حجت‌الاسلام محمدرضا ضمیری جامعه شناس پیرو سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر نگاه نقادانه و به دور از تهمت‌زنی مراجع فرهنگی نسبت به اوضاع فرهنگی در مورد شرایط فراهم شدن فضای نقد سالم و به دور از جنجال آفرینیبه خبرنگار شبستان گفت: هر جامعه‌ای برای رشد و تکامل احتیاج به این دارد که افکار و اندیشه‌ها با یکدیگر تضارب داشته باشند. تاکید بر تضارب افکار به این دلیل است که هیچ انسانی به دلیل ضعف‌های عاطفی، وجودی و شناختی قدرت احاطه کامل در همه حقایق به طور کامل را ندارد.
تضارب آرا موجب رشد فرهنگی می شود
ضمیری تضارب آرا به طور سالم را موجب رشد فرهنگی جامعه دانست و افزود: وقتی اندیشه‌ها کنار هم جمع شوند، انسان می‌تواند از زاویه‌های مختلف به یک مساله نگاه کند و این امر نه تنها باعث تخریب نمی‌شود بلکه به رشد و پیشرفت می‌انجامد.
وی خاطرنشان کرد: امام علی (ع) فرمودند" آرای صاحبنظران را به هم ضمیمه کن و از میان آنها یکی را انتخاب کن که به حقیقت نزدیک و از شک و تردید دور باشد". براساس این حدیث افراد باید اظهارنظر کنند و باید فضای آرامی برای اظهارنظر و نقد فراهم شود که هر کس آزادانه نظر بدهد، نظرها بدون سانسور بیان شود و نظری که استدلال و حقانیت بیشتری دارد، انتخاب شود.
رشد جامعه فرهنگی در یک جامعه چندصدایی ممکن است
این جامعه‌شناس با بیان اینکه آزادی اندیشه و بیان یکی از مبانی انقلاب اسلامی است، عنوان کرد: البته این آزادی حد و مرزهایی هم دارد و به معنی اشاعه فساد نیست. در این میان فراهم کردن امکان مناظرات و مباحثات کمک زیادی به آزادی اندیشه‌ها می کند.
وی با اعتقاد بر اینکه رشد جامعه فرهنگی در یک جامعه چندصدایی ممکن است، اظهار داشت: امروز ماهواره‌ها راحت افکار را نشر می دهند و نمی‌توان جلوی تضارب آرا را گرفت . در چنین شرایطی باید انسانهای دانشمند و فرهیخته، اندیشه‌های مختلف را نقد کنند. این نقد باید استدلالی و به دور از تخریب و توهین و حفظ حریم جایگاه افراد باشد.
کار نقاد تحلیل است نه حذف
این پژوهشگر با اشاره به اهمیت نقد استدلالی و بدون غرض بیان کرد: در قرآن کریم آمده است که بزرگان خوب خدا آنهایی هستند که اقوال مختلف را می‌شنوند و در مقام عمل بهترین آنها را انتخاب می کنند. پس در درجه اول نباید از اظهارنظر ترسید و در گام بعدی با استدلال نظرات را نقد کرد. شهید مطهری آنگونه افکار مارکسیست را نقد می کرد که خود آنها اعتراف کردند که تاکنون کسی اینگونه مارکسیست را برای آنها تحلیل نکرده بوده است، بنابراین به جای سریع خط بطلان کشیدن روی مسایل باید آنها را تحلیل و بررسی کرد.
لزوم ایجاد فضای امن برای آرای مختلف
حجت‌الاسلام ضمیری با تاکید بر لزوم فضای امن برای بیان آرای مختلف تصریح کرد: در قرآن کریم آمده است" اگر کسی آمد که کلام حق را بشنود امنیت را برای او در نظر بگیرد"، بر این اساس باید امنیت را برای کسانی که آرای مختلف دارند فراهم کنیم تا آنها بدون ترس به بیان نظرات خود بپردازند البته این به معنی فضادادن به کسانی که می خواهند اعتقادات مردم را خراب کنند، نیست.
این استاد دانشگاه معتقد است، ایجاد فضای نقد سالم باعث می شود که موافقان و مخالفان در مسایل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی همگی احساس کنند نظام اسلامی زمینه را برای رشد آنها فراهم می کند.
هدف نقد اصلاح باشد نه حذف رقیب
وی لازمه رسیدن به فضای نقد سازنده و به دور از تخریب و شبهه و تحقیر را رعایت یک سری نکات دانست و افزود: ماهیت نقد باید جداسازی نقاط مثبت از منفی باشد یعنی فقط به نقاط منفی اشاره نشود. ضعف‌ها و کاستی‌ها در رابطه با نقاط مثبت بررسی شود.
به گفته حجت‌الاسلام ضمیری، هدف انتقاد باید اصلاح و پیشبرد امور باشد نه حذف رقیب و دیگران و از طرفی روش کار باید مبتنی بر استدلال و منطق باشد یعنی استدلالی دقیق، متین و قوی و به دور از هوچی‌گری و فحش و ناسزا گفتن.
انتقاد را متوجه افعال کنیم نه اشخاص
وی شنونده بودن را یکی از شروط نقد سازنده عنوان کرد و گفت: باید سخن و توجیه طرف را بشنویم و به او اجازه بیان و اظهارنظر دهیم در غیر این صورت نمی توانیم نقدی مفید و موثر داشته باشیم.
این جامعه شناس با بیان اینکه انتقاد به فعل برمی گردد نه شخص، اظهار داشت: انتقاد را متوجه افعال کنیم نه اشخاص و شخصیت آنها، به جای اینکه افراد را محکوم کنیم روش و اعمال را محکوم کنیم.
نقد باید دلسوزانه باشد نه خصمانه
حجت‌الاسلام ضمیری معتقد است که پیش فرض انتقاد، مطالعه و تحقیق جامع در مورد موضوع موردنظر است و در انتقاد به نوعی دلسوزی و مهربانی وجود دارد نه حالت خصمانه و جبهه‌گیری.
وی با اشاره به اینکه در انتقاد توجه به شرایط و جایگاه طرف مقابل لازم است، عنوان کرد: هر شرایطی اعمال و کارهای خاص خود را می‌طلبد به عنوان مثال از زمان جنگ اولویت‌هایی وجود داشت و کارهای خاص در شرایط تحریم نیز توجه‌ها و اعمال خاصی مدنظر است بنابراین نقد باید با توجه به شرایط موجود باشد.
حجت‌الاسلام ضمیری خاطرنشان کرد: نقد باید براساس دلیل و منطق باشد نه حب و بغض دراین صورت می‌توان به نتایج سازنده و موثر نقد در جامعه امیدوار بود در غیر اینصورت نقد موجب تخریب می‌شود و فضای تحقیر و شبهه و توهین ایجاد می‌کند.
پایان پیام/
نظر شما