دکتر علی آقانوری عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و نویسنده کتاب « امامان شیعه و وحدت اسلامی» در گفت و گو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان؛ با بیان ویژگی های رفتاری امام جعفر صادق (علیه السلام) ضمن عرض تسلیت شهادت آن امام عزیز به همه مردم جهان گفت: در رابطه با جامعه دوران امام صادق (ع) باید به این نکته توجه داشت که دوران آن امام، عرصه ظهور تنش های سیاسی و فرقه ای فراوان و ظهور گرایش‌های مذهبی گوناگون و مکاتب فقهی و شورش های سیاسی مخالفان مکتب اهل بیت بوده و در اثر تحرکات سیاسی و فرهنگی در آن دوران نحله‌های انحرافی بسیاری به وجود آمد. امام صادق (ع) با توجه به آن شرایط حساس توانست با تاکید بر امت محوری بر شرایط خاص سیاسی و فرهنگی آن دوران فائق آید.
وی افزود: دوران امام صادق (ع) به سبب ضعف و تزلزل امویان شورش‌ها و جنگها بسیار بود و به نوعی آزادی سیاسی و مذهبی در حد گسترده‌ای وجود داشت، ارتباطات فرهنگی با فرهنگ‌های بیگانه نیزمعمول گشته بود و مناسبات و اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی در حال دگرگونی و تغییرات جدی و اساسی بود و در چنین شرایطی امام توانستند مذهب شیعه جعفری را پایه گذاری نمایند. حضرت در میان فضای موجود زمان خویش، با تاکید بر یک دستی و وحدت مسلمانان و دعوت مردم و گروه ها به عقلانیت توانست به موثرترین فرد در میان گروه های مختلف تبدیل شود. اخلاق نیکو و برخوردهای دلسوزانه ایشان در این راستا بسیار حائز اهمیت می باشد.
آقانوری بیان کرد: امام صادق (ع) به شاگردان و اطرافیان خود همیشه توصیه به برخورد نیکو و خوش اخلاقی با گروه های دیگر حتی مخالفان داشتند و در توصیف شیعیان منسوب به خود می فرمودند: «معاشر الشیعة، کونوا لنا زینا و لا تکونوا علینا شینا، قولوا للناس حسنا، و احفظوا ألسنتکم، و کفوها عن الفضول و قبیح القول»؛ بدین معنا که ای گروه شیعه! مایه زیور ما باشید نه باعث عیب و ننگ و وهن ما، با مردم نیکو سخن بگویید و زبان هایتان را نگه بدارید و از زیاده گویی و سخن زشت، بازشان دارید.
وی با بیان اینکه امام صادق (ع) در زمان خود به جمهور شیعه معروف شده بود گفت: امام توانست با برخورد هوشمندانه خود با مخالفان و ورود در زمینه های علمی و معنوی و ارائه مباحث عقلانی به جمهور شیعه معروف گردد و شیعه را از انزوایی که دچار آن بود بیرون بیاورد. امام در برخورد خود بین مسلمان و غیرمسلمان تفاوتی قائل نبود و نسبت به همه نگاه پدرانه و امت محورانه داشتند.
این پژوهشگر اسلامی در ادامه افزود: امام صادق(ع) نسبت به رفتارهای شیعیان بسیار حساس بودند و همواره به اطرافیان خود توصیه به همجواری با همه مردم داشتند و می فرموند: «علیکم بتقوی الله والورع والاجتهاد و صدق الحدیث و اداءالامانه و حسن الخلق و حسن الجوار و کونوا دعاة الی انفسکم بغیر السنتکم و کونوا لنا زینا و لاتکونوا علینا شیناً»؛ یعنی برشما باد ترس از خدا و پارسایی و کوشش (در راه علم و تقوا) و راست گویی و امانت داری و خوش خلقی و نیک همسایه داری و با غیر زباننان مردم را به مذهب خویش دعوت کنید، زینت ما باشید، ننگ ما نباشید.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: امام صادق (ع) از طرفی به شیعیان دستور می دادند که با غیر شیعیان و حتی غیر مسلمانان معاشرت کنید، به میان آن ها بروید، باآن ها در مساجدشان نماز بگذارید. «صلوامعهم فی مساجدهم » یا «خالفوا الناس باخلاقهم »؛ با مردم با رفتار خودشان برخورد کنید و به عیادت مریض های آن ها بروید و درتشییع جنازه های آن ها حاضر بشوید، حتی در روایت، به زید (از اصحاب خود) فرمود: «ان استطعتم ان تکونوا الائمة و المؤذنین فافعلوا فانکم اذا فعلتم ذالک قالوا هؤلاءالجعفریة رحم الله جعفرا ماکان احسن مایعلم قد یعلم اصحابه اما اذا ترکتم ذالک قالوا هؤلاء الجعفریة فعل الله جعفرا ماکان اسوء یعلم اصحابه.» یعنی اگر توانستید، امام جماعت یا مؤذن درمسجدهایشان شوید، این کار را بکنید. اگرشما این کار را انجام دادید، خواهندگفت: این ها جعفری ها هستند. خدا جعفر را رحمت کند. چه قدر خوب تربیت کرده است. اصحابش را واقعا خوب تعلیم کرده است. امااگر این کار را نکنید، خواهند گفت جعفری هایک جوری هستند. خدا جعفر را چه کار بکند. چه بد اصحابش را تربیت کرده است.
