خبرگزاری شبستان: از آنجا که مرکز حکومت امام زمان(عج) و خانه آن حضرت شهر کوفه و محل تشکیل ستاد فرماندهی و نماز و عبادت ایشان، مسجد کوفه است، در این نوشتار به طور اختصار در مورد اهمیت شهر کوفه و فضیلت مسجد بزرگ کوفه سخن خواهیم گفت.
۲ـ سیمای کوفه در آیینه ی روایات
در کلمات ارزشمند و نورانی ائمه ی اطهار(ع) احادیث فراوانی در فضیلت «کوفه» آمده است که به شماری از آنها اشاره می کنیم:
از امام باقر(ع) پرسیدند: پس از «مکّه» و «مدینه» کدامین بقعه، افضل است؟
فرمودند: کوفه، سپس فرمودند:
«کوفه پاک و پاکیزه است، قبو مطهّر پیامبران مُرسل و غیر مُرسل و اوصیای راستین در آنجاست.» (۱۱)
امام صادق(ع) در این باره فرمودند:
«الکُوفَهُ حَرَمُ اللهِ و حَرَمُ رَسولِهِ و حَرَمُ أمِیرِالمُؤمِنینَ(ع) الصَّلاهُ فیها بِألْفِ صَلَاهٍ وَ الدِّرْهَمُ فیهَا بِألْفِ دِرْهَم؛ (۱۲)
کوفه حرم خدا، حرم پیامبر(ص) و حرم امیرالمؤمنین(ع) می باشد. یک نماز در آن معادل یک هزار نماز و یک درهم در آن معادل یک هزار درهم است.»
رسول اکرم(ص) فرمودند:
«الکُوفَهُ جُمْجُمَهُ العَرَبِ و رُمْحُ اللهِ تَبارَکَ و تَعالَی و کَنْزُ الإیمان؛ (۱۳)
کوفه مغز عرب، نیزه ی خداوند منّان و گنجینه ی ایمان است.»
حضرت سلمان هنگامی که از سرزمین کوفه عبور می کرد، فرمود:
اینجا قبّه الاسلام است. (۱۴)
این تعبیر از رسول اکرم(ص) در مورد «مسجد کوفه» روایت شده است. (۱۵)
مسعودی در علّت نام گذاری کوفه به «قبّه الاسلام» از امام(ع) روایت می کند که حضرت نوح(ع) در وسط «مسجد کوفه» گنبدی زد، اهل و عیال و مؤمنان را آنجا اسکان داد تا شهرها تأسیس گردید و فرزندانش در شهرها اقامت گزیدند، پس «کوفه»، قبّه الاسلام نامیده شد. (۱۶)
امیرمؤمنان(ع) در فضیلت کوفه فرمودند:
«الکُوفَهُ کَنْزُه الایمانِ و جُمْجُمَهُ الاسلامِ و سَیْفُ اللهِ و رَمْحِه، یَضَعَهُ حَیْثُ یَشاءُ؛ (۱۷)
کوفه گنجینه ی ایمان، سر اسلام، شمشیر و نیزه ی خداوند منّان است، که هر کجا بخواهد آن را به کار بگیرد.»
از ابن عبّاس روایت شده که گفت:
کوفه خیمه ی اسلام است. (۱۸)
امام صادق(ع) به کسی که می خواست «مکّه» یا «مدینه» را به عنوان اقامتگاه خود انتخاب کند، فرمودند:
«عَلَیْکَ بِالعَراقِ الکُوفَهِ فَإنَّ البَرَکَهَ مِنْها عَلَی اثْنَیْ عَشَرَ مِیلاً هَکَذَا و هَکَذا…؛ (۱۹)
بر تو باد «عراق»، در کوفه سکونت کن که برکت در دوازده مایلی آن می باشد، این گونه. یعنی؛ از هر چهار طرف.»
امام صادق(ع) در همین باره فرمودند:
«الکُوفَهُ رَوْضَهٌ مِنْ رِیاضِ الجَنَّه؛ (۲۰)
کوفه، باغی از باغ های بهشت است.»
از رسول اکرم(ص) روایت شده که فرمودند:
«طِینَهَ شِیعَتِنَا مِنَ الکُوفه؛ (۲۱)
گِل شیعیان ما از کوفه است.»
