خبرگزاری شبستان: نماز بزرگترین ذکر الهی است و بر پایی جمعی آن مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. این گونه عبادات سبب شکوفایی فرهنگ دینی در جامعه می‌شود. این تصور که فلسفه عبادات تنها خودسازی فردی است خطایی آشکار است؛ زیرا هدف اصلی عبادات ساختن اجتماع سالم و معنوی است. به همین جهت، عبادات جمعی در اسلام جایگاهی خاص دارد و فلسفه وجودی مسجد نیز عبادت جمعی است.
نماز جماعت
بافضیلتترین عبادات جمعی نماز جماعت روزانه است. امام صادق علیهالسلام میفرماید:«الصلاة فیجماعة تفضل علی کل صلاة الفرد باربعه و عشرین درجة.»(1)
ثواب نماز جماعت با بیست و چهار نماز غیر جماعت برابر است. پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نیز میفرماید:«مَن مشی الی مسجد یطلب فیه الجماعة کان له بکل خطوة سبعون الف حسنة...»(2)
کسی که برای نماز جماعت به سوی مسجد میرود، در برابر هر قدمی که بر میدارد، خداوند هفتاد هزار حسنه به وی پاداش میدهد...
در بعضی از روایات فضیلت هر نماز جماعت با بیست و پنج نماز غیر جماعت برابر شمرده شده است.(3)
فردی خدمت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله رسید و عرض کرد: یا رسولاللّه، من نابینایم؛ گاه صدای اذان را میشنوم ولی کسی ندارم که مرا به نماز جماعت بیاورد. حضرت فرمود: از منزلت به مسجد طنابی ببند و در نماز جماعت حاضر شو.(4)
هرچه تعداد شرکت کنندگان در نماز جماعت فزونی پذیرد ثواب آن نیز افزایش مییابد تا جایی که رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله فرمود:«فان زادوا علی العشرة فلو صارت السماوات کلّها مداداً و الاشجار اقلاماً و الثّقلان مع الملائکة کُتّاباً لم یقرروا ان یکتبوا ثواب رکعة واحدة»(5)
اگر (شمار نمازگزاران) از ده تن بیشتر شود، چنان چه آسمانها مرکّب، درختان قلم و جن و انس و فرشتگان نویسنده شوند، نمیتوانند ثواب یک رکعت را بنویسند.
معصومی دیگر میفرماید:«انتظار الصلاة جماعة من جماعةٍ الی جماعة کفارة کل ذنب»(6)
(پس از برگزاری نماز جماعت)، انتظار کشیدن برای نماز جماعت (دیگر)، کفاره هرگناهی است.
دوری از مسجد و جماعت
جایگاه هرچیزی متناسب با هدف اصلی آن ارزیابی می‌شود. مسجد در اسلام قداست بسیار دارد و معصومان علیهمالسلام به احیا و آبادانی آن سفارش کردهاند. احیای واقعی مساجد به عبادت و نیایش و یاد خدا وابسته است تا جایی که مفسران عبادت در مسجد را از مصادیق عمران آن شمرده و متروک بودن مسجد را مصداق خرابی آن خواندهاند. چنان که حضور در مسجد و عبادت در آن اهمیت بسیار دارد، ترک عبادت در این مکان نیز سرزنش شده است؛ به ویژه برای همسایگان مساجد.(7)
امام صادق علیهالسلام میفرماید:«ثلاثة یشکون الی اللّه عزوجل: مسجد خراب لایصلی فیه اهله ...»(8)
سه چیز نزد خداوند شکایت میکنند: یکی مسجد خرابی که اهلش در آن نماز نگزارند...
امام باقر علیهالسلام فرمود:«لاصلاة لمن لایشهد الصلاة من جیران المسجد الاّمریض او مشغول.»(9)
نماز همسایه مسجدی که در جماعت مسجد حضور نمییابد، کامل نیست؛ مگر اینکه بیمار یا گرفتار باشد.
در تاریخ میخوانیم:«بلغه انّ قوماً لا یحضرون الصلاة فیالمسجد فخطب فقال: ان قوماً لایحضرون الصلاة معنا فی مساجد نا فلایؤاکلونا و لا یشاربونا و لا یشاورنا و لاینا کحونا و لایأخذوا من فیئنا شیئاً او یحضروا معنا صلاتناالجماعة.»(10)
به علی علیهالسلام خبر رسید که گروهی برای نماز در مسجد حاضر نمیشوند. حضرت خطبهای خواند و فرمود: گروهی با ما در نمازجماعت مساجدمان حاضر نمیشوند. پس با ما نخورند، نیاشامند، گفتگو و رایزنی نکنند، تزویج نکنند و از مالیات ما چیزی نگیرند تا در نماز جماعت حضور یابند.
نماز در مساجد چهارگانه
مسجد از دو جهت دارای ارزش و منزلت است؛ یک جهت کلی و یک جهت خاص. یعنی برخی از مسجدها، افزون برآن که به عنوان مسجد ارزش دارند، از عنوانی دیگر، ارج و فضیلت ویژه نیز بهره میبرند و احکام خاص دارند. مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد الاقصی و مسجد کوفه و مسجد جامع هرشهر در شمار این مساجد جای دارند.
مسجدالحرام
امام باقر علیهالسلام فرمود:«من صلی فی المسجد الحرام صلاة مکتوبة قبل اللّه منه کل صلاة صلاّها منذیوم وجبت علیه الصلاة و کل صلاة یصلّیها الی ان یموت.»(11)
کسی که یک نماز واجب در مسجدالحرام بخواند، خداوند تمام نمازهایی که از آغاز تکلیف تا پایان عمر میخواند، میپذیرد.
