به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و صاحب نظریه ابتناء در جلسه نقد بر این نظریه که در سرای اهل قلم نمایشگاه بین المللی کتاب برگزار شد چکیده نظریه ابتناء را چنین بیان کرد: معرفت دینی برآیند فرآیند تاثیر-تعامل متناوب- متداوم مبادی خمسه دین، به عنوان پیام الهی است و در صورت تحصیل تلقی صائب و جامع از مبادی خمسه و کاربست درست و دقیق آنها و پیشگیری از دخالت های متغیر ناروا و عوامل انحرافگر می توان به کشف صائب و جامع دین و کاربرد روزآمد و کارآمد آن در ذهن و زندگی بشر دست یافت.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: بنابر این، نظریه ابتناء می تواند علاوه بر کارکرد در تبیین و تکون و تحول و تنزل معرفت دینی به عنوان چارچوب نظری شایسته ای برای طراحی و تاسیس روشگانی جامع با ویژگی های "واقع گرا"، "جامع"، "کامل"، "اصیل"، "معتبر"، "روزآمد"، "کارآمد"، "نوپرداز" و پیوسته "فراگشت یابنده" به کار رود که در 18بند ویژگی های کامل برگزیده شده است.
حجت الاسلام رشاد با اشاره به اینکه نظریه ابتناء بر چهار اصل مبتنی است، گفت: اصل نخست فرآیند مندی تکون معرفت دینی و برآیندوارگی معرفت دینی است. معرفت یک جرقه نیست بلکه برآیند یک فرآیند است و در بستر یک فرآیندی تکون پیدا کرده و مسیری را طی می کند.
وی اصل دوم را چنین تبیین کرد: سازو کارهای دخیل در فرآیند تکون معرفت دینی به تبع امکان سره و ناسره معرفت دینی دو گونه اند، روا یا ناروا هستند، معرفت دینی بسته به اینکه چگونه آن را هدایت کنیم می تواند سره و ثواب، یا ناسره و به خطا رفته باشد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی پیام وارگی دین و اشتمال آن بر مبادی خمسه دخیل در فهم پیام را اصل سوم عنوان کرد و افزود: دین براساس دین، اصل رسالت است و به این جهت است که به پیامبر (ص)، رسول الله می گفتند، دین پیام واره است، فرآیند پیام گذاری از پنج ضلع تشکیل می شود، هر پیام دارای یک پیام دهنده یا مبدا پیام، ویژگی های محتوایی پیام، وسایل و ابزار انتقال پیام (از جنبه معرفت شناختی)، تعلق به قلمرو خاص و مخاطب است، ما باید مبادی خمسه فرآیند پیامگذاری را درست بشناسیم و ویژگی ها و مختصات آن را بفهمیم و بعد آنها را به درستی به کار بریم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به اصل چهارم اشاره کرد و گفت: اصل آخر بر ساختگی و کشف و کاربردی صائب و جامع دین، بر کشف کاربرد صائب و جامع مبادی خمسه و پیشگیری از دخالت عوامل ناروا و انحرافگر مبتنی است.
بنابر این گزارش، در ادامه این نشست دکتر نصری به عنوان ناقد این نظریه گفت: اول باید مشخص شود منظور و تعریف ما از دین و امر دینی چیست؟ اگر عقل را به عنوان یک منبع مستقل برای گزاره ها و آموزه ها در نظر بگیریم پس هر گزاره جدید که عقل به ما می دهد یک امر دینی می شود بنابر این ما با بسط دینی مواجهیم نه با بسط فهم دینی. در واقع خود دین دارد بسط پیدا می کند غیر از اینکه فهم خود ما نسبت به دین بسط یا قبض پیدا کند، بنابراین باید بیان شود که مراد و منظور ما از دین و امر دینی چیست؟ ملاک ما برای تشخیص اینکه چه چیزی دینی است باید مشخص شود و ارتباط ما با عقل به عنوان یک منبع مستقل برای دین هم باید واضح و تبیین شود و لوازمش را هم بپذیریم.
وی ادامه داد: ما یک بار از تکوین معرفت دینی سخن می گوییم و یک وقت از منطق فهم دینی سخن گفته می شود، مباحثی مطرح می شود که در علم هرمونوتیک فلسفه مطرح است، این سوال مطرح است که تکون فهم یک امر روشمند است یا یک رخداد؟ و ریشه این اختلاف ها در کجاست؟
دکتر نصری با اشاره به اینکه نظریه ابتناء از تکوین معرفت دینی سخن می گوید نه از منطق فهم دینی گفت: ما زمانی می توانیم این ادعا را داشته باشیم که اثبات کنیم هر کس که معرفت دینی پیدا کرده نحوه تکوین معرفت او مبتنی بر این اصول چهارگانه باشد، چگونه ما می توانیم تکوین معرفت در عالمان دینی را بر اساس این نظریه توجیه کنیم که نظریه قبض و بسط هم از آن رنج می برد.
حجت الاسلام عرب صالحی ناقد دیگر این جلسه با بیان اینکه محسنات این طرح بسیار است اما ناقد وظیفه دیگری دارد، گفت: نقص بزرگ این نظریه همزمانی توصیف و ارزش گذاری است، یعنی از یک سو بحث فلسفه معرفت دینی موجود را مطرح می کند و از سوی دیگر هم آنچه که باید باشد، بنابراین بر اشکالات موجود هم دو نوع پاسخ داده می شود.
وی ادامه داد: گاهی اوقات به اشکالات شده پاسخ داده می شود و این فلسفه معرفت دینی موجود است اما زمانی که اشکال به ارزش گذاری گذاشته می شود نظر به این است که بعدها منطق فهم دینی بر این مبتنی شود و همین امر باعث شده ارزش های فراوان این نظریه مخفی بماند.
حجت الاسلام عرب صالحی نقد دیگری بر این نظریه داشت و آن را چنین عنوان کرد: اگر بحث از فلسفه معرفت دینی باشد، استقراء کارآمد است اما اگر بحث از آنچه که معرفت دینی باید از آن تبعیت کند باشد استقراء تام هم نمی تواند کارساز باشد.
وی ملموس نبودن نتایج این نظریه برای خواننده را نقد دیگری بر این نظریه دانست و افزود: هنوز برای خود من مشخص نیست که اگر این نظریه را بپذیرم چه تحولی از فهم دین در من ایجاد می شود.
گفتنی است، اجلاسیه نقد نظریه ابتناء از جمله اجلاسیه های موفق هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره است که پیش از این پیش اجلاسیه و اجلاسیه آن برگزار شده است، در کتاب نظریه ابتناء، درآمد، اصول چهارگانه نظریه، تبیین مبادی خمسه، مبدأ مصدرشناختی، مبدأ دین شناختی، مبدأ قلمروشناسی، مبدأ مخاطب یا انسان شناسی ارائه شده است.
پایان پیام/
نظر شما