در احادیث طینت آمده است:
«طِینُ الأرْضِ مَکَّهُ و المَدینَهُ و الکُوفَهُ و بَیْتُ المَقْدِسِ و الحَیْر؛ (۲۲)
گِل زمین از «مکّه»، «مدینه»، «کوفه»، «بیت المقدس» و «حائر» (حرم امام حسین(ع)) می باشد.»
امیرمؤمنان(ع) در مدح کوفه فرمودند:
«وَیْحَک یا کُوفَه، مَا أطْیَبَکَ وَ أطْیَبَ رِیحَک!؛ (۲۳)
ای کوفه! تو را چه می شود که این قدر پاکیزه ای و بویت این قدر پاکیزه است؟»
امیرمؤمنان(ع) در این باره به نظم فرمودند:
یا حبّذا السیر بأرض الکوفه
أرضٌ سواءٌ سهله معروفه (۲۴)
وه چه زیباست گشت و گذار در سرزمین کوفه،
سرزمین هموار خوش منظر خوش بو.»
امام صادق(ع) در مدح کوفه فرمودند:
«إنَّ اللهَ اختَارَ مِنْ جَمیع البِلادِ کُوفَهَ و قُمَّ و تَفْلیس؛ (۲۵)
خدا از همه ی بلاد، کوفه و «قم» و «تفلیس» را برگزیده است.»
امام حسن عسکری(ع) در این باره فرمودند:
«لَمَوْضِعُ الرَّجُلِ فی الکُوفَهِ أحَبُّ إلَیَّ مِنْ دارٍ فی المَدینَه؛ (۲۶)
جای پایی در کوفه برای من، از خانه ای در مدینه محبوب تر است.»
امام صادق(ع) در ضمن حدیثی فرمودند:
«إنَّ اللهَ احْتَجَّ بِالکُوفَهِ عَلَی سائِرِ البِلادِ و بِالمُؤمِنِینَ مِنْ أهلِها عَلَی غَیْرِهم؛ (۲۷)
خداوند با «کوفه» بر دیگر شهرها احتجاج نمود و با مؤمنان از اهل آن بر دیگران.»
و در حدیث دیگری فرمودند:
«مَن کانَتْ لَهُ دارٌ بِالکُوفَهِ فَلْیَتَمَسَّکْ بِها؛ (۲۸)
هر کس در کوفه خانه ای داشته باشد، حتماً آن را نگه بدارد.»
امیرمؤمنان(ع) در مورد دفع بلاها از کوفه فرمودند:
«یُدْفَعُ عَنْهَا البَلاءُ کَمَا یُدْفَعُ عَنْ أخبِیَهِ النَّبِیِّ؛ (۲۹)
بلا از کوفه دفع می شود، آن گونه که از خیمه های پیامبر(ص) دفع می گردد.»
امام صادق(ع) در همین باره فرمودند:
«إذَا عَمَّتِ البَلایَا فَالأمْنُ فِی کُوفَهَ و نَوَاحِیهَا؛ (۳۰)
هنگامی که بلاها همگانی شود، امنیت در کوفه و اطراف آن است.»
در حدیث دیگر از حوادث جانکاه و بلاهای خانمان سوز گفت و گو فرمودند، از ایشان سؤال شد: در چنین شرایطی به کجا فرار کنیم؟ فرمودند:
«إلَی الکُوفَهِ وَ حَوَالَیْها؛ (۳۱) به سوی کوفه و اطراف آن.»
رسول اکرم(ص) در یک حدیث طولانی خطاب به امیرمؤمنان(ع) فرمودند:
«خداوند ولایت تو را به آسمان ها عرضه نمود، آسمان هفتم سبقت جست: پس آن را با عرش زینت بخشید، سپس… آنگاه کوفه سبقت جست، پس آن را با وجود تو زینت بخشید.» (۳۲)
امیرمؤمنان(ع) در مورد پیوند ناگسستنی خود با کوفه فرمودند:
«هَذِهِ مَدینَتُنَا و مَحَلُّنَا و مَقَرٌّ شِیعَتِنَا؛ (۳۳)
اینجا شهر ما، جایگاه ما و اقامتگاه شیعیان ماست.»
