به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، یکی از سرفصل‌های دین اسلام مودت و محبت به اهل بیت(س) است چرا که براساس آیات قرآن کریم، اجر رسالت رسول اکرم(ص) مودت و محبت به اهل بیت(س) است. ابراز محبت به اهل بیت(س)یکی از مولفه‌های حرکت دینی به سمت سبک زندگی اسلامی و از روش‌های ابراز محبت به اهل بیت(س)علاوه بر محبت ظاهری، اطاعت از امامت و ولایت و ابراز محبت به نوادگان و خاندان اهل بیت(س) است.
حضور مردم در ایام تعطیلات و مناسبت‌ها دراماکن متبرکه به ویژه بقاع متبرکه و مزار امام زادگان از شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی و مورد تاکید بزرگان بوده و در باور مردمان گیلان که بقاع متبرکه و مزار امام زدگان را واسطه فیض می‌دانستند مراسم زیارت و توسل در جوار مزار امامزادگان و بقاع متبرکه علاوه بر تکریم، کمالجویی معنوی را جزء فرهنگ و آداب و رسوم آنان کرده است.
کارکردهای اجتماعی بقاع متبرکه
امامزادگان در طول تاریخ ایران اسلامی همواره نقش و جایگاه اجتماعی قابل توجهی داشته‌اند. این دسته از مکان‌های زیارتی، از حالت مکان مذهبی صرف خارج شده و کارکردهای منحصر به فردی در قالب فرهنگ بومی هر منطقه پیدا کرده‌اند، به گونه ای که شبکه‌ای از رفتارها و آداب دینی در تعاملات زائران با یکدیگر و با مکان ایجاد شده به وجود آمده است. آنچه مهم و البته مغفول مانده به نظر می‍رسد، بررسی کارکرد اجتماعی این اماکن مقدس و مناسک مذهبی مرسوم در آنان است. حضور گسترده مردم در جوار امامزادگان به نوعی این امکان مقدس را تبدیل به پایگاه‌های قوی اجتماعی کرده که مسبب پیوندهای گسترده‌ای هستند.
هر زائری که با معرفت و شناخت مقام صاحب مرقد و اهداف او به زیارت برود از صاحب قبر الهام می‌گیرد و هر زیارت و سلام او سرشار از این آموزش‌ها و الهام‌ها است به گونه‌ای که کاستی‌های مادی و معنوی خویش راهموار می‌کند و از اعمال و رفتاری که ناخوشایند امامان و امامزادگان است دوری می‌گزیند، بنابراین در بهبود اخلاق و رفتار و روابط اجتماعی خویش می‌کوشد و تلاش می‌کند تا با امامان و اولیای الهی همسویی پیدا کند و راه آنان را بپیماید.
البته نباید فراموش کرد مکان‌های مذهبی علاوه بر زائران، به کسانی که به نوعی متولیان مکان محسوب می‌شوند نیز شخصیت و منزلت می‌بخشد. با برگزاری مراسم و آیین‌های مذهبی، رفته رفته کسانی عهده دار کنترل و نظم مکان شدند و از فعالیت در زیارتگاه اعتبار و حیثیت یافتند. این افراد وظیفه حفظ شعائر، برپاداشتن مراسم، نگهداری و محافظت از امامزاده را بر دوش دارند و همین امر را می‌توان زمینه‌ای دانست برای شکل گیری ساختاری از مراتب مدیریتی و تشکیلات سازمانی با مراکزی چون هیات امنا، پایگاه بسیج ، امور خیریه، پایگاه های آموزشی و فرهنگی وحلقه های سیاسی مذهبی است.
کارکردهای فرهنگی بقاع متبرکه
بِقاع متبرکه امام زادگان به مثابه یک پایگاه فرهنگی مستحکم و اطمینان‌بخش همواره بخشی از این ظرفیت‌های فرهنگی اسلام بخصوص اسلام شیعی بوده‌اند. مراکز دینی از صدر اسلام مورد توجه رهبران و متدینان بوده است. این مراکز که نمونه عینی‌اش در مساجد بروز یافته، به‌مثابه پایگاه اصلی رسیدگی به همه امور مردم بوده و امور مهمی چون جهاد، قرآن آموزی و نماز جمعه در این مکان‌های شریف صورت می‌گرفت. در دورهای بعدی به ویژه بعد از شهادت ائمه و بوجود آمدن اعتاب مقدسه، این مکان‌ها علاوه بر کارکرد مساجد، به‌عنوان کانون شکل‌گیری جنبش‌های عدالت‌خواه و ضد حاکمیت ناصالح مورد توجه قرار گرفت. نقش این بقاع متبرکه در شکل‌گیری فرهنگ دینی درخور توجه است؛ چرا که آموزه‌های فراوان این بزرگان در میدان جهاد علمی، عملی و دفاعی بستر طرح ارزش‌های دینی و به تبع آن ارائه‌ی منظومه‌ای از شاخصه‌های فرهنگ ساز را فراهم نموده است.
