به گزارش خبرگزاری شبستان داعش پا را از عراق فراتر گذاشته و اکنون به دنبال منافعش در لبنان است. این گروه تروریستی که زایده جریان های افراطی سعودی در منطقه خاورمیانه است شمال آفریقا را هم تهدید می کند و از سوی جامعه جهانی به عنوان یک جریان تروریستی معرفی می شود. در همین راستا با سید مرتضی میری کارشناس و محقق مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم .
-داعش به صد کیلومتری بغداد نزدیک شده است ، دولت جدید در عراق هنوز با چالش مساله نخست وزیر رو به رو است آمریکایی ها و سعودی ها نظرات مختلفی در خصوص نخست وزیری عراق دارند آیا مالکی در قدرت عراق خواهد ماند؟
حضور داعش در عراق به عنوان یک گروه تروریستی قدرتمند که بخش هایی از کشور را به اشغال خود درآورده است پیش از هر چیز یک فاجعه امنیتی در این کشور است. آنچه که بیش از هرچیز به ذهن متبادر می شود این است که عملکرد دولت عراق در سال های اخیر چه به لحاظ نظامی امنیتی و چه به لحاظ سیاسی عملکرد چندان مناسبی نبوده است و فرصت نارضایتی را برای مخالفان خود فراهم آورده است. به گمان من پس از گذشت مدت کوتاهی از اعدام صدام حسین عزمی که برای توافق در میان گروه های سیاسی و مذهبی عراق وجود داشت از میان رفت و دعواهای معطوف به قدرت جایگزین آن شد. در این بین البته قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای دخیل در این کشور بی تقصیر نبودند و عراق را به صحنه جدال برای کسب منافع و هژمونی بیشتر تبدیل کردند.
ماجرای نخست وزیری هم در درون این ماجرا قابل بررسی است. گروه ها توافق پذیری بسیار کمی دارند و به سادگی به نخست وزیری نوری المالکی تن نخواهند داد. ضمن اینکه بعید به نظر می رسد هر کس دیگری نیز در جایگاه نخست وزیری قرار بگیرد از این نظر تغییر اساسی و ساختاری رخ بدهد. تغییر مالکی البته شاید در مسئله داعش گره گشا باشد و در کوتاه مدت سبب توافق بیشتر برای مقابله با این گروه بنیادگرا باشد اما در ادامه باز هم به همین وضعیت منجر خواهد شد و دولت مالکی نمی تواند تخم دو زرده بگذارد. نتیجه اینکه به عقیده من احتمال تعییر نخست وزیر بسیار زیاد است و احتمال تغییر اساسی شرایط بسیار کم. این بار هم اگر شر داعش از سر عراق کم شود بازهم همین جنگ قدرت سبب بی ثباتی و تعمیق اختلاف خواهد شد که زمینه را برای حضور مجدد گروه های بنیادگرا فراهم خواهد آورد.
-پشت پرده توافق کردی - داعشی برای تخلیه نیروهای پیش مرگه از مناطق نفت خیز چه بوده است ؟ آیا بارزانی با حمایت ترکیه به دنبال تجزیه عراق و همکاری با داعش است ؟
بارزانی در حال یاری رساندن به داعش است. به نظرم در این زمینه چندان تردیدی وجود ندارد . انگیزه هایی هم برای این سیاست خود دارد که استقلال رسمی کردستان عراق و تصرف منطقه عین العرب در کردستان سوریه از جمله این انگیزه هاست. بارزانی مدتهاست که سودای تشکیل کشور کردستان را در سر می پروراند و همین آرزو او را در این توهم قرار داده که با مقاومت نکردن در برابر یاران ابوبکر البغدادی و یاری رساندن به او در جنگ با دولت مرکزی و سقوطدولت او می تواند بدون دردسر کشور مستقل خود را تشکیل دهد. این اشتباه البته برای کردستان نیز مرگ بار خواهد بود چراکه گروه تمامیت خواه بنیادگرا داعش چنانکه از نام آن هویداست در صدد برقرار نمودن دولتی بزرگ در منطقه است. نفوذ حیرت انگیز این گروه در سایر کشورها و مشی آشوب طلبانه و خشونت آمیز آنها گواه خوبی بر این مدعاست که داعش نمی تواند وسیله ای برای سایرین باشد که براحتی به اهداف خود برسند و پس از آن از شر داعش در امان باشند. هم اکنون نیز چندین ارتش بزرگ و قدرتمند به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این گروه در جنگ است اما این گروه همچنان سرپاست، پیشروی می کند و تهدیدی جدی برای منطقه و دنیاست.
