خبرگزاری شبستان : "وقت و زمان در آموزه های دینی ما از جایگاهی مهم برخوردار است به گونه ای که هدر دادن و اسراف آن با خسران دنیا و آخرت همراه است. از این رو، در گفتگویی با حجت الاسلام حسین شفیعی، مدیر گروه تفسیر ترتیبی در پژوهشکده علوم وحیانی معارج آسیب های از دست دادن وقت و اسراف آن را بررسی کرده ایم؛ گفتگوی ما با این استاد حوزه از نظرتان می گذرد:
وقت و زمان در آموزه های دینی از چه جایگاهی برخوردار است و اتلاف و اسراف آن چه پیامدها و آثار سوئی بر سبک زندگی بر جای خواهد گذاشت؟
همه نعمت های الهی شایسته سپاس است به ویژه یکی از بزرگترین نعمت ها، وقت و فرصت و به تعبیری عمری است که خدا به انسان داده و باید نهایت بهره را از آن برد.
وقت در دین اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است تا جایی که در آیات و روایات بر این مساله تاکید شده. به طور مثال در آیه 37 سوره فاطر، خداوند پس از آن که احوال جهنمیان را بیان می کند، خدا خطاب می کند آیا ما به شما وقت و عمر ندادیم...؟
امام صادق(ع) می فرمایند: این آیه توبیخ برای جوان 18 ساله است.
یعنی حتی جوان 18 ساله هم اگر از وقت و عمر خود استفاده نکند مورد توبیخ خدا قرار می گیرد با اینکه در ابتدا و عنفوان جوانی است.
دلیل اهمیت فراوان این مساله چیست و چرا اتلاف وقت موجبات توبیخ و سرزنش پروردگار را فراهم می کند؟
ببینید گاه انسان به دنبال ثروت است و به آن دست نیافته اما می تواند امیدوار باشد و بگوید اگر امروز نرسیدم، فردا به آن می رسم و این فقر و کمبود جبران می شود اما وقت قابل بازگشت نیست همانطور که فلاسفه می گویند زمان کمّ متصل غیر قارّ الذات است و قرار ندارد و ذاتا در حال افول و رفتن است به این معنا که جز دومی معدوم کننده جز اول است و جز سومی از بین برنده جز دومی است لذا اولی که رفت قابل بازگشت نیست.
همچنین حضرت علی(ع) در نهج البلاغه بیان می کند: نَفسی که انسان می زند خود این نفس زدن به منزله گام های انسان به سوی مرگ است. یعنی هر نفسی که می رود، انسان یک گام به مرگ نزدیک می شود لذا زمان در حال گذر است و غیر قابل جبران و قابل تدارک نیست اما امور دیگر قابل تدارک است. از سوی دیگر لحظه ای که در آن هستیم، بسیار باید ارزشمند بدانیم چرا که فرصتی که گذشت، عدم شده و آینده نیز هنوز عدم است و این لحظه موجود بوده و میان دو عدم واقع شده است لذا اهمیت وجود بر دو عدم مشخص است.
روایت دیگری نیز از امیر مومنان(ع) نقل شده که روزی بر من بگذرد که در این روز علم من زیاد نشود(در برخی روایا نیزعمل من در این روز زیاد نشود، ذکر شده) و استفاده از عمر نبرده باشم این روز برای من مبارک نیست. (شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، جلد 20، صفحه 288)
لذا به همین اندازه که دین اسلام برای وقت ارزش قائل شده در آیات و روایت، نسبت به اتلاف آن هم مذمت و بدگویی شده است. حضرت علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید: ضایع کردن فرصت غصه است.
دلیل این امر نیز آن است که وقتی عمر و وقت از دست رفت، انسان حسرت می خورد که چرا از نشاط و جوانی خود استفاده نکرده و این گذار عمر همچون ابر بهار، غم و اندوه او را فراوان می کند.
اگر نگاهی به تاریخ بیندازیم در جهان علم افرادی را مشاهده می کنیم که خیلی خوب از عمرو زمان و وقت کرده و تحولی در علم و اجتماع آفریدند و این مساله به دلیل ارزش قائل شدن برای وقت بود. قطعا همه ما وقتی سرگذشت این افراد را مطالعه می کنیم، به حال آنها غبطه خورده و این سوال را از خود می پرسیم که چطور آنها توانستند این استفاده را از عمر خود برده و چگونه فرصت کردند این تحولات عظیم را بیافرینند!
قطعا همین طور است و این حالت دستکم برای هر فردی چند بار رخ داده است. اما برای نمونه به مصادیقی اشاره بفرمایید.
مثلا درباره ابن سینا گفته شده است در سن 16 سالگی نسبت به همه علوم زمان خود تبحر داشت یا علامه مجلسی کتاب هایی که تالیف کرده، اگر بر تعداد روزهای عمر او تقسیم کنند، هر روز یک جزوه ای دارد.
همچنین در زمان صفویه مرحوم فاضل هندی محمد ابن تاجدالدین حسن اصفهانی صاحب کتاب کشف السان و یکی از علمای بزرگ شیعه قبل از رسیده به سن تکلیف، به فقاهت رسید و ایشان شاگرد علامه مجلسی بود. نقل شده شاه حسین صفوی از علامه مجلسی خواست استاد و فقیهی را برای تعلیم زنان دربار بفرستد که این فرد نابالغ باشد و علامه، مرحوم فاضل هندی را فرستاد.
البته کم نبودند علمای شیعه ای که پیش از بلوغ به درجه اجتهاد رسیدند و همه شرایط تقلید را داشتند جز بلوغ و مردم منتظر بودند به بلوغ برسد تا از او تقلید کنند.
همچنین امام (ره) علاوه بر نگارش ده ها کتاب در فلسفه، فقه، اصول و ... تحولی در جهان اسلام به وجود آوردند که موجب شناختن شیعه در جهان شد. ایشان از همه فرصت های خود استفاده می کردند و حتی تحریر وسیله را وقتی به یکی از شهرهای ترکیه تبعید شدند، در همان دوران نوشتند این در حالی بود که فعالیت سیاسی و مبارزه علیه شاه داشتند اما این مسائل موجب کاسته شدن از کارایی علمی ایشان نشد.
ضایع کردن وقت چه آسیب هایی می تواند به دنبال داشته باشد؟
اسراف از ماده سرف به معنای تجاوز از حد است. هر چه از حد خود تجاوز کرد، اسراف به حساب می آید اگر کسی استفاده خوب و مطلوب از وقت خود یا هر نعمتی که در اختیار دارد، گویی در آن نعمت اتلافی کرده و در غیر موضعش به کار برده که پیامد بدی دارد و وقتی انسان متوجه می شود که عمر او از دست رفته خسر الدنیا و الاخرة می شود.
پایان پیام/
نظر شما