علاوه بر نقش شاخص‌سازی امام زادگان در امر فرهنگ این مراکز باید در مقام عمل نیز در کانون توجهات مردم قرار گیرند؛ به گونه‌ای که بتوانند طیف وسیعی از نیازهای فرهنگی جامعه را تحت پوشش قرار داده و مدیریت کنند. تنها در این صورت است که این بقاع متبرکه به جایگاه واقعی خود دست‌یافته و می‌توانند به‌مثابه یک قطب فرهنگی عمل کنند. در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های فرهنگی مانند آرامش بهاری ویژه عید نوروز، نشاط معنوی ویژه تابستان، ضیافت الهی، بصیرت عاشورایی و سوگواره یاس نبوی ویژه ایام رمضان، محرم و صفر و ایام فاطمیه تلاش های شایانی برای تبدیل بقاع متبرکه به قطب‌های فرهنگی شده است.
بقاع متبرکه گیلان
در سده های اول و دوم هجری، اهالی گیلان در برابر نفوذ تازیان مقاومت سرسختانه‌ای از خود نشان دادند اما همین مردم، با آغوش باز از پناه جویان علوی که به دلیل جور و ستم دولت عباسی، از سرزمین‌های خود مهاجرت کرده و به این سامان آمده بودند استقبال کردند. با حضور نخستین روحانیان علوی در این منطقه، مردم گیلان با دین اسلام آشنا شدند و با ترویج و گسترش اسلام و قدرت یافتن شیعیان علوی، فرمان روایی به دست تعدادی از سادات حسنی و حسینی افتاد که از سده چهارم تا دهم هجری، مقدرات سیاسی و اجتماعی این سامان، به خصوص شرق گیلان را در دست داشتند.
در استان گیلان مطابق آمار رسمی اداره کل اوقاف گیلان 924 بقعه متبرکه وجود دارد که قبور امام زادگان متقدم و سادات متاخر و معاصر و قبور علما، عرفا و اصحاب صلاح و فلاحی است که هر یک در زمان حیات خود در برهه‌هایی از تاریخ در عرصههای مختلف مذهبی، سیاسی و اجتماعی گیلان نقشی داشته‌اند و مردم به علت عشق و علاقه به خاندان اهل بیت(س) و به پاسداشت حرمت تلاش و کوشش و مجاهدت‌های آنان در راه اصلاح امور مسلمانان و خدمات مذهبی و اجتماعی این قهرمانان مذهبی بنایی بر آرامگاه‌هایشان ساخته‌اند. این اماکن مقدس به عنوان بقاع متبرکه که کاربردهای مختلفی در زمینه‌های اجتماعی، مذهبی، سیاسی و اقتصادی دارند در جای خود قابل تامل و تعمیق هستند.
بیش از 60 درصد بقاع متبرکه گیلان در روستاها واقع شده‌اند که بر زیبایی و چشم‌انداز این روستاها افزوده‌اند. از میان مزار امام زادگان گیلان حجم کثیری از بقاع متبرکه مدفن نوادگان و سادات منتسب به امام موسی کاظم (ع) بوده که چند بقعه شاخص ملی در میان آنها جلوه می‌کند.
فاطمه اخرى(س) مشهور به خواهر امام
خواهر امام، فرزند بلافصل حضرت امام موسى کاظم(ع) و نام وى " فاطمه " ملقب به « طاهره » و مشهور به « خواهر» است. در سال 971 هجری قمری دیده به جهان گشود و 4 ساله بود که پدر بزرگوارش به شهادت رسید. در باور مردم شهرستان رشت این بقعه آرامگاه یکی از دختران امام موسی کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع) است که در گذشته به مزار لاله شوی معروف بود بنای آن به خاطر نذورات و مداخل زیاد هرچند سال یک بار تجدید ساختمان و یا تعمیر اساسی می‌شود و بافت قدیمی خود را از دست داده است بر دیوار خارجی حرم کتیبه‌ای نصب شده است که بنابرآن ناصرالدین شاه نانوایان رشت را از پرداخت مالیات معاف کرده است. در تاریخ عبدالفتاح فومنی از این بقعه بنام لاله شوی یادشده است در زمان رابینو نیز مسجد خواهر امام(س) به مسجد لاله شوی شهرت داشت ملگونوف و فرد ریچاردز نیز در سفرنامه‌های خود از این بقعه یاد کرده‌اند.سبط ابن جوزى، دانشمند معروف اهل سنت در قرن هفتم به هنگام شمارش اولاد حضرت امام موسى کاظم(ع) از چهار دختر آن حضرت به نام فاطمه به شرح ذیل یاد کرده است: فاطمه کبرى، فاطمه وسطى، فاطمه صغرى و فاطمه اخرى.
