به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، نسب شریف چهار امامزاده با پنج واسطه به امام سجاد (ع) منتهی می شود و چهار تن از نوادگان بزرگوار امام سجاد (ع) در این بقعه آرامیده اند که به تصریح مؤلف تاریخ قدیم قم، حسن بن محمد حسن قمی در این شهر بدنیا آمده و وفات یافته اند.
وی در همین باره می نویسد؛ دیگر ساداتی که به قم آمدند فرزندان حسین بن علی بن عمر بن حسن بن علی بن علی است که در این شهر صاحب ابوطالب محسن، ابو محمد حسن،ابو علی محمد و ابو الحسن علی ملقب به یرطله و دو دختر شد.
وی سپس اضافه می کند که ابو طالب محسن در قم وفات یافته است بر این اساس مرحوم فیض (ره) و دیگر علمای انساب و مورخان قمی نوشته اند که مدفونین در این بقعه علاوه بر سید حسین بن علی یرطله، سه تن از فرزندان او به اسامی حسن، محسن و محمد می باشند.
این ادعا به جهت مدفون بودن پسر عمویشان در بقعه خاکفرج تقویت می یابد و تلقی به قبول شده است.علاوه نسابه سید احمد کیا گیلانی از نسل علی یرطله بن عمر، سادات زیاد و مشجرات متعددی را در ساوه ذکر می نماید که در خورزون فراهان و آبه می زیسته اند.
مؤلف تاریخ قم، از مهاجرت نوادگان امام سجاد(ع) به قم خبر داده است. نامبردگان در کتاب تاریخ قم و مدفونین آرامگاه، بنابر قول فیض قمی، عبارت‌اند از: ابومحمد حسن، ابوعلی محمد، ابوطالب محسن، به همراه پدرشان ابوعبداللّه حسین، که نسبش به امام سجاد(ع) می‌رسد، بدین ترتیب: ابوعبداللّه حسین بن علی بن عمر بن حسن اَفْطَس بن علی اصغر بن امام زین العابدین. فقیه محمدی جلالی نیز، با استناد به‌مندرجات کتاب هایی چون المجدی فی انساب الطالبیین عمریو عمدةالطالب ابن عنبه،اظهارات عباس فیض را تأیید کرده است.
تاریخ ساخت بنا، بنابر نظر دونالد نیوتن ویلبر قرن هشتم و در دوره ایلخانی است. تغییر وضع درون بنا به دوره تیموری و قرن نهم نسبت داده شده است که بیرون بنا را معماری دوره تیموری و داخل آن را معماری دوره ایلخانی می‌داند.
فیض قمی بنای آن را پیش از عهد صفوی و تزیینات داخلی آن را از دوره شاه طهماسب اول (حک: ۹۳۰ـ ۹۸۴) دانسته است. طرح، شکل پوشش، فن ساخت گنبد و مصالح به کار رفته در این مقبره، در مقایسه با دیگر مقابر برجی قم، تعلق بنا را به قرن هشتم یا نهم تأیید می‌کند.
فقط ایوان جبهه شرقی در دوره صفوی یا قاجار به آن الحاق شده است، که احتمال دارد در بازسازی نایب الحکومه قم در ۱۲۸۶ احداث گردیده باشد. در دهه ۱۳۶۰ش، نیکوکاران محل، با مشارکت اداره اوقاف قم، بنای هشت ضلعی امامزاده را، بدون رعایت اصول مرمت بناهای تاریخی، نوسازی کردند.
قبل از بازسازی در ۱۳۶۰ش بنای اولیه امامزاده، مانند اغلب مقابر برجی قم، از بیرون هشت ضلعی و از درون چهار ضلعی با پوشش آجری بوده و هر یک از دیوارهای درونی بنا، طاق نمایی به عرض سه متر و عمق یک متر با طاقی تیزه دار داشته است. ارتفاع این قسمتِ چهار ضلعی، شش متر بوده و با کمک گوشوارهایی در کنجها به هشت ضلعی و سپس به گریو شانزده ضلعی تبدیل می‌شده و گنبد دو پوسته گسسته با پوشش درونی نیم کره و پوشش بیرونی شانزده ترک بر آن استوار بوده است. این گنبد در گذشته به کاشیهای فیروزه فامی از عهد صفویه مزین بوده است.
فضای داخلی بنا سفیدکاری ساده‌ای داشته و تنها لچکی‌ها و اِسْپَرِ طاق نماها با گچ بری مُضَرَّس (دندانه دار) از دوره صفویه تزیین شده بوده است. در جانب شرقی بنا ایوانی از آجر که ورودی اصلی بنا بوده، قرار داشته که الحاقی بودن آن در دوره متأخرتر قطعی است. این ایوان تزییناتی از آجر و کاشی داشته که به کاشیهای هفت رنگ دوره قاجار شبیه بوده است.
دربازسازی دهه ۱۳۶۰، اسپرهای (دیوارهای غیر باربر) بنا در چهار ضلع داخلی و به تبع آن، ایوان تاریخی، تخریب شد و رواقی مستطیل شکل و محصور به بنا اضافه گردید که از طریق طاق نماهای تخریب شده، به ضریح و فضای مرکزی ارتباط یافته است. بدین ترتیب، طاق نمای شمالی و جنوبی رو به رواق محصور جدید، و طاق نمای جبهه غربی به کفش کن، که ورودی اصلی بنا از خیابان است، اتصال یافته است. همچنین ایوان ستون دار جدیدی، در جانب شرقی، بنا شده است.
در این بازسازی، تمامی جرزها و فضاهای داخلی، از کف تا مرکز گنبد، با سنگهای مرمر و نمای خارجی با آجر سه سانتی پوشش یافته است. ضریحی از سنگ مرمر با پنجره‌های مشبک فولادی، جانشین ضریح قدیمی گردیده و گنبد خارجی نیز با کاشیهای معرق فیروزه‌ای، با کتیبه هایی از لفظ جلاله اللّه و نامهای پنج تن تزیین شده است.
پایان پیام/
نظر شما