خبرگزاری شبستان: علوم انساني و توليد محتواي بومي در این زمینه امروز یكي از دغدغه هاي مهم علمی کشور است و با توجه به آنکه بهترین منبع برای این مهم قرآن و علم معصومین به عنوان نسخه عملی کلام الهی است به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت امام رضا (ع) با حجت الاسلام والمسلمین صمصام الدین قوامي، رییس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و نظریه پرداز مدیریت درباره رگه های علوم انسانی در میدان علمی عالم آل محمد (ص) به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:
چرا به امام رضا(ع) عالم آل محمد (ص) مي گفتند؟
عالم آل رسول يكي از القاب امام صادق(ع) نیز است و همه 14 معصوم عالم بوده اند منتها در ايران يك امام از 14 معصوم آمده است به همين خاطر اين لقب را بيشتر به ايشان نسبت مي دهيم.
در زمان زندگي آن حضرت (ع) در خراسان مناظرات و احتجاجاتي با انواع آرا، نظرات از سوي متكلمين اديان مختلف از صابعيان، يهوديان و نصارا كه از اقصي نقاط دنيا مي آمدند، شكل مي گرفت و مامون الرشيد هم ضمن اينكه ديكتاتور بود و نيت هاي شومي در سر داشت اما اهل علم و دانشمند هم بود و محافل علمي را دوست داشت، او در بيت الحكمه اش عقايد و آرا فلاسفه غيراسلامي را از رم، ايران و ديگر نقاط جهان جمع كرده و ترجمه مي كرد.
ترجمه متون از آن زمان آغاز شد كه علومي را از غير ديار مسلمانان مي گرفتند و ترجمه مي كردند اين كار باعث شده بود فضاي جامعه مسلمانان متشتت شود. برخي از اين عقايد درباره توحيد، نبوت و يا معاد حرف داشتند و برخي از اين علوم دهري و يا زنديقي بودند كه اينها در يك كنگره علمي و كرسي هاي نظريه پردازي دور هم جمع مي شدند و بعد امام (ع) وسط آنها در اين جمع مي نشستند و آنها سوال مي كردند كه برخي از اين گفتگوها به عنوان احتجاجات الرضا ثبت شده است .
اين افراد براي مناظره با امام رضا (ع) مي آمدند و وقتي به كشورهايشان باز مي گشتند از قدرت علمي امام (ع) بحث مي كردند و در كل ايران هم ايشان را مي شناختند. در آن زمان خراسان خود به عنوان يك قطب مهم علمي مطرح بود اما كشور اسلام شامل عراق، حجاز، شام و يمن، آذربايجان و قفقاز مي شد.
اين نوع مناظرات در پيشگاه مامون كه دستگاه اطلاع رساني هم داشت انعكاس مي يافت و شهرت پيدا مي كرد كه امام رضا (ع) عالم هستند و هر سوالي از ايشان مي شود را مي توانند پاسخ دهند. در حقيقت قدرت پاسخگويي، تحليل، استدلال و برهان همراه با معنويت و تهذيب و نفوذ بيان قوي همه باعث شده بود كه اين لقب عالم آل محمد (ع) به ايشان تعلق گيرد. دامنه مناظرات بين الادياني- بين المللي امام به اين شكل در دنيا مي پيچيد.
معمولا اين القاب را ديگران به اهل بيت (ع) مي دادند و اينگونه نبود كه خود اين بزرگان اين صفت ها را به خود بدهند و مانند امام صادق (ع) براي اينكه با جعفر كاذب اسمشان اشتباه نشود به او جعفر صادق مي گفتند وگرنه همه اهل بيت (ع) عالمند و در زيارت جامعه كبيره آمده است كه ائمه (ع) علم غيب و علم اديان داشته اند .
آيا رگه هاي علوم انساني در بحث ها و نظريات ايشان وجود دارد؟
بله، عالم به معناي كلي آن مطرح است. اين علوم بعدها بخش بندي مي شد و در تقسيمات علوم جديد به انساني، تجربي، ديني و پايه منشعب شده اند.
اما در آن زمان يك معرفت عقايدي كه علم كلان، معرفت اخلاق كه شامل رزائل و فضائل بود و علم احكام كه شامل فقه بود و بيشتر به قوانين و مقررات مي پرداخت ، مطرح بود و اين سه علم بعدها تشقق پيدا كرد.
مردم در آن زمان از انسان سوال مي كردند و اينكه داراي چه ابعادي است مخلوق است يا خير؟ چرا بايد خالق داشته باشد از انسان بايد چه جهان بيني اي باشد و روش زندگي اش چه باشد .
خيلي از اين سوالات درباره خدا بود و مقداري درباره دنيا و هستي بود كه تعبير اول حالتش فلسفه مي شود ولي يك بحث آن هم حول و حوش انسان به عنوان اشرف مخلوقات است كه مي توان اين ها را تحت عنوان علوم انساني جمع كرد كه ايشان در فقه هم سرآمد بودند به گونه ای که فقه الرضا معروف است و در طب هم علم داشتند.
به صورت كلي امام رضا (ع) در علوم انساني مانند جامعه شناسي، اقتصاد، تربيت، مديريت و سياست مباحثي دارند.
ايشان درباره نماز جماعت هم خيلي زيبا مطرح كرده اند كه خطبه ها بايد چگونه باشد و خطبه اول اخلاق و خطبه دوم بايد درباره سياست باشد.
چطور می توان از میراث رضوی در حوزه علوم انسانی بهره گرفت؟
هم اكنون بايد دانشمندان ما آنهايي كه اهل مديريت اند، موارد و مطالب مديريتي را از علوم به يادگار گذاشته ايشان استخراج كنند و در نظر داشته باشندكه علم ايشان ابعاد جامعه شناسي، فرهنگي، سياسي و روانشناسانه داشته اند و امام (ع) در همه اين ها تبحر دارند.
امام رضا(ع) زبان پرندگان و حيوانات را نیز مي دانسته اند و با مردم ملل ديگر هم به زبان خود صحبت مي كردند و يك زباندان استثنايي بوده اند که این خود دلیلی بر عصمت آن حضرت (ع) است چراکه انسان عادي نمي توانسته به هيچ عنوان اينگونه باشد.
لذا وظيفه ما است كه بحث هاي علوم انساني امام رضا (ع) را جدا كنيم و تا آن جايي كه من دقت كرده ام در رشته مديريت و اقتصاد در همه ابعاد ايشان حرف هاي زيادي براي گفتن داشته اند.
علوم انساني اصلا بايد از امام معصوم (ع) گرفته شود وگرنه علوم انساني غرب خيلي افاقه نمي كند و شفايي نمي دهد این علوم معصومین (ع) است که مي تواند براي دانشجويان ما كارگشا باشد.
ما بايد كاري كنيم كه غربي ها علوم ما را ترجمه كنند و افكار علمي را از ما بگيرند و نهضت ترجمه معكوس شروع شود.
پایان پیام/
نظر شما