عمده دلایل هجرت این اختران فروزان به ایران به علت‌های مختلفی مانند خفقان، ظلم و شکنجه و آزار و اذیت عمال خلفاى عباسی، استقبال و احترام ایرانیان به فرزندان و فرزند زادگان ائمه اطهار، دور بودن منطقه ایران از دست خلفاى عباسى، تشکیل حکومت هاى اسلامى مستقل در بعضى از مناطق ایران، دیدار از امام رضا علیه السلام، بوده است. حضرت احمد بن موسى علیه السلام در اوایل قرن سوم به قصد دیدار برادر بزرگوارش حضرت امام رضا علیه السلام رهسپار ایران شد و در این مسافرت بالغ بر هزار و200 نفر از امامزادگان ایشان را همراهى مى کردند. بنا به احتمال قوى، یکى از همراهان آن حضرت بى بى فاطمه اخرى، همین خواهر امام مى باشد. پس از به شهادت رسیدن حضرت احمد بن موسى به دست استاندار شیراز « قتلغ خان » هر یک از اصحاب حضرت شاهچراغ و امامزادگان به مناطقى فرار نموده اند که در این میان مى توان، ورود حضرت خواهر امام و جمع دیگرى از امامزادگان را به منطقه دیلم و رشت نام برد. فاطمه اخری در سن 24 سالگی به علت بیماری درگذشت.
امام زاده ابراهیم(ع) شفت
امامزاده ابراهیم یک امامزاده مدفون در شهرستان شفت استان گیلان است، که شهرت زیادی دارد، طوری که مردم آن را ابوالفضل گیلان می نامند.آرامگاه امامزاده ابراهیم از جاذبه های زیارتی و تاریخی روستای امامزاده ابراهیم است و علت اصلی شکل گیری آن به شمار می رود. بنای امامزاده، در طی سال‌های دراز، چندین بار بازسازی شده است. در حال حاضر این بنا، به مساحت 300 متر در چهار طبقه احداث گردیده و شامل مسجد، صحن، سرویس بهداشتی، مهمانپذیر و فضای باز است. از مهمترین جاذبه های طبیعی روستای امامزاده ابراهیم، جاده مسیر دسترسی به آرامگاه امامزاده است. این مسیر از جلگه‌ای زیبا با شالیزارها، خانه ها، رودخانه ها و کوهپایه های جنگلی عبور می‌کند و در انتها به روستای امامزاده ابراهیم می رسد که بافت مسکونی جالب توجه و بسیار دیدنی دارد.
روستایی با خانه های چوبی
یکی از مهمترین شاخصه‌های این روستا (شاید هم مهمترین!) ساخته شدن اغلب خانه‌های آن از چوب است. بعضی از خانه ها قدمتی چند ده ساله دارد و برخی هم به تازگی ساخته شده است. خانه های قدیمی عمدتا از چوب ساخته شده و فاقد درب و پنجره هستند. معماری خانه ها به شکلی است که از طرفین باز بوده و بعضا توسط پارچه و یا گونی و یا توسط مسافران پوشیده می شود. این خصوصیت شعاع وسیع دید برای مشاهده مناظر اطراف وهمچنین شنیده شدن صدای رودخانه را برای اهالی به ارمغان می آورد. در برخی خانه های جدید دیگراثری از چوب نیست و در بعضی هم اسکلت خانه بتنی و سایر اجزا چوبی ساخته می شود. راه رفتن در خانه های چوبی روستا و شنیدن صدای به هم ساییده شدن چوب ها و ستون ها خیلی زیباست. در و دیوار این خانه ها هم مملو از یادگاری ها و آثاری است که از مسافران آن به جا مانده است.البته چوبی بودن خانه ها خطراتی هم دارد که نمونه آن آتش سوزی بزرگی است که در خرداد ماه سال 92 باعث از بین رفتن چندین خانه شد.معروفترین بنای روستا بارگاه امامزاده ابراهیم است که تقریبا در مرکز روستا قرار گرفته است. گنبد نقره ای امامزاده و منظره سبز و مه آلود جنگل های اطراف خاطره ای است که به سختی از ذهن مسافران و زائران پاک خواهد شد.از این امامزاده به عنوان پسر امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع( نام برده شده است اما سند دقیقی در خصوص شجره نامه وی در دست نیست و تنها روایت هایی است که در افواه اهالی دهان به دان گذشته و اکنون به عنوان تنها اطلاعات قابل استناد است. اما آنچه باور پذیرتر است این است که این امامزاده از نوادگان امام موسی کاظم بوده و احتمالا نسب آن به امامزاده هاشم (در جاده قزوین به رشت) باز می گردد.
