به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، حجت‌الاسلام محمد رضا زیبایی‌نژاد، مسئول مطالعات و تحقیقات زنان و خانواده ضمن حضور در همایش بانوان مبلغ و فرصت‌های پیش رو با اشاره به معضلات و پیامدهای کاهش رشد جمعیت به بیان سخنانی پرداخت.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد در ابتدای سخنان خود با ارایه آمار رشد جمعیت گفت: اولین آمارگیری، رشد جمعیت در سال 1345 حدود 1/3 درصد نشان می‌دهد که این رقم در سال 1355 با گسترش مباحث تنظیم خانواده به 7/2 درصد کاهش یافت و در سال 65 که دهه انقلاب نامیده می‌شود این رقم به 2/3 درصد افزایش می‌یابد و در اتفاقی عجیب این آمار در سال 75 به 4/1 درصد تقلیل می‌یابد که امروز در روندی نزولی به 2/1 درصد رسیده است.
وی در ادامه به بیان تعریف اصطلاح دیگری در مبحث رشد جمعیت به نام "حد جانشینی جمعیت" پرداخت و گفت: حد جانشینی جمعیت مقدار جمعیت لازمی می‌باشد که یک نسل بتواند توسط آن به اندازه خود، جامعه را بازسازی کند.
مسئول مطالعات و تحقیقات زنان و خانواده با اشاره به اینکه حد جانشینی جمعیت با زنان تعریف می‌شود، گفت: زاد و ولد توسط زنان صورت می‌گیرد و بدین جهت معیار پارامتر حد جانشینی جمعیت زنان و دختران هستند.
وی با اشاره به اینکه 48 درصد موالید دختر هستند، افزود: اگر رشد جمعیت صفر باشد باید حداقل هر پدر و مادری 1/2 بچه داشته باشند تا یکی از آنها دختر شوند در حالی که حد جانشینی جمعیت طبق آمارگیری سال 90 حدود 7/1 بچه می‌باشد و این خطری جدی است چرا که به زیر حداقل حد جانشینی جمعیت در کشور رسیده‌ایم.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد با اشاره به اصطلاح منحنی جمعیت افزود: منحنی جمعیت نشان می‌دهد هر گروه سنی با تقسیم‌بندی‌های پنج‌ساله چه تعداد جمعیت در خود دارد و این پارامتر در سال 1365 به صورت هرم بود که به معنای رشد جمعیت بر اساس زاد و ولد بالا در جامعه می‌باشد ولی متاسفانه در سال 90 شکل آن لوزی‌گونه شده است که به معنای افزایش جمعیت به خاطر کمتر شدن مرگ و میر می‌باشد که این نیز نشان از جدی‌بودن خطر در کشور دارد.
وی پیرشدن جامعه را خطر بزرگی قلمداد کرد و گفت: مشکل اصلی 20 سال دیگر خود را نشان می‌دهد چرا که مرگ و میر بر زاد و ولد غلبه می‌کند و رشد منفی جمعیت باعث کاهش نیروی کار و فلج‌شدن کشور می‌گردد.
وی تعداد دانش‌آموزان اوایل دهه 70 را 21 میلیون نفر عنوان کرد و گفت: عمق فاجعه اینجاست که این رقم امروز به 10 میلیون نفر رسیده که در سال‌های آینده اثرات خود را بر دانشگاه‌ها به صورت خالی‌شدن کلاس‌ها و حتی تعطیلی دانشگاه‌های آزاد و پیام نور خواهد گذاشت.
وی با تعریف اصطلاح نرخ باروری کلی اشاره کرد: تعداد فرزندان زنانی را که به سن ناباروری رسیده‌اند سرشماری، آمارگیری و سپس متوسط‌گیری می‌کنند که آمار نشان می‌دهد نرخ باروری کلی در سال 1345 معادل 7/7 نفر بوده است، این رقم در سال 1355 به 3/6 نفر بچه رسیده و در سال 65 در عدد 4/6 نفر متوقف شده و در برنامه اول توسعه قرار بر آن شده بود که این عدد به 4 برسد که متاسفانه این پیش‌بینی محقق نشد و نرخ باروری کلی به 8/1 نفر تقلیل یافته است.
وی با بیان اینکه نرخ کاهش رشد جمعیت در جهان 30 درصد است، گفت: این رقم در کشورهای اسلامی 40 درصد می‌باشد و ایران با رکوردزنی در کاهش جمعیت طی 20 سال اخیر به رقم 70 درصد رسیده است.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد افزود: مدرن‌شدن و توسعه‌یافتگی بزرگ‌ترین عامل کاهش رشد جمعیت می‌باشد که یک مصداق توسعه‌یافتگی، شهرنشینی است به طوری که جمعیت شهرنشین کشور ما از 30 درصد به 70 درصد افزایش یافته و همواره اقتضای زندگی شهری بر جمعیت کمتر و تک‌فرزندی می‌باشد.
