سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، متن کامل تفسیر یک جزء، صوت ترتیل جزء و تفسیر یک آیه را به صورت روزانه بر روی صفحه خود قرار خواهد داد که شماره سوم این مجموعه در ادامه می آید.
[سوره آلعمران (3): آیه 14]
زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ (14)
ترجمه:
14- محبت امور مادى، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاى ممتاز و چهارپایان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است، (تا در پرتو آن، آزمایش و تربیت شوند، ولى) اینها (در صورتى که هدف نهایى آدمى را تشکیل دهند،) سرمایه زندگى پست (مادى) است، و سرانجام نیک (و زندگى والا و جاویدان)، نزد خداست.
تفسیر: جاذبه زینتهاى مادى
در آیات گذشته سخن از کسانى بود که تکیه بر اموال و فرزندانشان در زندگى دنیا داشتند و به آن مغرور شدند و خود را از خدا بىنیاز دانستند، این آیه در حقیقت تکمیلى است بر آن سخن، مىفرماید:" امور مورد علاقه، از جمله زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاى ممتاز و چهارپایان و زراعت و کشاورزى در نظر مردم جلوه داده شده است" تا به وسیله آن آزمایش شوند (زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ). «1»
" ولى اینها سرمایههاى زندگى دنیا است، (و هرگز نباید هدف اصلى انسان را تشکیل دهد) و سرانجام نیک (و زندگى جاویدان) نزد خدا است" (ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ).
درست است که بدون این وسایل، نمىتوان زندگى کرد، و حتى پیمودن راه معنویت و سعادت نیز بدون وسایل مادى غیر ممکن است، اما استفاده کردن از آنها در این مسیر مطلبى است، و دلبستگى فوق العاده و پرستش آنها و هدف نهایى بودن مطلب دیگر.
نکتهها:
1- چه کسى این امور مادى را زینت داده؟
جمله" زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ" که به صورت فعل مجهول ذکر شده مىگوید: علاقه به زن و فرزند و اموال و ثروتها در نظر مردم زینت داده شده است، در اینجا این سؤال پیش مىآید که زینت دهنده چه کسى است؟
بعضى از مفسران معتقدند که این هوسهاى شیطانى است که آنها را در نظرها زینت مىدهد و به آیه 24 سوره نمل" وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ" (و شیطان اعمال آنها را در نظرشان جلوه داده است) و امثال آن استدلال کردهاند ولى این استدلال صحیح به نظر نمىرسد زیرا آیه مورد بحث در باره" اعمال" سخن نمىگوید، بلکه در باره اموال و زنان و فرزندان سخن مىگوید.
آنچه در تفسیر آیه صحیح به نظر مىرسد این است که زینت دهنده خداوند است از طریق دستگاه آفرینش و نهاد و خلقت آدمى.
زیرا خدا است که عشق به فرزندان و مال و ثروت را در نهاد آدمى ایجاد کرده تا او را آزمایش کند و در مسیر تکامل و تربیت پیش ببرد همانطور که قرآن مىگوید:
" إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِینَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا"،" ما آنچه را در روى زمین هست زینت براى آن قرار دادیم تا آنها را بیازماییم که کدامیک عملشان بهتر است. «کهف،7»
یعنى از این عشق و علاقه تنها در مسیر خوشبختى و سازندگى بهره گیرند نه در مسیر فساد و ویرانگرى.
جالب این که در آیه مورد بحث نخستین موضوعى که ذکر شده است همسران و زنان مىباشند و این همان است که روانکاوان امروز مىگویند" غریزه جنسى از نیرومندترین غرایز انسان است تاریخ معاصر و گذشته نیز تایید مىکند که سرچشمه بسیارى از حوادث اجتماعى طوفانهاى ناشى از این غریزه بوده است".
ذکر این نکته نیز لازم است که آیه مورد بحث و سایر آیات مشابه آن هیچگاه علاقه معتدل نسبت به زن و فرزندان و اموال و ثروت را نکوهش نمىکند، زیرا پیشبرد اهداف معنوى بدون وسایل مادى ممکن نیست به علاوه قانون شریعت هرگز بر ضد قانون خلقت و آفرینش نمىتواند باشد، آنچه مورد نکوهش است عشق و علاقه افراطى و به عبارت دیگر" پرستش" این موضوعات است.
2- منظور از" الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ" و" الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ" چیست؟
واژه" قناطیر" جمع" قنطار" به معنى چیز محکم است و سپس به مال زیاد گفته شده است و اگر مشاهده مىکنیم پل را قنطره و اشخاص باهوش را قنطر مىگویند به خاطر استحکام در بنا یا در تفکر آنها است و مقنطره اسم مفعول از همان ماده به معنى مضاعف و مکرر آن مىباشد و ذکر این دو کلمه پشت سر هم براى تاکید است، شبیه تعبیرى که در فارسى امروز رایج است که مىگویند:" فلان کس صاحب" آلاف" و" الوف" مىباشد یعنى ثروت زیادى دارد.
بعضى براى" قنطار" حد معینى تعیین کردهاند و گفتهاند:" قنطار" هفتاد هزار دینار طلا است، بعضى صد هزار و بعضى دوازده هزار درهم دانستهاند و بعضى دیگر،" قنطار" را یک کیسه پر از سکه طلا یا نقره دانستهاند.
در روایتى از امام باقر و امام صادق ع نقل شده که قنطار، مقدار طلایى است که پوست یک گاو را پر کند ولى در حقیقت همه اینها مصداق یک مفهوم وسیع است و آن مال زیاد.
واژه" خیل" اسم جمع است و به معنى" اسبها" یا" اسب سواران" هر دو است البته در آیه مورد بحث منظور را از آن همان معنى اول است.
کلمه" مسومه" در اصل به معنى" نشاندار" است و نشان داشتن آن یا به خاطر برازندگى اندام و مشخص بودن چهره و یا به خاطر تعلیم و تربیت آنها و آمادگى براى سوارى در میدان جنگ است.
بنا بر این آیه مورد بحث به شش چیز از سرمایههاى مهم زندگى که عبارتاند از: زن، فرزند، پولهاى نقد، مرکبهاى ممتاز چهارپایانى که در دامدارى مورد استفاده هستند (انعام) و زراعتها (حرث) اشاره مىکند که ارکان زندگى مادى انسان را تشکیل مىدهند.
3- منظور از متاع حیات دنیا چیست؟
متاع به چیزى مىگویند که انسان از آن بهرهمند مىشود و حیات دنیا به معنى" زندگى پایین و پست" است بنا بر این معنى جمله" ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا" چنین مىشود که اگر کسى تنها به این امور ششگانه به عنوان هدف نهایى عشق ورزد و از آنها به صورت نردبانى در مسیر زندگى انسانى بهره نگیرد چنین کسى تن به زندگى پستى داده.
در حقیقت جمله" الْحَیاةِ الدُّنْیا" (زندگى پایین) اشاره به سیر تکاملى حیات و زندگى است که زندگى این جهان نخستین مرحله آن محسوب مىگردد لذا در پایان آیه اشارهاى اجمالى به آن زندگى عالىتر که در انتظار بشر مىباشد کرده و مىفرماید:" وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ"، یعنى سرانجام نیک در نزد خداوند است.
4- همانگونه که اشاره شد در میان نعمتهاى مادى زنان را مقدم داشته چرا که در مقایسه با دیگر نعمتها نقش مهمترى در جلب افکار دنیا پرستان و اقدام آنها بر جنایات هولناک دارد.
منبع: تفسیر نمونه
پایان پیام/
نظر شما