آقا سید جلال الدین اشرف
بقعه امامزاده سیدجلال‌الدین اشرف(ع) در آستانه‌اشرفیه چهارمین بقعه مطرح در سطح کشور پس از مشهد، قم و شیراز است. نهضت و انقلاب حضرت امامزاده ابراهیم بن موسی (ع) ملقب به سلطان جلال الدین اشرف، را که در دهه نخستین سده سوم هجری در شمال ایران روی داده است، می توان از جمله سلسله جنبش های دینی بر شمرد که در این دوره از تاریخ منجر به تغییراتی در امور سیاسی و اجتماعی ایران شده است. یکی از دلایل وجود قبور امامزادگان متعدد در ایران به ویژه در منطقه ی شمال به خاطر نهضت دینی و تشکیل دولت اسلامی حضرت در این منطقه می باشد. حکومت ایشان را باید نخستین دولت شیعه ایران بر شمرد که در پیشاپیش آن نیز رهبری روحانی از تبار ائمه اطهار (ع) قرار داشته است. نهضتی که در اثر گذشت زمان و تحت تاثیرعوامل مختلف، مسخ شده و بی رنگ گردیده است.حضرت سلطان سید جلال الدین اشرف (ع) در سال 180 قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. آن حضرت کوچکترین فرزند حضرت امام موسی کاظم (ع) بوده و نام مادر بزرگوارشان نیز نجمه است. سید جلال الدین اشرف (ع) دومین چهره علوی مشهور است که بعد از یحیی بن عبدا... بین الحسن بین سال های 206 تا 210 هجر قمری وارد سرزمین گیلان شدند.
این امامزاده بزرگوار که پس از شهادت امام رضا (ع) برادر بزرگوارشان، وارد گیلان شد هنگام ورود به این منطقه اولین نبرد و مقابله را در حوالی زنجان و قزوین که در آن زمان دالمرز بین اعراب مسلمان و دیلمیان بود با خوارج و لشکریان خلفای عباسی داشته است. آن حضرت در این جنگ که چهارماه به طول کشید به کمک قبایل دیلمی و مردان ترک زبان (استا جلو) موفق شد زنجان را در ذی الحرام 206 هجری قمری فتح کند. نقش دیلمیان در همراهی سید جلال الدین اشرف (ع) برای از بین بردن لشکر کفر و خوارج و پیروزی نهضت و فتح زنجان، قزوین، طارم و رودبار بسیار کلیدی بود تا جائی که در فتح طارم و حوالی آن بیش از یک هزار و 200 نفر از مسیحیان به دست آن بزرگوار مسلمان شده و به لشکر ایشان پیوستند.
آن امامزاده بزرگوار همچنین پس از فتح رشت که در سال 207 هجری قمری صورت گرفت وارد این شهر شدند که مورد استقبال با شکوه مردم کوچه و بازار از ایشان شد و مقدمشان را گرامی داشتند. سید به مدت 9 ماه در رشت حکومت کرد و لاهیجان و سیاهکل نیز در سال 208 هجری قمری به دست ایشان فتح و شهرها و آبادی های غرب گیلان نیز در سال 210 از دست حاکمان ظلم و جور آزاد شدند.سید جلال الدین اشرف (ع) با گروهی از سادات حسنی و حسینی در لاهیجان بر مسند رهبری تکیه زد و در این شهر نماز جمعه اقامه می کرد و شریعت محمدی (ص) را ترویج می داد و در خطبه هایی از احادیث پدر و اجدادش روایت نقل می کرد و حکومت مستقلی نیز تشکیل داد و به عنوان رهبری روحانی و معنوی از نزدیک بر امور حکومتی بود و در حقیقت نخستین حکمت شیعه در سال 211 در گیلان تشکیل شد و تا سال 223تداوم یافت.