وی با بیان روایت دیگری به بیان شیوه عملی آن حضرت پرداخت و گفت: امام صادق (ع) به شاگردان خود توصیه می کرد: «اِیّاکُمْ اَنْ تَعْمَلُوا عَمَلاً یُعَیِّرُونا بِهِ، صَلُّوا فِی عَشائِرِهِمْ وَعُودُوا مَرْضاهُمْ وَاشْهَدُوا جَنائِزَهُمْ وَلا یَسْبِقُونَکُمْ اِلی شَی ءٍ مِنَ الْخَیْرِ فَاَنْتُمْ اَولی بِهِ مِنْهُمْ وَاللّهِ ما عُبِدَ اللّهُ بِشَی ءٍ اَحَبُّ اِلَیْهِ مِنَ التَّقِیَّةِ»؛ مبادا کاری کنید که ما را بدان سرزنش کنند. در میان قبیله های آنان (مخالفان) نماز بخوانید (در نماز جماعت آنان شرکت کنید)، از بیماران آنها عیادت کنید و بر جنازه مرده های آنها حاضر شوید، و مبادا آنها به کار خیر بر شما سبقت جویند که شما به خیر از آنها سزاوارترید و به خدا سوگند، خداوند به چیزی محبوب تر از تقیه عبادت نشده است.
وی در توضیح این مطلب با بیان ماجرایی افزود: زمانی ابن ابى العوجا از زندیقیان معروف و مخالف اسلام در مکه و در میان مردم بدگویی اسلام را می کرد که یکی از طرفداران امام صادق (ع) به او پرخاش میکند، ابن ابى العوجا با تعجب خطاب به آن فرد می گوید اگر یاور امام صادق (ع) هستی، من تا به حال در مرام ایشان پرخاش به مخالف را نیافته ام و نوع برخورد امام با مخالفان همه را شیفته خود می کند.
نویسنده کتاب «امامان شیعه و وحدت اسلامی» در ادامه افزود: هنگام نگارش این کتاب حسرت آن را می خوردم که چرا برخی شیعیان و مسلمانان نگاه و مشی و مرام امامان خود را فراموش کرده اند! امام صادق (ع) تلاش بسیاری برای تکه پاره نشدن جامعه می کردند و می فرمودند جامعه همچون امت واحده باید باشد و امت واحده را مربوط به یک گروه نمی دانستند. امام در بُعد عملی تلاش هایی را برای تقویت آن امت واحده انجام می داد و می بینیم که بسیاری از توده های اهل سنت می آمدند و از امام صادق (ع) فتواهایشان را سؤال می کردند. این نشانه ی همان معاشرت و در میان مردم بودن است. بنابراین، رفتن شاگردان یا شیعیان امام صادق (ع) به درون مردم به عنوان انفعال مکتب اهل بیت نیست; بلکه حالت فعال بودن آن ها را نشان می دهد.
دکتر آقانوری افزود: زمانی مردی از شیعیان در مسجد حاضر شده بود و به دشمنان امام صادق (ع) دشنام می داد که حضرت پس از مطلع شدن از ماجرا فرمود: «چه مرضی دارد؟ خدا لعنتش کند که ما را در معرض اذیت می اندازد؛ همانا که حقتعالی فرمود: "به آنها که غیر خداوند را می خوانند دشنام نگویید تا آنها نیز خدا را دشنام ندهند."
این پژوهشگر اسلامی در پایان گفت: امام صادق (ع) با مباحث علمی و احترام کردن مخالفان توانست جایگاه ویژه ای در فضای سنگین سیاسی و انزوای شدید آن دوران به دست آورد تا بدان جا که مذهب شیعه پس از امام جعفر صادق (ع) به جمهور مذاهب لقب گرفت و با وجود مذاهب و ف رقه های فراوان در آن دوران به عنوان شاخص ترین مذهب قلمداد گردد.
پایان پیام/
نظر شما