امام صادق(ع) در همین باره فرمودند:
«تُرْبَهٌ تُحِبُّنَا و نُحِبُّها؛ (۳۴)
خاک «کوفه» ما را دوست دارد و ما نیز آن را دوست می داریم.»
و در حدیث دیگری فرمودند:
«برای خدا حرمی است و آن «مکّه» است، برای پیامبر خدا، حرمی است و آن «مدینه» است، برای امیرمؤمنان، حرمی است و آن کوفه است و برای ما حرمی است و آن قم می باشد.» (۳۵)
و در حدیث دیگری با توضیح بیشتری فرمودند:
«وَ الکُوفَهُ حَرَمُ عَلَیَّ بْنِ اَبی طالب(ع). إنَّ عَلیاً(ع) حَرَمَ مِنْ الکُوفَهِ ما حَرَّمَ اِبراهِیمَ مِنْ مَکَّهِ، و ما حَرَمَ محمدٍ(ص) مِنْ المَدینَهِ؛ (۳۶)
کوفه، حرم علیّ بن ابی طالب است، حضرت علی(ع) از کوفه حرام کرده آنچه را که حضرت ابراهیم از مکّه و محمّد(ص) از مدینه حرام کرده اند.»
مولای متّقیان(ع)، خود در این باره فرمودند:
«مَکَّهُ حَرَمُ اللهِ و المَدینَهُ حَرَمُ رَسولِ الله(ص) و الکُوفَهُ حَرَمِی لا یُریدُهَا جَبَّارٌ بِحادِثَهٍ إلَّا قَصَمَهُ الله؛ (۳۷)
مکّه حرم خدا، مدینه حرم رسول خدا و کوفه حرم من است، هیچ ستمگری درصدد ایجاد حادثه در آن بر نمی آید، جز اینکه خداوند ریشه کنش می کند.»
امام صادق(ع) در این باره فرمودند:
«اللهمَّ ارْمِ مَنْ رَمَاهَا و عَادِ مَنْ عَادَاهَا؛ (۳۸)
بار خدایا! هر کس «کوفه» را بزند، او را بزن و هر کس آن را دشمن بدارد، او را دشمن بدار.»
۱ـ۲٫ سیمای کوفه در احادیث ملاحم
در پیش گویی های پیشوایان معصوم(ع)، احادیث فراوانی درباره ی «کوفه» به ویژه در هنگامه ی خروج سفیانی آمده است که به صورت فشرده به برخی از آنها اشاره می کنیم:
۱٫ «در سال فتح، آب فرات سر ریز می کند و در کوچه های کوفه روان می شود.» (۳۹)
۲٫ «هنگامی که شکافی در فرات پدید آید و آب فرات به کوچه های کوفه برسد، شیعیان باید آماده ی [ظهور] باشند.» (۴۰)
۳٫ «شب ها و روزها سپری نمی شود تا اینکه در اینجا، رودخانه ای حفر می شود که در آن آب و کشتی به جریان می افتد.» (۴۱)
۴٫ «کوفه از ویرانی در امنیّت است تا آنکه «مصر» ویران شود و جنگ نخواهد بود تا کوفه خراب و ویران شود.» (۴۲)
۵٫ «حکومت اینان به پایان نمی رسد تا اینکه مردم را در روز جمعه در شهر کوفه از دم تیغ بیداد خود هلاک سازند و گوییا هم اکنون می بینم سرهایی را که از بدن جدا کرده و در میان مسجد و بازار صابون فروش ها بر زمین انداخته اند.» (۴۳)
۶٫ «فرزندان فلانی در مسجد شما در روزی جنگی خواهند داشت که در آن چهار هزار نفر از باب الفیل با اصحاب الصابون کشته می شوند.» (۴۴)
۷٫ «هنگامی که دیوار «مسجد کوفه»، دیوار پشتی آنکه به خانه ی عبدالله بن مسعود می رسد، ویران شود. در آن هنگام حکومت بنی فلان نابود می شود و ویران کننده ی آن، آن را بازسازی نمی کند.» (۴۵)
۸٫ «ای جابر! کجا این امر واقع شود با اینکه هنوز میان «حیره» (نام جایی در حدود نجف) و «کوفه» اجساد کشتگان انباشته نشده؟!.» (۴۶)
۹٫ «هنگامی که در حجازتان آتش پدید آمد و آب در نجفتان روان گردید، ظهور قائم(عج) خود را امیدوار باشید.» (۴۷)
۱۰٫ «هنگامی که سیل و باران نجف شما را پُر کند و آتش در حجاز پدیدار شود». (۴۸)
۲ـ۲٫ سیمای اهل کوفه در آیینه ی روایات
با توجه به اینکه اهالی کوفه همواره پشتیبان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بوده اند، نکوهش های فراوانی در مورد آنها از سوی دشمنان به عمل آمده است، بنابراین احادیث مربوط به کوفه و «ظهر کوفه» را با روایاتی پیرامون «اهل کوفه» پی می گیریم:
امام باقر(ع) در این باره فرمودند:
«إنَّ وَلایَتَنَا عُرِضَتْ عَلَی أهْلِ الأمصَارِ فَلَمْ یَقْبَلْهَا قَبولَ أهْلِ الکُوفَهِ بِشَیء؛ (۴۹)
ولایت ما به اهل شهرها عرضه شد، اهالی هیچ شهری همانند اهل کوفه آن را نپذیرفتند.»
