رضا محمدزاده، عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه امام صادق(ع) در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که تحول علوم انسانی به علوم اسلامی به چه معنا است و با این رخداد شاهد چه دگرگونی در فضای علمی کشور خواهیم بود، گفت: واژه علوم اسلامی، خود قابل بحث است و اگر تعریف مناسبی از آن ارائه نشود، نمی توان به پاسخ دقیقی دست یافت.
وی ادامه داد: اگر علوم اسلامی به دانش هایی که مستقیم از متون دینی استخراج می شود، اطلاق شود، طبق این افاده معنا نمی توان گفت تمام علوم قابلیت تبدیل شدن را دارند چرا که مباحثی که در منابع روایی و آیات ما موجود است با برخی از یافته های علمی مانند ریاضی و اقتصاد که انطباق داده می شود، رابطه این همانی نمی توان بر آن بار کرد. اما دانش ها در طول تاریخ دسته بندی و رده بندی شده و انسان با یک علم مواجه نیست بلکه با انواع دانش ها روبه رو است.
محمدزاده با بیان اینکه جالب است حتی توسط برخی از فلاسفه که ادعا می کردند علم را می توان به یک دانش واحد تبدیل کرد، این نظریه اثبات نشد و بعدها مشخص شد این کار ممکنی نیست، تصریح کرد: بسیاری از متفکران اعتقاد دارند که علم را می توان دسته بندی کرد، معتقدند دانش ها با یکدیگر ارتباط داشته و کاملا بیگانه و متباین نیستند. لذا این اتفاق افتاده و دانش ها به علوم انسانی، مهندسی، تجربی و ... تقسیم شده و یا به بخش های فرعی تر بخش بندی شده و حتی برخی از علوم نسبت به سایر دانش ها و رشته ها، پایه به حساب می آیند.
عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه امام صادق (ع) تصریح کرد: به نظر می رسد اگر سخن از علوم اسلامی به میان می آوریم، و همان معنای نخست را اراده کردیم یعنی مجموعه آموزه هایی که از آیات و روایات مستقیم استنباط می شود، در این علوم نقش پایه دارند.
وی عنوان کرد: آیات و روایات، گزاره های اساسی و اصولی است که برخی از آنها نوعی جهان بینی را ارائه می کنند، برخی فرمول های مربوط به قواعد و ضوابط بشری در روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی را تبیین می کند و اگر مقصود از علوم اسلامی چنین مسائلی باشد، این علوم می تواند مبنا و پشتوانه شود برای بسیاری از دانش هایی که بشر به آنها می پردازد و برای انجام آنها از تجربه و آزمایش استفاده می کند اما به دلیل آن که در بسیاری از اوقات این تجربیات جهان شمول و دقیق نیست، دانش علوم اسلامی می تواند به او خط و سوژه دهد.
محمدزاده با اشاره به اینکه یک مطالعه کننده و پژوهشگر در کنار موضوعات، باید به منابعی که به او کمک می کنند تا به فرضیه های خوب و مناسبی برسد، دست یابد، بیان کرد: اگر این علوم اسلامی به عنوان دانش پایه کمک کننده بوده و نیاز علمی پژوهشگران را به خصوص در حیطه علوم انسانی پاسخگو باشند، می توانند راهگشا باشند اما اگر این تعریف را عوض کنیم همان طور که برخی از متفکران مانند شهید مطهری تعریف دیگری از علوم اسلامی ارائه دادند، به این معنا زمانی که از علوم انسانی سخن می گوییم مراد صرفا مباحثی که در آن آیات و رویات است، نیست، بلکه مجموعه دانش ها و آگاهی ها و اموری است که در جوامع اسلامی و در طول تاریخ اسلام به آن احساس نیاز شد، بررسی و تولید شدند، مانند علم پزشکی یا اقتصاد یا روان شناسی اینها علومی هستند که افرادی برای آن که بتوانند به حیات خود ادامه دهند، نیاز داشتند به سراغ آنها بروند و در این میان بسیاری از موارد تجربی بود، اما به دلیل آن که برای ادامه حیات اجتماعی در فضای اسلامی دنبال می شد، این علوم اسلامی هستند؛ لذا اگر این تلقی را از علوم اسلامی داشته باشیم، این علوم به یک معنا دانش هایی است که رفع مسائل مسلمانان در آن بوده و اسلامی است، هر چند آیه و روایت در آن نباشد.
مترجم کتاب "مشاهیر فیزیک در تمدن اسلامی" ادامه داد: لذا می توان پاسخ های متنوعی را ارائه داد. اما نکته مهم این است که دانش های بشری و دانش هایی که از متون دین استخراج شده، می توانند موید یکدیگر بوده و باهم سازگارند و در بسیاری از موقعیت ها دانش های دینی به دانش های بشری کمک می کند و از آن سو دانش بشری می تواند مصادیقی که در دانش دینی وجود دارد را تبیین و تشریح کند.
این استاد دانشگاه توضیح داد: به طور مثال در حوزه بهداشت و سلامت متون دینی مسائلی را مطرح کرده که اگر آنها را با یافته های بشری در همین حوزه مقایسه کنیم، احساس تناقضی وجود ندارد و در این رابطه مشاهده می کنیم بسیاری از پژوهشگران در این خصوص پایان نامه های خوبی نوشته و با توجه به آیات و روایات به نتایجی رسیده اند که هم از جهت دانش بشری مورد تایید است و هم به لحاظ مبانی دینی قابل تبیین.
به گفته وی بنابراین امروز می توان ادعا کرد ریشه بسیاری از دانش ها را می توان در آموزه های دینی که از وحی گرفته شده، جست و جو کرد ضمن آن که فضایی که انقلاب اسلامی به وجود آورد، زمینه را برای پژوهشگران برای مطالعه و رجوع به منابع دینی در عرصه های مختلف هموار کرد و گاه شاهدیم نکاتی در خلال این پژوهش های برگرفته از آیات و روایات آشکار می شود که برای جوامع دینی بهت انگیز بوده و قابل انکار نیست.
عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه امام صادق (ع) یادآور شد: از سوی دیگر ما در جهانی زندگی می کنیم که سرعت مطالعات و پژوهش هایی که در حال انجام است، قابل تصور نیست. امروز در هر دقیقه صدها کار پژوهشی عرضه شده و به نتیجه می رسد و این جریان سریع ممکن است بسیاری از پژوهشگران ما را درگیر خود کند و از توجهات به مطالعات دینی بکاهد و آن را کم فروغ کند که باید در این زمینه هشدار داد. نباید فراموش کرد حتی جوامع غربی به دانش هایی که در کتب مقدس آنها وجود دارد، توجه و ورود پیدا می کنند و از آن بی بهره نمی مانند لذا ما که در کشور اسلامی هستیم و دارای منابع غنی، می توانیم بسترسازی مناسبی در این راستا داشته باشیم.
پایان پیام/
نظر شما