وی صنعتی‌شدن را شاخصه دیگر توسعه‌یافتگی خواند و گفت: فاصله افتادن بین منزل و محل کار سبب کاهش جمعیت می‌شود.
وی تحصیلات عالیه را سبب ایجاد عقلانیت مدرن در جوامع بشری عنوان کرد و گفت: عقلانیت مدرن باعث می‌شود تحصیل و اشتغال در اولویت‌های بالاتری از جایگاه خانواده قرار گیرند و همین موضوع موجب بالارفتن سن ازدواج می‌شود و به تبع آن فرصت فرزندآوری کمتر می‌گردد و باعث می‌شود فرهنگ فردگرایی گسترش یابد.
وی تصریح کرد: با شکل‌گرفتن عقلانیت جدید فرزندان از بازوی اقتصادی به عنصر مصرف‌گرا تبدیل می‌شوند و به یک عامل هزینه‌زا در خانوادهها مبدل می‌گردند و به همین جهت عقلانیت مدرن، تک‌فرزندی را نتیجه‌گیری می‌کند.
وی افزود: در گذشته خانواده مرجع اصلی تربیت بود و پدر نقش محوری در تربیت داشت اما امروز مراجع تربیتی افزایش پیدا کرده است و این تکثر مراجع تربیتی نقش خانواده و پدر را تضعیف می‌کند و از این جهت مرجعیت تربیت از خانواده به دولت انتقال می‌یابد و تصور دولتی‌شدن تربیت فرزندان به وجود می‌آید و از این روی دغدغه فرزندآوری کم می‌شود چرا که خانواده فرزند را اندوخته خود نمی‌بیند و دولت را مالک فرزند خود تلقی می‌کند.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد عدم ثبات اقتصادی در کشور را دلیل بارز پیشی‌گرفتن کشور ایران از مقیاس جهانی کاهش رشد جمعیت خواند و گفت: احساس ناامنی اقتصادی به تمایل فرزندآوری خانوادهها لطمه می‌زند و از سوی دیگر سخت‌بودن شرایط تشکیل خانواده و پرهزینه بودن ازدواج‌های امروزی فرزندآوری را کمتر می‌کند چرا که مصرف‌گرایی در اوج خود قرار دارد.
وی در ادامه گفت: در کشوری مثل آمریکا فاصله طبقاتی زیاد است ولی به دلیل تعدد فرهنگ‌های مختلف مردم در یک توازن فرهنگی قرار دارند و از این روی چشم‌وهم‌چشمی در آنجا کم است ولی در کشوری مثل آلمان یکدستی فرهنگی باعث افزایش رقابت اجتماعی شده در صورتی که فاصله طبقاتی در آلمان کم می‌باشد و همه اینها در حالی است که در ایران فاصله طبقاتی مثل آمریکاست و رقابت اجتماعی یا همان چشم‌وهم‌چشمی بیشتر از آلمان می‌باشد که باعث مشکل‌سازشدن و رواج تک‌فرزندی و فردگرایی می‌گردد.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد جامعه پیر را یک جامعه غیرآرمان‌گرا لقب داد و گفت: اولین پیامد کاهش رشد جمعیت در ایران سیاسی است چرا که کشوری که جوان نداشته باشد، آرمان‌گرا نیست و با مخاطرات بسیاری در انقلاب مواجه می‌شود.
وی پیامد بعدی را اقتصادی عنوان کرد و گفت: در ایران در حال حاضر به ازای هر هفت نفر جوان یک نفر بازنشسته وجود دارد که با این روند کاهش جمعیت در آینده شاهد خواهیم بود به ازای هر یک نفر نیروی کار یک نفر بازنشسته خواهیم داشت.
وی با بیان مزیت‌های خانواده پرجمعیت گفت: خانواده پرجمعیت انسان فردگرا و منزوی به جامعه تحویل نمی‌دهد و در چنین خانواده‌ای اتصال نسلی برقرار است و تفکیک جنسیتی نقش زن و مرد بیشتر می‌باشد.
وی در پایان گفت: باید افزایش حس مسئولیت اجتماعی و آینده‌نگری در جوامع رشد یابد و با تاکید بر زیبایی‌های معنوی در نوع بینش انسان‌ها در مواجهه با مشکلات تغییر ایجاد شود و با تاکید بر بحث ثواب فرزندآوری به خانواده‌های مذهبی در این موضوع کمک گردد.
پایان پیام/
نظر شما