به گزارش خبرنگار شبستان، در سومین نشست از سلسله نشست های روز یکشنبه سرای اهل قلم بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، شعر حماسی بعد از انقلاب اسلامی مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
این نشست با همت پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور دکتر محمودرضا اکرامی فر، دکتر علاءالدین رحیمی، دکتر محمدرضا آزادی فر و مصطفی اسدزاده، برگزار شد.
در ابتدای این نشست محمدرضا آزاده فر، رییس دانشکده موسیقی و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر به بررسی گونه های سنتی و نوین آوازهای حماسی پرداخت و گفت: ما آوازهای حماسی را به دو دسته آوازهای سنتی و نوین تقسیم کرده ایم، این تقسیم بندی برای نخستین بار در کتاب گونه های سنتی و نوین آوازهای حماسی اتفاق افتاده است.
دکتر آزادی فر با بیان اینکه مارش های نظامی مهمترین نمونه آوازهای حماسی سنتی هستند، گفت: از دیرباز این نوع موسیقی برای نظامیان و ایجاد روحیه سلحشوری بین آنها ساخته می شد و از لحاظ فرم ژانر مارش ها دارای ریتم قوی هستند، تا اواسط قرن 17 میلادی سازهای کوبه ای نقش اساسی را در این نوع موسیقی دارند و به تدریج سازهای بادی در این نوع موسیقی مورد استفاده قرار می گیرند، در موسیقی نظامی ریتم نقش اساسی را بازی می کند.
تندی اجرا، ساختار مارش ها و زمینه های مشترک گونه های سنتی موسیقی حماسی از جمله ویژگی های مارش ها هستند که آزادی فر به آنها اشاره کرد و گفت: آزادی واژه آشنا در آوازهای انقلابی است و در انقلاب اسلامی ایران واژه آزادی و استقلال استفاده می کردند.
رییس دانشکده موسیقی یکی از سه ویژگی گونه نوین موسیقی حماسی را تأثیرگذاری بر فلسفه ادراک مخاطب دانست و خاطر نشان کرد: گونه های نوین موسیقی انقلابی یک بخش دیگر از مغز را تحت تاثیر قرار می دهد، این موسیقی فلسفه و ادراک را تحت تاثیر قرار می دهد، گونه ای که پس از دفاع مقدس در شعر حماسی اتفاق می افتد آن است که از حالت تمپال فاصله می گیرد.
در ادامه این نشست دکتر علاءالدین رحیمی، مدیر نشست شعر حماسی پس از انقلاب با اشاره به نقش موسیقی حماسی در شعر دفاع مقدس گفت: همه ما شاهد بودیم که موسیقی حماسی چه نقشی در دفاع مقدس داشته است و حقیقتاً بخشی از شور و شوق جهاد را این موسیقی به دوش می کشد و چه روحیه ای به رزمندگان اسلام می دادند.
شعر حماسی پس از انقلاب رابطه عمیقی با شعر عاشورایی دارد
در ادامه نشست دکتر محمود اکرامی فر با اشاره به ویژگی های شعر حماسی گفت: شعر حماسی چیست، منظور از شعر حماسی کدام گونه از شعر است، معمولاً به برخی از داستانها و سرگذشت های پهلوانی که غرور و افتخار ملی اشاره می کند را شعر حماسی می گوییم که در مقابل آن شعر بزمی است، در اینجا به منظومه های حماسی ملی و دینی نمی پردازیم و بیان مطلب امروز بیان منظوم است، بیان روایت بزم و پهلوانی است و قطعاً باید قالب داستانی و ادبیات داستانی داشته باشد، کمتر دیده می شود در قالب دوبیتی و غزل سروده شده است.
وی افزود: فردوسی برای اینکه قدرت مانور داشته باشد و بتواند شخصیت رستم را بپروراند شاهنامه را به صورت داستان بیان کرده است و در قالب مثنوی سروده است، شما بخشی از شاهنامه را می بینید که فرد با خودش درگیر است، در بخش دیگر جدال با خودش است. در شعر انقلاب نیز از این گونه ها زیاد داریم، در شعر انقلاب رزمنده با گرمای ظهر مرداد خوزستان می جنگد یا با دشمن تا دندان مسلح، تعلیقات و فضاسازی هایی را که در داستان است ما در شعر حماسی داریم.
