به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، دکتر محمد حسین رجبی دوانی، معاون پژوهشی دانشکده و پژوهشکده علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه امام حسین(ع)، در ششمین دوره همایش فکری جوان ایرانی، پرسش‌های امروزی که با موضوع کرسی‌های آزاداندیشی ویژه "الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت" در تالار دهشور دانشکده علوم دانشگاه تهران برگزار شد، با موضوع ظرفیت های علمای اسلام در ساخت تمدن اسلامی، به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی با اشاره به ماجرای بعثت رسول اکرم(ص) که آغاز وحی همراه با تاکید بر تعلیم و تعلم بوده است، اظهار داشت: علم همپای ایمان در آموزه های اسلامی معرفی شده و خداوند در قرآن می فرمایند: یرفع الله الذین آمنوا منکم و الذین اوتو العلم درجات؛ خداوند مقام کسانی را که ایمان آوردند و کسانی که به آنها علم داده شد را بالا برد.
مولف کتاب "کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی" با آوردن نمونه های دیگری از این شواهد مانند "هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون"، اظهار داشت: اسلام هیچ محدودیتی را برای کسب علم و دانش قایل نیست.
وی با اشاره به حدیث معروف نبوی "انا مدینة العلم و علی بابها" ادامه داد: اما همان پیغمبری که هیچ مسئله ای برایش مجهول نبود، می فرماید که اطلبوا العلم ولو بالصین!
مولف "پشتیبانی نظام در سپاه های اسلام و سیر تحول و تطور آن" به ترویج و تشویق روحیه پرسشگری در مکتب اسلام اشاره کرد و گفت: با اینکه جامعه جاهلی در بسیاری موارد ظرفیت و آمادگی این برخوردهای عمیق را – مانند ندای سلونی قبل ان تفقدونی حضرت امیرالمومنین(ع) – نداشت، اما نتیجه این روحیه ظهور شخصیت هایی بود که تا قرن ها در تاریخ همچنان می درخشند.
وی در این باره افزود: در عصر امام صادق(ع) با آنکه امام در حاشیه است، اما به برکت روحی که اسلام در خود دارد، شاگردان امام صادق به جایی رسیدند که کتاب هایی با عنوان "کتاب العلم" و "کتاب المعرفه" نگاشتند.
مولف کتاب "امیرالمومنین(ع) در دوران پیامبر(ص)"، بر این باور است که دانشمندان مسلمان بر خلاف آموزه های غربی، به علم با دیدی عبادی می نگرند و کسب علم را یک امر قدسی می دانند.
وی در این باره افزود: چون با یک نگاه قدسی به این مسایل می نگریستند، حتی در مواردی هم نیاز به استاد نداشتند و خود، امور را کشف می کردند.
مولف مدخل "کوفه" در دانشنامه امام علی(ع)، به نهضت ترجمه اشاره کرد و گفت: در این نهضت مسلمانان علومی را که نیاز داشتند اخذ کردند و با تغییر و تحول در آن ها، علوم را بازسازی کردند و این در دوره ای بود که اروپا غرق در عقب ماندگی بود.
وی بر این باور است که این امر در جهت شناخت مسلمانان از خود و کسب فرهنگ بیگانه در جهت پیشرفت خودشان به وجود آمد. وی در این باره افزود: بین پیشرفت علم و تمدن در جوامع و عملکرد دولت ها و حکومت ها رابطه مستقیمی وجود دارد.
دکتر دوانی در این باره گفت: در طول تاریخ دیده ایم که علمای نادانی بر جوامع اسلامی حکومت می کردند که با عقلانیت و خردورزی مخالف بوده اند و حتی در مواردی کسانی که دنبال عقلانیت و فلسفه بوده اند را مورد تعقیب قرار می دادند، که این امر جلوی پیشرفت علوم را می گرفت.
وی در مقابل به حکومت آل بویه مثال زد که در زمان ایشان فشار از دانشمندان و جامعه برداشته شد به اذعان همه مورخان، نقطه اوج تمدن اسلامی در همین دوره نیز بوده است.
دکتر دوانی در بخشی از سخنانش به شخصیت سترگ و منحصر به فرد خواجه نصیرالدین طوسی مثال زد که به عنوان حکیمی مسلمان، در وقتی که حتی مغولان بر ایران حکومت می کردند، توانست شخصیت ممتاز خود را در تاریخ ماندگار کند.
وی که سیر تاریخی تاثیر علما در تاریخ اندیشه اسلامی را به طور اجمالی دنبال می کرد، به دوره صفویه اشاره کرد و گفت: متاسفانه یکی از ضربه هایی که عالم تشیع و ایران در این مقطع زمانی خورد به خاطر افراط برخی از دانشمندان در عقل گرایی و کمبود توجه ایشان به حدیث بود که از افراط به تفریط کشیده شد و اخباری گری ظهور کرد.
دکتر دوانی به کتاب "الفواید المدنیه" ملا محمدامین استرآبادی اشاره کرد که با آمدن این کتاب به ایران، جریان فکری اخباری گری تا 150 سال بر حوزه های علمیه ما حاکم بود.
وی با اظهار تاسف از اینکه این امر درست همزمان با دوره انقلاب صنعتی در اروپا بود، ادامه داد: در این بحبوبه فهمیدن و درک علت رشد غربیان، نیاز به شناخت فلسفی داشت که متاسفانه در آن دوره فلسفه و عقل گرایی به حاشیه رانده شده بود.
دکتر دوانی به قیام علمی علامه وحید بهبهانی بر علیه اخباری گری اشاره کرد و گفت: یکی از اثراتی که اخباری گری بر این فرهنگ گذاشت این بود که فلسفه منحصر به ماورای طبیعت شد و دیگر به علوم توجهی نکرد و در حوزه ها نیز منحصر به فقه و اصول شد و انحطاطاتی را پدید آورد؛ هر چند پیشرفت هایی فردی را هنوز می توانیم پی گیری کنیم.
وی با اظهار خرسندی از اینکه بعد از انقلاب اسلامی رهبری جامعه به دست علما است، گفت: امید است که در این دوره اساتید فلسفه اسلامی با تبیین نظریات فلاسفه متقدم راهگشای علمی بوده و علما نیز با صدور فتواهای تحول زا، موانع موجود در پیشرفت عملی را برطرف کنند.
پایان پیام/
نظر شما