امام رضا(ع) در مورد اهل کوفه فرمودند:
«یا أهْلَ الکُوفَه، قَدْ أعطیتُم خَیراً کثیراً، و إنَّکُم لِمِمَّنْ امتَحَنَ اللهُ قَلْبَه؛ (۵۰)
ای اهل کوفه به شما خیرهای فراوان عطا شده، شما از کسانی هستید که خداوند دل هایشان را آزموده است.»
امام حسین(ع) خطاب به اهل «کوفه»، در ایّام «جنگ صفّین» فرمودند:
«یَا أهْلَ الکُوفَه، أنْتُم الأحِبَّه الکُرَمَاء، و الشَّعارُ دونَ الدِّثار؛ (۵۱)
ای اهل کوفه، شما دوستان گرانمایه، بسیار صمیمی و خصوصی، نه ظاهری و بیگانه می باشید.»
امام سجّاد(ع) در همین باره فرمودند:
«مَرْحَباً بِکُمْ یا أهْلَ الکُوفَهِ و أهْلاً أنْتُمُ الشِّعارُ دونَ الدِّثار؛ (۵۲)
ای اهل کوفه خوش آمدید، شما نزدیک ترین اشخاصید و از خواص.»
امام صادق(عم) هم در این باره فرمودند:
«أهلُ خُراسانَ أعلامُنَا و أهلُ قُمَّ أنْصَارُنا و أهْلُ کُوفَهَ أوْتَادُنا و أهلُ هَذَا السَّوادِ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُم؛ (۵۳)
اهل «خراسان»، بزرگان ما، اهل «قم» یاران ما و اهل کوفه، یاوران استوار ما هستند و اهل این سرزمین (عراق) از ما هستند و ما از آنان هستیم.»
مولای متّقیان(ع) در نامه ای که به اهل «کوفه» نوشته اند، چنین می نویسند:
«مِنْ عَبْدِاللهِ عَلِیٍّ أمیرِ المُؤمِنِینَ إلَی أهْلِ الکُوفَهِ جَبْهَهِ الأنصَارِ و سَنَامِ العَرَب؛ (۵۴)
از بنده ی خدا، علی، امیرمؤمنان، به سوی اهل کوفه، پیشتاز یاران و قلّه ی [شرف] عرب.»
