حقوق و مسئولیت‌های آستان‌های مقدس

به گزاش خبرگزاری شبستان، پروژه «حقوق و مسئولیت های آستان های مقدس» یکی از پروژه های پژوهشکده فقه و حقوق است که توسط حجت الاسلام والمسلمین صرامی در حال انجام است. برای بررسی بیشتر این پروژه گفتگویی با وی انجام شده که در ذیل می آید:

پروژه «حقوق و مسئولیت های آستان های مقدس» با چه اهدافی و حول چه موضوعی در دست تدوین است؟

آستان های مقدس مانند آستان مقدس امام رضا (ع)، حضرت معصومه(ع) و ... به لحاظ اجتماعی احکام و مسئولیت هایی دارند، مثلا مسائلی مانند رابطه دولت با آستان های مقدس و وظایف دولت در قبال این مراکز و برعکس، و نیز ارتباط تولیت با کارکنان، ارتباط کارکنان با زائرین، یا احکامی که زائرین باید رعایت کنند، در این پروژه بررسی شده است.

حدود یکسال در مورد این پروژه تحقیقات کاملی انجام شده و با عنوان پژوهشی فقهی در حقوق و مسئولیت های آستان های مقدس در حال اجرا است.

با توجه به اینکه مسائل مربوط به آستان های مقدس موضوع جدیدی نیست، ضرورت انجام این پژوهش چه بوده است؟

دو محور اصلی برای ضرورت کار جدید و توجه به این موضوع وجود دارد.

1. یک ضرورت، ریشه تاریخی دارد و امرزه یک مقداری زنده شده و به یک معنایی از طرف ابرقدرت ها شارژ و تقویت شده است و آن این است که زیارت ائمه اطهار(ع) و مخصوصا امام حسین(ع) که محور ارادت به اهل بیت (ع) است، به خاطر همین محوریت مورد هجوم مستکبرین و جائران قرار گرفته است. و متاسفانه با همراهی جریان های متحجر و جاهل سلفی که جمود فکری دارند در حال اجرا است.

نکته دیگر این است که این جریانات به شدت با مسئله زیارت اهل بیت(ع) مبارزه می کردند و زیارت قبور ائمه (ع) را شرک به خدا قلمداد و از این رو شیعیان را کافر می دانند، این مسئله و طرز تفکر در گذشته بوده اما امروزه این تفکر جاهلی دوباره احیاء شده است. الان جریان وهابیت و سلفی گری در سوریه و افغانستان و پاکستان و ... که دست نشانده استکبار هستند، تلاش می کنند که نمادهای اسلام را از بین ببرند. زیرا دشمنان اسلام فکر می کنند می توانند از این طریق اسلام را تضعیف کنند و گرایش به اسلام و خطر نفوذ اسلام را کاهش دهند و ضرورت بحث نیز دقیقا در همین نکته وجود دارد. می بینیم که سلفی ها هر کجا عرض اندام می کنند با محوریت اهل بیت (ع) مبارزه می کنند. این نکته یک عقبه انحراف فکری دارد که امروزه دوباره جان گرفته و بنابراین با بنای قبور و خاص قبور اهل بیت(ع) و اینکه مردم در این مکان های مقدس که به نام اهل بیت است در رفت و آمد باشند مبارزه می کنند.

بنابراین آن افکار جاهلی دوباره بازسازی شده و مبارزه خود را با محوریت از بین بردن قبور ائمه (ع) آغاز کرده اند. و درصدد این هستند که این محوریت را از شیعه و از اسلام بگیرند و آن محوریت آستان های مقدس است. گرچه همان طور که قبلا گفتیم بحث آداب زیارت ائمه (ع) از قدیم سابقه داشته، ولی دشمن بر همین موضوع دست گذاشته و مبارزه می کند با توسعه قبور اهل بیت (ع).

شما این دشمنی و عناد را می توانید در سایت ها و نوشته های این گروه ها مشاهده کنید که چگونه با ولایت اهل بیت (ع) در ستیز هستند و سعی در از بین بردن نمادهای آنها دارند.