از این جهت اگر اردوغان هم مثل بارزانی می اندیشد در توهم است و داعش گریبان او و ترکیه را نیز خواهد گرفت.
-اردوغان پس از شکست سیاسی اخوان المسلمین به دنبال برهم زدن اوضاع منطقه از طریق گروه های افراطی است وی چه اهدافی را در میان مدت و بلند مدت پیگیری می کند؟
در پاسخ به این سوال ابتدا باید بگویم که به گمان من آنچه در مصر اتفاق افتاد را نمی توان شکست سیاسی اخوان المسلمین دانست. آنچه در مصر روی داد یک کودتای نظامی تمام عیار بود که در واقع تلاش های اسلام گرایان دموکرات را برای کسب قدرت از راه مبارزات سیاسی دموکراتیک و یگانه راه حل آن یعنی صندوق رای را برای مدت مدیدی به کما برد و موضع بنیادگرایان را تقویت کرد. در واقع سهم مخالفین اخوان المسلمین و اسلام گرایی دموکراتیک در بحران حاد پیش آمده بسیار پررنگ است.
اردوغان از جمله سیاستمدارانی است که در شرایط عادی سیاست های مناسب و درستی را در پیش میگیرند اما در نقاط بحرانی توانایی مدیریت بحران ندارند و دست به تصمیمات اشتباه می زنند. نمونه آن در ماجرای اعتراضات داخلی این کشور قابل مشاهده بود.
سقوط دولت مرسی هم برای اردوغان که مهمترین حامی منطقه ای اخوان المسلمین بود به نوعی بحران به حساب می آمد. اردوغان مثل تمامی رهبران قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای به دنبال افزایش حوزه نفوذ خود در میان همسایگان و بویژه کشورهایی است که فضای مناسبی برای نفوذ در آنها وجود دارد . این هدف می تواند از راه حمایت از احزاب سیاسی برای پیروزی در رقابت های دموکراتیک حاصل شود می تواند که طبعا به عقیده من راه صحیح تری است و هم می تواند از راه حمایت های مالی و تسلیحاتی از یکی از طرف های درگیر اتفاق بیفتد که به عقیده من راه مدبرانه ای نیست چرا که وجود خشونت در منطقه ای مثل خاورمیانه که به شدت مستعد رشد متاستاتیک بنیادگرایی و تروریسم است، شمشیر دو لبه ای است که قطعا لبه دوم آن بر گلوی کشورهای حامی هم خواهد نشست . در واقع نا امیدی اردوغان از پیروزی هم پیمانانش در صحنه های سیاسی دموکراتیک به واسطه کودتای السیسی در مصر او را هم به بازی مخالفان کشاند و مجبور به پشتیبانی مالی و تسلیحی از برخی طرف های درگیر در منطقه شد و این شمشیر دو لبه را در دست گرفت. به صراحت می توانم عنوان کنم که این راه حائز مضراتی است بسیار افزون تر از مزایایی که اردوغان در نظر دارد و او را به دردسر خواهد انداخت.
البته در مسئله داعش نمی توان با صراحت و اطمینان از دخالت ترکیه در این زمینه صحبت کرد و باید قدری محتاط بود. ردپای قدرت های فرامنطقه ای در این بحران بسیار بیش از ترکیه دیده می شود که گویا به اجماعی نا گفته و نانوشته برای تجزیه عراق رسیده اند.
-بحران داعش اکنون از سوریه گذشته، مرزهای عراق و اکنون لبنان را در می نوردد آیا هدف بعدی اردن است؟
بحران حاد داعش کاملا قابل تشبیه به یک غده سرطانی پیشرفته است که به سرعت در سطح بدن گسترش می یابد . البته داعش هنوز منجر به بیماری صعب العلاجی نشده است اما اگر اجماع بین المللی بر علیه این گروه شکل نگیرد دیری نخواهد پایید که درمان این سرطان بسیار سخت خواهد بود. اردن هدف بعدی داعش خواهد بود اما این کشور قطعا آخرین هدف البغدادی نیست. در واقع داعش به جایی رسیده است که اهداف خود را به صورت همزمان در کشورهای گوناگون منطقه دنبال می کند. از نظر مالی دارای تمکن و تمول است و همین مسئله موانع بسیاری را از سر راه این گروه تروریست بر می دارد.
در نهایت باید اینطور عنوان کنم که خطر داعش خطری بسیار جدی تر از القاعده برای منطقه و دنیاست و قابلیت بیشتری برای انتشار در سراسر دنیا دارد و هیولای تروریسم بسیار سریعتر از آنچه که در نظر حامیان داعش باشد به سراغ خود آنها خواهد آمد.
نظر شما