پی نوشت ها:
۱۱٫ تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۳۱؛ مزار مفید، ص ۱۸٫
۱۲٫ الکافی، ج ۴، ص ۵۸۶؛ الفقیه، ج ۱، ص ۱۴۷٫
۱۳٫ علل الشّرائع، ج ۲، ص ۴۶۱؛ النّهایه، ج ۱، ص ۲۰۸٫
۱۴٫ رجال کشّی، ص ۲۰؛ بحارالأنوار، ج ۲۲، ص ۳۸۶٫
۱۵٫ روضه الواعظین، ج ۲، ص ۴۰۹٫
۱۶٫ اثبات الوصیّه، ص ۲۳٫
۱۷٫ معجم البلدان، ج ۴، ص ۴۹۲٫
۱۸٫ کنز العمّال، ج ۱۲، ص ۳۰۱٫
۱۹٫ تهذیب الأحکام، ج ۶، ص ۴۴؛ المزار الکبیر، ص ۳۴۴٫
۲۰٫ فرحه الغریّ، ص ۶۹؛ وسائل الشّیعه، ج ۱۴، ص ۳۸۷٫
۲۱٫ الهدایه، ص ۱۱۱؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۰۸٫
۲۲٫ الکافی، ج ۱، ص ۳۹۰؛ بحارالأنوار، ج ۲۵، ص ۴۹؛ ج ۶۱، ص ۴۶٫
۲۳٫ خصائص الأئمّه، ص ۱۱۴؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، صص ۲۰۳ و ۲۶۴٫
۲۴٫ العقد الفرید، ج ۶، ص ۱۳۷؛ النّهایه، ج ۳، ص ۲۱۷٫
۲۵٫ تاریخ قم، ص ۹۷؛ بحارالأنوار، ج ۶۰، ص ۲۱۴٫
۲۶٫ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۸۶؛ ج ۱۰۰، ص ۳۸۵؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۰۵٫
۲۷٫ تاریخ قم، ص ۹۵؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۰۵٫
۲۸٫ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۸۶؛ ج ۱۰۰، ص ۳۸۵؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۶۴٫
۲۹٫ عیون الأخبار، ج ۲، ص ۶۵؛ بحارالأنوار، ج ۱۰۰، ص ۳۹۲٫
۳۰٫ تاریخ قم، ص ۹۷؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۰۵٫
۳۱٫ همان؛ بحارالأنوار، ج ۶۰، ص ۲۱۴٫
۳۲٫ اقبال الاعمال، ص ۴۶۵؛ تاریخ قم، ص ۹۴؛ بحارالأنوار، ج ۲۷، ص ۲۶۲٫
۳۳٫ تاریخ الکوفه، ص ۶۳٫
۳۴٫ همان.
۳۵٫ تاریخ قم، ص ۹۷؛ مجالس المؤمنین، ج ۱، ص ۸۳٫
۳۶٫ امالی شیخ طوسی، ص ۶۷۲؛ بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۸۵٫
۳۷٫ الکافی، ج ۴، ص ۵۶۳؛ تهذیب الاحکام، ج ۱، ص ۱۲٫
۳۸٫ بحارالأنوار، ج ۵۷، ص ۲۱۰٫
۳۹٫ الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۷؛ غیبت طوسی، ص ۴۵۱٫
۴۰٫ الصّراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۵۸٫
۴۱٫ الخرائج و الجوارح، ج ۲، ص ۷۵۲؛ بحارالأنوار، ج ۴۱، ص ۲۸۳٫
۴۲٫ مستدرک الصّحیحین، ج ۴، ص ۴۶۲٫
۴۳٫ غیبت طوسی، ص ۴۴۸؛ الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۱۱٫
۴۴٫ الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۷؛ الصراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۵۰٫
۴۵٫ غیبت طوسی، ص ۴۴۶؛ غیبت نعمانی، ص ۲۷۷٫
۴۶٫ الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۴؛ غیبت طوسی، ص ۴۴۵٫
۴۷٫ الصّراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۵۸٫
۴۸٫ همان، ص ۲۵۹٫
۴۹٫ امالی شیخ مفید، ص ۱۴۲؛ کامل الزّیارات، ص ۱۶۷٫
۵۰٫ مصباح المتهجّد، ص ۶۸۰؛ تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۲۴٫
۵۱٫ وقعه ی صفین، ص ۱۱۴؛ بحارالأنوار، ج ۳۲، ص ۴۰۵٫
۵۲٫ الکافی، ج ۶، ص ۴۹۸؛ الفقیه، ج ۱ ص ۶۶٫
۵۳٫ تاریخ قم، ص ۹۳؛ بحارالأنوار، ج ۶۰، ص ۲۱۸٫
۵۴٫ نهج البلاغه، نامه ی ش ۱؛ بحارالأنوار، ج ۳۲، ص ۸۴٫
منبع مقاله : شفیعی سروستانی، اسماعیل؛ (۱۳۹۱)، دانشستان سرزمین های درگیر در واقعه ی شریف ظهور، جلد دوم (عراق، عربستان و یمن)، تهران: موعود عصر (عج)، چاپ دوم
پایان پیام/
نظر شما