به گزارش خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، معماری مساجد نمایانگر اوج شکوه تمدنی هستند که از دل هنر برآمده است و به دنبال به تصویر کشیدن آموزه های اسلامی در قاب هنر است.
سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، در نظر دارد در سلسله گزارش هایی معماری مساجد ایران را مورد بررسی قرار دهد. آنچه می خوانید بخش اول این گزارش ها را تشکیل می دهد.
معماری مساجد و اماکن مذهبی در زمره فنونی است که هر فردی در هر برهه از زمان، خود را نیازمند و وابسته به آن حس می کند هرچند که تحول و گسترش بناها در هر دوره وابسته به وضعیت اجتماعی، اقتصادی و دیگر عوامل شهری بوده در این میان مسجد تنها بنایی است که بدون توجه به این موارد و با بهترین و عالی ترین روش های زمان خود تاکنون طراحی و ساخته شده است.
در بنای بسیاری از مساجد در سرزمین های اسلامی هنرهای گونه گون در انبیق این خیزش سترگ به هم درآمیخته و معماری در این میان نقش توازن کننده ایفا کرده است. کاشی کاری، نقاشی، گچ بری، منبت کاری، خوشنویسی، خطاطی کتیبه ها، حتی صورت خوش و موسیقی دل انگیز صدای موذن و قرائت کتاب خدا.
فضاهای عمومی با کارکردهای سمبلیکی که دارند عرصه نمایش هویت یک ملت اند و از آن جایی که معماری در ارتباط با محیط است و هر معماری ای دارای یک پیام است، معماری مساجد از اهمیت و وسواس زیادی برخوردار است که باید جذابیت و عملکرد فضاهای عمومی را داشته باشد.
مساجد جای امن برای مردم بی پناه است و در روزگاران قدیم در مواقع زلزله، جنگ، سیل و . . . مردم به مساجد و کلیساها پناه می بردند و همین موضوع باعث می شود که در ساخت مساجد دقت بیشتری داشته باشیم و از نظر استقامت مقاوم ترین بنا باشد مانند آنچه که به یادگار برایمان مانده است.
بدان گونه از بررسی یافته های باستان شناسی در نجد ایران حاصل آمده، پوشش گنبدی یا قاعده مدور، نخستین بار به وسیله معماران هنرمند دوران مقدم ساسانی و در بنای کاخ های خسروان، همچون کاخ اردشیر بابکان در فیروزآباد و کاخ سروستان به کار رفته که این وضعیت صرف نظر از پوشش فضاهای وسیع و رفیع، شکوفایی بیرونی و درونی این گونه بناها را فراهم می آورد که پیش تر با استفاده از قاب های مربع متحدالمرکز با چرخشی به مقدار نیم قائمه بر روی قاب زیرین و محاط آن زیگوراتی را به وجود می آورد ساخته می شد.
اکنون تبدیل آن به شکل مدور، در واقع تحولی در جهت دست یافتن به نرمش و ایستایی بهتر و تقسیم یکنواخت و متوزان تر نیروهای موجود در بنا بوده است. به علاوه این تمدید خردمندانه معمار را از لزوم به کار گیری احجام و عناصر ساختمانی حجیم و وزین که از پیش برای پوشش فضاهای اصلی و جنبی فراهم آورده بود، بی نیاز کرده و در عوض استفاده از آجر و یا سنگ با ابعاد کوچک و قابل حمل را مقدور می ساخت و کار ساختن و پرداختن را آسمان می کرد.
بناهای فاخر و نفیسی که از رهگذر این ابداع هوشمندانه حاصل می آمد، این بار مقدر بود تا در شکل دهی به بنای مساجد اسلامی و در خدمت به اهداف مقدس و جهان بینی نو کمر ببندد، ابتکار عملی که در خاستگاه اسلام به کلی بی سابقه بوده است.
ادامه دارد...
پی نوشت/
برگرفته از کتاب تحلیل معماری مساجد ایران
نظر شما