دکتر اکرامی فر با اشاره به اثرات شعر حماسی بر فرد و بر جمع خاطرنشان کرد: اثر شعر حماسی بر روی شاعر یک نوع خودگشودگی و خودافشاگری است و بر روی دیگران هم اثر دارد و باعث می شود که در حیطه فرهنگ انتقال فرهنگی و اشاعه فرهنگی صورت بگیرد که این مهم به هویت یابی کمک می کند و باعث غرور ملی و دینی می شود، البته غرور با بار مثبت و باعث می شود که مردم به یک پشینه مشترک و وحدت ملی برسند و ارزشهای سرزمینی و دینی برای آنها اهمیت پیدا کند.
این شاعر کشورمان مشهودترین قالب شعر حماسی را مثنوی عنوان کرد و گفت: قالبهای شعر متعددی برای شعر حماسی وجود دارد، اما از همه قالبها مشهورتر مثنوی است، به دلیل اینکه شاعر می تواند اندیشه خود را به جولان دربیاورد، این قالب شعری باعث سیالی ذهن شاعر می شود و سبب می شود شاعر داستان سرایی کند.
وی افزود: خیلی از شاعران بعد از انقلاب در قالب مثنوی شعر گفته اند که مهمترین مثنوی بعد از انقلاب سروده شده برای شهید علم الهدی است که علم الهدی را اسطوره شهدای هویزه اعلام می کند.اینجا هویزه است برادر از آن بگو/ از خاک خسته ام دمی از آستان بگو/این خاک زخم خورده دمی بگیر/اینجا شهید خفته وضو بگیر.
اکرامی سپس با اشاره به مثنوی حماسی از استاد علی معلم دامغانی گفت: باور کنیم رجعت سرخ ستاره را/ میعاد دستبرد که شکفتنی دوباره را/باور کنیم رویش دوباره جوانه را/ باور کنیم ملک خدا را که سرمد است/باور کنیم سکه به نام محمد است، شعر حماسی بزم حماسی دارد، بزم کوتاهی دارد که به رجز نزدیک است.
وی یکی دیگر از قالب های مورداستفاده در شعر حماسی را غزل خواند و گفت: غزل از قالب های شعر حماسی است، در غزل و شعر حماسی بعد از انقلاب یکی از مواردی که می شود از آن صحبت کرد، شعر نصرالله مردانی است.سمند صاعقه زین کن،سواره باید رفت/
ز هر شعله سحر با ستاره باید رفت/ شهید زنده تاریخ عشق می گوید/ به دار سرخ اناالحق دوباره باید رفت/ اثرگذاری که این شعرها دارند، باعث احساس زیبایی در شاعر و دیگران می شوند.
وی به ویژگی های شعر حماسی دینی بعد از انقلاب اشاره کرد و گفت: اکثر شعرهای عاشورایی با یک علامت سئوال بزرگ شروع می شوند، من برای شعر عاشورایی چهار زمان قائلم، یکی زمانی که شیعه در انزوا بود و شاعر مجبور بود شیعه را به گونه ای نشان دهد مثل اشعار کسایی مرزی، یکی وقتی شیعه قدرت پیدا می کند و حکومت پیدا کرد که محتشم در این دوره سرآمد است، با این شعر: بازین چه شورش است که بر خلق است/بازین چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است.
اکرامی فر در ادامه یادآور شد: این سوال بزرگ برای حماسه عاشورا پیش آمده و شاعر نمی داند چه اتفاقی افتاده برای اینکه با درک معمولی که شاعر دارد جور درنمی آید، آفتاب از سد به زین افتاده بود/ آسمان روی زمین افتاده بود، یا :حسین خدای عاشقان است/ حسین عاشقترین مرد جهان است،، این شعر اشاره دارد به همان هیهات من الذله که حماسی است.
دکتر اکرامی فر با بیان اینکه شعر انقلاب وامدار حماسه عاشورا است تاکید کرد: شعر حماسی پس از انقلاب رابطه عمیقی بین شعر انقلاب اسلامی و شعر عاشورایی ایجاد کرده است که این پیوند گسستنی نیست، هر جا شعر انقلابی می بینید وامدار حماسه عاشوراست، شاعران دیروز عاشورایی به چگونگی شهادت امام حسین پرداختند و شاعران امروز بر روی چرایی شهادت ایشان با اینکه امام حسین (ع) با هیهات من الذله شهید شد، کار کرده اند.
پایان پیام/
نظر شما