لشکر آن حضرت سرانجام در جنگی که با یکی از کفار به نام 'چهل گوش' داشت در حوالی رودبار در محلی به نام دارستان شکست می خورد و آن حضرت مجروح می شوند. آن بزرگوار پس از این مجروحیت در منزل شخصی به نام شیخ مفید الدین اسکان پیدا می کنند و در 14 رمضان سال 223 یا 230 هجری قمری به شهادت می رسند. پیکر پاک آن حضرت نیز پس از شهادت طبق وصیتش در تابوت گذاشته شده و در رودخانه خروشان سفید رود رها می شود. پیکر آن حضرت بعد از گذشت 100 کیلومتر در حوالی لاهیجان و در قریه ' اکیم' به ساحل رسید و توسط مردم از آب گرفته و در همان کنار ساحل به خاک سپرده شد. گوهر شاد خانم بنت کیا رستم که از خاندان شیعی آل بویه بود در سال 312 هجری قمری گنبدی زیبا روی قبر آن حضرت نهاد و محل دفن سید جلال الدین اشرف (ع) که در آبادی بی نام و نشانی قرار داشت بعدها به نام های کوچان، جلالیه، اشرفیه و هم اکنون آستانه اشرفیه معروف است. حرم مطهر آقا سلطان سید جلال الدین اشرف (ع) هم اکنون زیارتگاه عاشقان اهل بین (ع) از سراسر نقاط کشور است و این حرم همه ساله پذیرای خیل بسیاری از زائرین است.
امام زاده اسحاق(ع)
بقعه متبرکه امامزاده اسحاق(ع) و خواهرش خیر النساء در ارتفاع 1033 متری از سطح دریا و بر قله سیاه کوه در بخش احمد سرگوراب و در 25 کیلومتری غرب شهرستان شفت در یک منطقه زیبای ییلاقی قرار دارد. بنا بر قول مشهور این امام زادگان فرزندان امام موسی کاظم(ع) و برادر و خواهر کوچک امام رضا(ع) هستند.در سال 206 هجری قمری عده ای از سادات و امام زادگان از جمله آقا امام زاده هاشم(ع) و آقا سید جلال الدین اشرف(ع) به قصد خونخواهی امام رضا(ع) از مدرینه به شهر قم مهاجرت می کنند و چون آنجا را برای مبارزه مناسب نمی بینند به دلیل استقبال مردم گیلان از شیعیان و سادات از قم به قزوین و مدتی در آنجا سکونت کرده و برای رسیدن به مشهد از شرق گیلان راه دیلمان و طبرستان را در پیش گرفته و راهی می شوند.
آنها در طی طریق بارها از طرف ماموران خلیفه عباسی مورد آزار و حمله قرار می گیرند و اجباراً در مصافی نابرابر آقا سید جلال الدین اشرف(ع) و امام زاده هاشم(ع) به شهادت می رسند و بقیه امام زادگان و سادات به کوه‌ها و جنگل‌ها پناه می‌برند. امام زاده ابراهیم(ع)، امام زاده اسحاق و خواهرش خیرالنسا برای در امان ماندن از حمله دشمنان اهل بیت(ع) به کوه های شفت پناه برده و برای گذر از منطقه شبی را در منزل مردی با تقوا به نام سالک که معلم قرآن بوده بیتوته می کنند. در ادامه تعقیب، دشمنان به آنجا حمله کرده و چون آنها را در آنجا نمی یابند آن پیرمرد فداکار را به شهادت می رسانند که مزار او هم اینک زیارتگاه کوچکی در روستای سالک معلم از دهستان نصیر محله شفت است.دشمنان با تعقیب این امامزادگان آنها را زیر درختی پیدا کرده و با تبر به شهادت می رسانند که به شهیدگاه معروف است و امام زاده ابراهیم هم که در بین راه از آنان جدا شده بود در ادامه مسیر به خانه پیرزنی پناه برده که در همین خانه با زهر به شهادت می‌رسند.
این بقعه بهار و تابستان از هوای بسیار خنکی ییلاقی و در پاییز و زمستان هوای مخصوص به خود دارد. وجود چشم اندازهای بدیع و بکر اشراف بر گیلان از این نقطه ویژگی خاصی به این بقعه متبرکه داده تا جائیکه از صحن امامزاده اسحاق هر زائری قادر است در یک روز آفتابی دریای خزر، شهر رشت، فومن و صومعه سرا و رضوانشهر و شفت را مشاهده کند.
پایان پیام/
نظر شما