به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، ایران سومین کشور خاورمیانه است که بیمه‌بیکاری را برای افراد تحت‌پوشش قانون کار و قانون تأمین‌اجتماعی اجرا کرده و براساس قانون بیمه‌بیکاری بیمه‌شدگانی که بدون میل و اراده بیکار شوند و آماده به کار باشند از مستمری بیمه‌بیکاری برخوردار می‌شوند. تاسیس بیمه بیکاری برای حمایت از افراد بیکار و جویای شغل، یکی از راهکارهای دولت ها برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است. هدف پرداخت مقرری بیکاری حفظ توانایی مصرف افراد بیکار است.
تاریخچه بیمه بیکاری
بیمه بیکاری برنامه‌ای است برای پوشش کارگرانی که بدون میل و اراده رابطه کاری خود را با کارفرما از دست داده‌اند. به عبارت ساده‌تر فردی که شغل خود را بدون تقصیر و اهمال از جانب خود از دست دهد، در صورت حصول شرایط مشخص در قانون، مشمول بیمه بیکاری قرار می‌گیرد.
در ایالات متحده آمریکا، بیمه بیکاری به وسیله قانون تامین اجتماعی (social security act) سال 1935میلادی در دوران زمامداری «فرانکلین روزولت» تاسیس شد. تقریبا شش سال پس از وقوع رکود بزرگ (great depression) و رونق سیاست‌های کینزی در کشورهای مختلف، این طرح که بخشی از قانون تامین اجتماعی فدرال بود، به تصویب رسید. چنان که «آرتور آلتمیر» در سال 1966 اظهار می‌دارد: «اگر فرانکلین روزولت رییس‌جمهور ایالات متحده آمریکا نشده بود و اگر رکود بزرگ 1930 میلادی به وقوع نمی‌پیوست، برنامه بیمه بیکاری نیز در کار نبود یا به شکل متفاوتی تصویب و اجرا می‌شد.»
مطابق قوانین بیمه بیکاری اکثر کشورها، کارفرمایان باید حق بیمه (مالیات) مقرر در قانون را بپردازند؛ مثلا مطابق قانون بیمه بیکاری فعلی ایران، حق بیمه بیکاری 3 درصد است که تمام آن به وسیله کارفرما پرداخت می‌شود. اما همان‌طور که می‌دانیم پرداخت مالیات از سوی کارفرما به منزله بهبود وضعیت کارگران نیست؛ زیرا پرداخت مالیات به کاهش دستمزد کارگران منجر می‌شود. به عبارت دیگر حق بیمه بیکاری به صورت غیرمستقیم از خود کارگران گرفته می‌شود.
در آمریکا، در مواقع اضطراری که قدرت پرداخت مقرری بیکاری صندوق‌های ایالتی کاهش می‌یابد و ایالت‌های مختلف ناتوان از پرداخت مقرری هستند، دولت‌های ایالتی برای تداوم پرداخت مقرری بیکاری و جلوگیری از کاهش توانایی این صندوق‌ها یا باید مقرری بیکاری را کاهش یا دریافت مالیات را افزایش دهند. همچنین استقراض از دولت فدرال آمریکا راه دیگری برای جبران کسری پرداخت‌ها است. به عنوان نمونه در جریان بحران اقتصادی 2009، صندوق‌های پرداخت مقرری بیکاری 25 ایالت تقریبا خالی شد و این ایالات با دریافت وام (مجموع وام‌های دریافتی این ایالات 24 میلیارد دلار) به پرداخت مقرری ادامه دادند.
شرایط دریافت مقرری بیکاری در کشورهای مختلف
پرداخت مقرری بیکاری به افراد متقاضی دارای شرایطی است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
1. متقاضی باید پیش از وقوع بیکاری شغلی داشته باشد و مطابق قانون برای مدت زمان مشخصی (مثلا شش ماه) حق بیمه بیکاری پرداخت کرده باشد.
2. بیکاری فرد متقاضی باید بدون اراده و میل خود باشد. به عبارت دیگر فرد متقاضی باید دلیل قانع‌کننده‌ای برای ترک کار خود داشته باشد و تقصیر وی نمی‌تواند توجیه‌کننده پرداخت مقرری بیکاری باشد.
3. بیکار مشمول مقرری بیکاری باید در بازار کار حضور داشته باشد و توانایی انجام کار داشته باشد. به عبارت دیگر، دلیل بیکاری فرد، باید فقدان شغل باشد.
4. بیکاری فرد متقاضی دریافت بیمه بیکاری، باید در تمام مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری، استمرار داشته باشد. به عبارت دیگر در صورت یافتن شغل فرد متقاضی استحقاق دریافت مقرری را از دست می‌دهد. البته طرح بیمه بیکاری مجلس قیدی را در نظر گرفته است در این طرح می‌خوانیم: «در صورت اشتغال بیمه شده در مشاغلی با حقوق و مزایای کمتر از مقرری بیمه بیکاری، مابه‌التفاوت آن توسط صندوق پرداخت می‌شود.»
