود و با توجه به اينکه مناسک حج تمتع و عمره بزرگ ترين گردهمايي مذهبي مسلمانان ملت هاي مختلف و اقوام گوناگون جهان است، آيين غبار روبي و شست و شوي اين مکان مقدس با گلاب کاشان يکي از شاخصه هاي مهم ثبت فنون گلاب گيري در فهرست ميراث معنوي يونسکو است.
مسئول ستاد برگزاري مراسم سنتي مذهبي قاليشويان فین کاشان در مشهد اردهال نیز گفت: اصل شهادت امامزاده سلطان علي بن امام محمد باقر(ع) در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری است و مردم و اهالی فین کاشان که دعوت کنندگان آن حضرت به این خطه بودند و از حامیان آن به شمار می رفتند دومین جمعه مهر ماه را به عنوان مراسم قالیشویان انتخاب کردند.
محمد احترامی افزود: اهالی فین با جنگی که با لشگریان کفر کردند، قالی سجاده‌ی حضرت را دور جنازه ایشان پیچیدند و آن را به دوش گرفته، " حسین حسین گویان " در کنار نهر باریکرسف قرار دادند. بدین صورت که عده ای از اهالی فین با سلاح هایی که در دست داشتند، با کفار مشغول نبرد شدند و عده ای نیز به منظور حفظ جنازه به دور خود می چرخیدند و دشمنان را از اطراف جنازه پراکنده می کردند تا یاران دیگر آنها بتوانند قالی غرق به خون را در آب نهر شستشو دهند.
احترامی تاکید کرد: از آن سال به بعد در دومین جمعه مهر ماه، اهالی فین به یاد حوادث و رویدادهای مربوط یه شهادت و جنگ و گریزهای مربوط به نحوه‌ی خاکسپاری جنازه آن حضرت، چوب دستی های خود را " حسین حسین گویان " در هوا تکان می دهند و قالیچه را در نهر آبی که از داخل صحن امامزاده حسین (ع) از فرزندان امام زین العابدین (ع) می گذرد و به نهر امامزاده حسین (ع) معروف می باشد، شستشو می دهند.
وی، از ویژگی‌های مراسم امسال را آغاز آن ساعت ۸ صبح و پایان آن قبل از نماز جمعه ۱۱ مهرماه سال جاری ذکر کرد و افزود: برنامه‌ریزی مراسم امسال به گونه‌ای صورت گرفته تا قبل از اذان ظهر به پایان برسد تا هزاران زائران بتوانند از فیض نماز جمعه بهره‌مند شوند و این مراسم از شب نهم مهر ماه که مصادف با شهادت امام محمد باقر(ع)، شب دهم مهر ماه شام شهادت و شب مراسم قالیشویان و شب ۱۱ مهر ماه و سومین شب مراسم عزاداری که مصادف با شهادت مسلم بن عقیل و شب عرفه است با ویژگی خاصی برگزار می شود.
و جمعه نشلجی ها هرساله در سومین جمعه مهر ماه، مردم متدین و ولایتی روستای نشلج به یاد هفتمین روز شهادت حضرت، مراسم سوگواری و تعزیه خوانی برگزار می کنند که در این مراسم دهها هزار نفر از اقصی نقاط میهن اسلامی شرکت می کنند.
پایان پیام
نظر شما