امام صادق علیهالسلام نیز میفرماید:«الصلاة فی المسجد الحرام تعدل مائة الف صلاة»(12)
نماز در مسجدالحرام با صد هزار نماز (در غیر آن) برابر است.
مسجدالنبی
رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله فرمود:«صلاة فی مسجدی هذا تعدل عنداللّه عشرة آلاف صلاة فی غیره من المساجد الا المسجدالحرام فان الصلاة فیه تعدل مائة الف صلاة.»(13)
نماز در مسجد من (مسجدالنبی) با ده هزار نماز در مساجد دیگر برابر است؛ مگر مسجدالحرام که نماز در آن با صدهزار نماز (در مساجد دیگر) برابر است.
رسولاللّه صلیاللهعلیهوآله همچنین فرمود:«الصلاة فیالمسجد الحرام مائة الف صلاة و الصلاة فی مسجد المدینة عشرة آلاف صلاة»(14)
نماز در مسجدالحرام با صدهزار نماز و نماز در مسجد مدینه (مسجدالنبی) با ده هزار نماز برابر است.
برخی از محدثان چنان نقل کردهاند که امام صادق علیهالسلام در پایان این روایت فرمود:«و افضل موضع یصلّی فیه منه ما قرب من القبر.»(15)
باارزشترین مکانها در مسجد النبی جایی است که به قبر پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نزدیک باشد.
مسجدالاقصی و مسجد کوفه
امام باقر علیهالسلام فرمود: «المساجد الاربعة المسجدالحرام و مسجد رسولاللّه صلیاللهعلیهوآله و مسجد بیت المقدس و مسجدالکوفه، یا اباحمزه الفریضه فیها تعدل حجة و النافلة فیها تعدل عمرة.»(16)
چهار مسجد (مهم) وجود دارد؛ مسجدالحرام، مسجد رسول اللّه صلیاللهعلیهوآله ، مسجد بیت المقدس و مسجدکوفه. ای اباحمزه! نماز واجب در مسجد کوفه با حج برابر است و نماز مستحب با عمره.
حضرت علی علیهالسلام میفرماید:«صلاة فی بیت المقدس تعدل ألف صلاة»
نماز در بیت المقدس با هزار نماز برابر است.(17)
امام صادق علیهالسلام نیز میفرماید:«الصلاة فی مسجد الکوفة بألف صلاة.»
نماز در مسجد کوفه با هزار نماز برابر است.(18)
بنابراین، از روایات و فتاوی چنان بر میآید که ثواب نماز در مسجد کوفه و مسجد الاقصی برابر است.(19)
مسجد جامع
گاه مسجد را، جامع میخوانند. این واژه نخستین بار به وسیله خلیفه دوم به کار گرفته شد. در تاریخ چنان میخوانیم که او وقتی فرمان بنای مساجد جامع را جهت برگزاری نماز جمعه صادر کرد، از این واژه بهرهبرد. چون این مسجدها به نماز جمعه اختصاص داشت، آن را مسجدالجماعة نیز میخواندند.(20)
مسجد جامع، از نظر منزلت و مراتب، پس از مسجدهای چهارگانه جای دارد و از احکامی خاص مانند جواز اعتکاف بهره میبرد. ثواب نماز در مسجد جامع از مساجد دیگر بیشتر است. به همین جهت حضرت علی علیهالسلام میفرماید:
«صلاة فیبیت المقدس تعدل الف صلاة و صلاة فی المسجد الاعظم مائة صلاة و صلاة فی مسجد القبیله خمس و عشرون صلاة و صلاة فیمسجدالسوق اثنتا عشرة صلاة و صلاة الرجل فی بیته و حده صلاة واحدة.»(21)
نماز در بیت المقدس با هزار نماز برابر است؛ در مسجداعظم (جامع) با صد نماز و در مسجد قبیله (محل) با بیست و پنج نماز و در مسجد بازار با دوازده نماز، و نماز مرد به تنهایی در خانهاش برابر یک نماز است.
نوشته: محمد باقر بابانیا
پاورقیها:
1 ـ وسائل الشیعه، ج 4، ص 371.
2 ـ همان، ص 372.
3 ـ ص 371.
4 ـ ص 377.
5 ـ بحارالانوار، ج 88، ص 15؛ این روایت به صورت دیگری نیز نقل شده است: ...فلوصارت السماوات کلّها قرطاساً و البحار مداداً و الاشجار اقلاماً و الثقلان...؛ پس اگر تعداد نمازگزاران از ده نفر بیشترشود، چنانچه آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختان قلم و جن و انس... (عروة، ج 1، ص 597)
6 ـ مستدرک الوسائل، ج 6، ص 448.
7 ـ همان، ص 484.
8 ـ وسائل الشیعه، ج 3، ص 478 و 479.
9 ـ همان، ج 5، ص 375.
10 ـ ج 3، ص 479. 11 ـ ص 536.
11- همان، ج 3
12 ـ ص 537. 13 ـ ص 536.
13-ص 537. 13 ـ ص 530.
15ـ14 ـ مستدرک الوسائل، ج 3، ص 426.
19 ـ عروة الوثقی، ج 1، ص 452؛ تحریرالوسیله، ج 1، ص 152.
17 ـ همان، ص 551. 18 ـ ص 528.
16 ـ وسائل الشیعه، ج 3، ص 550.
20 ـ نشریه مسجد، شماره 17.
21 ـ وسائلالشیعه، ج 3، ص 551.
پایان پیام/
نظر شما