5. مطابق طرح بیمه بیکاری مجلس، بیمه شده بیکار مکلف است در دوره‌های کارآموزی که توسط واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا سایر واحدهای ذی‌ربط مورد تایید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعیین می‌شود، شرکت کند و هر دو ماه یک بار گواهی مربوط را به واحد مذکور تسلیم کند.
طرفداری از بیمه بیکاری؛ چرا
طرفداران پرداخت مقرری بیکاری از جنبه‌های مختلف به بیمه بیکاری نگاه می‌کنند و مهم‌ترین استدلال‌های اقتصادی آنها برای برقراری نظام فراگیر بیمه بیکاری به شرح زیر است:
الف) بیمه بیکاری رفاه مردم را ارتقا می‌دهد؛ زیرا با کمک آن، توانایی مصرف (consumption) افرادی که شغل خود را از دست داده‌اند، حفظ می‌شود و با جلوگیری از کاهش تقاضای خرید کالاها و خدمات، از پیوستن تعدادی دیگر به جمع بیکاران جلوگیری می‌شود.
ب) بسیاری از کارگران بیکار پس انداز اندکی دارند؛ بنابراین مصرف بیکاران بیشتر به وجوه نقد نزد آنها بستگی دارد. زمانی که کارگران با نقدینگی اندک مواجه می‌شوند، احتمال بیشتری وجود دارد تا مشاغلی را بپذیرند که دستمزد پایینی دارد. پرداخت مقرری بیکاری باعث می‌شود تا نقدینگی فرد بیکار تغییر چندانی نکند و به وسیله آن سطح مصرف خود را حفظ کند. به این ترتیب مقرری بیکاری مانند بیمه عمل می‌کند و فرد بیکار را از پذیرش چنین مشاغلی باز می‌دارد.
ج) در صورتی که بیمه بیکاری وجود نداشته باشد، کارگران ریسک گریز گرایش به مشاغلی پیدا می‌کنند که دستمزد پایینی دارد و در مقابل احتمال بیکاری آن نیز پایین است.
همچنین با این نظام بیمه ای اقتصاد کشور نیز وضع با ثبات تری خواهد داشت زیرا:
الف) نظام فراگیر بیمه‌ی بیکاری، مانع از لغزش افراد بیکار شده به زیر خط فقر می‌شود. این تأثیر به طور خاص برای آن دسته از شاغلان که در مشاغل دارای دستمزد پایین فعال هستند (مانند کارگران ساختمانی و مانند آنها)، مصداق دارد.
ب) در صورتی که تمامی شهروندان تحت پوشش بیمه‌ی بیکاری قرار گیرند، شاغلان مشغول به کار در مشاغل دارای دستمزد پایین نیز در تعامل با کارفرمایان، قدرت چانه‌زنی بیشتری در تعیین دستمزد خواهند داشت. در نقطه‌ی مقابل در شرایط فعلی که هیچ حمایت مؤثری از بیکاران موجود نیست، بسیاری از شاغلان دارای دستمزد پایین به دلیل بیم از بیکار شدن، قدرت چانه‌زنی بسیار ناچیزی در برابر کارفرمایان خود دارند.
ج) پوشش فراگیر بیمه‌ی بیکاری در ایران، می‌تواند زمینه ساز کاهش برخی از سخت‌گیری‌های فاقد توجیه «قانون کار» فعلی شده و بخشی از بار حمایت از نیروی کار را که به واسطه‌ی قانون کار فعلی بر دوش سرمایه‌گذاران بخش خصوصی گذاشته شده، به دولت انتقال دهد و با واقع‌بینانه ساختن قانون کار کشور، زمینه را برای رواج ثبت رسمی بخش عمده‌ی قراردادهای کاری فراهم کند.
د) در صورت طراحی مناسب جزییات مکمل نظام جامع بیمه‌ی بیکاری، شرایط برای ریشه‌یابی علت بیکار شدن افراد، ارایه‌ی آموزش‌های مورد نیاز برای ورود موفق آنها به بازار کار و در یک کلام «بازسازی» نیروی کار اخراج شده برای ورود مجدد به بازار کار ایجاد خواهد شد. به عبارت دیگر تجربه‌ی کشورهای دارای نظام بیمه‌ی بیکاری موفق نشان می‌دهد که به منظور افزایش کارایی نظام بیمه‌ی بیکاری، لازم است در کنار پرداخت مقرری ماهیانه به بیکاران، ساختارهایی برای مشاوره‌ی شغلی و ریشه‌یابی دلایل بیکاری افراد بیکار و نیز هدایت بیکاران به سمت دوره‌های آموزشی مناسب طراحی شود.
ادامه دارد...
پایان پیام/
نظر شما