2. جهت دیگر پژوهش درباره آستان های مقدس این است که الان آستان های مقدس به عنوان یک نهاد دینی بلکه برخی از آنها مانند آستان های مقدس امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) بزرگترین نهادهای دینی اجتماعی شیعه در ایران هستند. اگر آمار بگیرید متوجه می شوید که روزانه خیل زیادی از زائران به این آستان های مقدس سرازیر می شوند و جمعیت زیادی هر روزه در حال زیارت این قبور مطهر هستند.

طبیعتا این مراکز نیازمند اداره صحیح هستند و مسائل فقهی مورد نیاز در نحوه اداره این مراکز باید مورد توجه قرار گیرد.

چه مسائل فقهی در ارتباط با آستان های مقدس در این پروژه مورد بررسی قرار گرفته است؟

همان طور که گفتیم آستان های مقدس به عنوان یک نهاد اجتماعی دینی مورد توجه مردم هستند و با مراکز بسیاری نیز در ارتباط هستند. بنابراین این مراکز نیاز به تعریف ارتباط با نهادهای دیگر جامعه دارند و به خصوص در جامعه اسلامی که باید احکام شریعت اجرا شود این نکته بسیار مهم است که بتوانیم فقه اداره این مراکز را هم به لحاظ اداره مسائل داخلی این مراکز و هم به لحاظ روابط آن با سایر نهادهای کشور مانند شهرداری ها و .... و احکام آنها بررسی شود.

مثلا در ارتباط با شهرداری این مسئله مطرح است که آیا باید شهرداری خود را با آستان های مقدس تطبیق دهد یا خیر بلکه آستان های مقدس هستند که باید خود را با قواعد و قوانین شهرداری ها تطبیق دهند.

نکته ای که در اینجا وجود دارد این است که احکام شرعی و احکام فقهی اداره آستان های مقدس در پژوهش های ما مغفول مانده و این محور تاکنون خیلی به آن پرداخته نشده است.

تحقیق در مورد مسائلی که با شعائر اسلامی سروکار دارند مانند تحقیق حاضر، چه آسیب هایی دارد؟

طبیعتا یکی از آسیب های این گونه تحقیق ها شعارزدگی و یک طرفه قضاوت کردن است. و دلیل آن نیز این است که این گونه تحقیقات با اعتقادات و باورهای مردم سروکار دارد و هرکس به دنبال اثبات شعائر و باورهای خود است. لذا گاهی ممکن است تحقیق از جانب انصاف خارج شود که ما سعی کرده ایم به این موضوع کاملا توجه کنیم. یکی از وظایف تحقیق حاضر این است که در عین دفاع متقن از اصول و مسائل معتبر آن، خرافات و موهومات را از آن دور کند و امیدواریم بتوانیم از عهده این کار بدرستی برآییم.

سابقه تحقیق در مورد آستان های مقدس به چه زمانی برمی گردد؟

در کتب فقهی در مورد اداره آستان های مقدس مطلب زیادی وجود ندارد و فقها به این موضوع کمتر پرداخته اند، فقط مرحوم شهید اول در کتاب دروس یک بخش کوچکی به این موضوع پرداخته و بقیه فقهای پس از ایشان نیز یا به این موضوع نپرداخته اند و یا همان نظرات مرحوم شهید اول را آورده اند.

این پروژه در چه مرحله ای قرار دارد و تاکنون چند بخش از آن انجام شده است؟

بخش تاریخی و موضوع شناسی آغاز شده است و مقداری به انجام رسیده است. در این پروژه در سه بخش مسائل مرتبط با آستان های مقدس را ارائه کرده ایم.

بخش اول: تاریخچه و موضوع شناسی.

بخش دوم: چارچوب مسائل فقهی است که در این بخش مسائل کلی تر آستان های مقدس بحث می شود. مانند تعظیم شعائر، اصل بنای آستان های مقدس و مشروعیت زیارت و رفت و آمد به آستان های مقدس.

بخش سوم: به مسائل جزیی تر آستان های مقدس مانند حقوق، شرایط، وظایف و مسئولیت های متقابل آستان های مقدس در قبال سایر نهاد ها پرداخته شده و در انتها هم احکام متفرقه مانند دفن اموات، پناهندگی به آستان های مقدس و .... پرد اخته شده است.

برگرفته از پژوهشگاه علوم و فرهگ اسلامی

پایان پیام/