دکتر عبدالله بیچرانلو، استادیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران و سرپرست پژوهشکده هنر و رسانه در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان با بیان اینکه انتظار ما از تلویزیون این است که یک نقش آموزشی برای جامعه داشته باشد، گفت: در خط مشیگذاریهای گوناگون کشور، نگاهی ابزاری به تلویزیون (رسانه ملی)حاکم بوده است.
وی با اشاره به اینکه توان و ظرفیت تلویزیون، محدود است و نمی‌تواند از پس پاسخگویی به مسائل و نیازهای بخش‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دینی جامعه برآید، اظهار کرد: سازمان تلویزیون هم در این زمینه بسیار تلاش کرده و هم مدعی است که ما تمام تلاش خود را می‌کنیم و برای پاسخگویی به نیازهای گوناگون و اقشار مختلف جامعه،شبکه‌های متنوعی را تاسیس کرده‌ایم؛مثلاً برای فعالان اقتصادی و بازاریان، شبکه بازار، برای نخبگان و فرهنگیان، شبکه چهار، برای ورزش دوستان، شبکه 3 و ورزش و ... را تأسیس کرده‌ایم؛ یعنی برای پاسخگویی به نیازهای هر گروهی،شبکه خاصی را تاسیس کرده‌اند اما باید گفت:توان و قابلیت رسانۀ تلویزیون،محدود است و حتی اگر تولیدات تلویزیونی،در سطحی حرفه‌ای و بهتر از وضع کنونی هم به مردم عرضه شود، نمی‌تواند انتظارات گوناگونی که از این رسانه وجود دارد را برآورده کند. لازم به ذکر است که حتی اگر تمرکز سرمایه‌گذاری صورت گرفته در این زمینه، به جای تلویزیون، بر روی رادیو بیشتر بود، از جهت تاثیرات فرهنگی برای جامعه ما مفیدتر بود.
تلویزیون، دانشگاه و مسجد، سنگر است
بیچرانلو تصریح کرد: اشتباهی که ما در سیاست‌گذاری‌های خود داریم این است که توقع ما از تلویزیون بسیار بالاست و از حوزه‌های عمومی مانند مساجد، فرهنگسراها، پارک‌ها، کافه‌های فرهنگی، میادین اصلی شهر (به عنوان بخشی از فضای عمومی و محل گپ و گفتگو) سالن‌های اجرای موسیقی، سالن‌های سینماو ... غافل شدیم؛ مثلاً تمرکزی که از گذشته تاکنون بر روی رسانه ملی وجود داشته است اگر بر روی مساجد بود فضای فرهنگی جامعه ما بسیار متفاوت‌تر از حال بود. امام راحل (ره)از صدا و سیما به دانشگاه و از مسجد به سنگر تعبیر کردند. به نظرم، این دو تعبیر، بسیار دقیق هستند؛ما نباید از صدا و سیما کارکرد بیشتری انتظار داشته باشیم و در مقابل، نقش مسجد را در خط مشیگذاریهای اجتماعی فرو بکاهیم؛ نقش مساجدباید از صرف محل نماز خواندن یا برگزاری یک مراسم دینی ساده، فراتر باشد و به همان سنگر یعنی پایگاه اصیل فرهنگی- اجتماعی- سیاسیتبدیل شود.
سرپرست پژوهشکده هنر و رسانه ادامه داد: اگر مابر روی مساجد و فضاهای عمومی دیگر سرمایه‌گذاری می‌کردیم و در دوره‌های مختلف همان توقعاتی را که از رسانه ملی داریم را برای نمونه، با فضای فرهنگی مسجد تطبیق می‌دادیم،بسیاری از مسایل و مشکلاتی را که در حال حاضر با آنها دست و پنجه نرم می‌کنیم را در جامعه شاهد نبودیم یعنی مسجد به جای تلویزیون، متولی و محل حل بسیاری از مسایل و مشکلات اجتماعی جامعه می‌شد.
این استادیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران در ادامه خاطرنشان کرد: مسجد یک نهاد مجازی نیست، بلکه یک امر حقیقی بوده و وجود دارد و برآمده از فرهنگ ماست یعنی امری الصاق‌شده و برآمده از دل فرهنگ دیگری نیست و در طول تاریخ هم کارکردهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خود را نشان داده است؛ یعنی هم ظرفیت پایگاه فرهنگی - اجتماعی شدن و هم پایگاه سیاسی‌شدن را داشته است.
ما درسیاستگذاری فرهنگی – اجتماعی از کارکردهای گستردۀ مسجد غافل شده‌ایم
وی با بیان اینکه ما از مسجد غافل شدیم، خاطرنشان کرد: جذابیت‌ها و زرق و برق تکنولوژی‌های نوین باعث شد، مسئولان در سیاست‌گذاری‌ها احساس کنند مردم بیشتر به این جذابیت‌ها گرایش دارند و برنامه‌های خود را به این سمت سوق دهند؛ یعنی در سیاست‌گذاری‌ها جذب جذابیت‌ها و زرق و برق تلویزیون شدیم و این‌طور تصور کردیم که مساجد نمی‌توانند مانند تلویزیون جذابیت داشته باشند به دلیل اینکه برای بازتولید فضای مسجد در زمان‌های مختلف، فکر و برنامه‌ریزی نکردیم.
بیچرانلو با اشاره به کارکردهای مسجد اظهار کرد: مسجد، مکان بسیار مناسبی برای آموزش‌های گوناگون از قبیل آموزش خانواده‌ها، آموزش زوجین و جوانان (سبک زندگی ایرانی اسلامی) برگزاری کلاس‌های کنکور و محل مناسبی برای تأمین مخارج ازدواج جوانان است و همچنین مسجد می‌تواند کمک‌کننده برگزاری مراسم ازدواج یا تأمین مسکن برای اهالی محل باشد یعنی ما باید مساجد را یک پایگاه اصلی قلمداد کنیم و به جای اینکه تمرکز ما بر روی تلویزیون باشد بر مسجد متمرکز شود. در این صورت است که مساجد می‌توانند نقش مهمی را در ارتقای فرهنگ عمومی ایفا کنند و از کارکرد اجتماعی بسیار گسترده‌تری در قیاس با وضع فعلی برخوردار می‌شوند.
وی با بیان اینکه مساجد می‌توانند متولی اردوهای زیارتی و سیاحتی برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان باشند، گفت: در واقع مسجد مرکز فرهنگی عظیمی است که می‌تواند قابلیت بسیار فراوانی در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دینی داشته باشد و ما باید به جای این که مسجد را محل صرف برگزاری نماز بدانیم، آن را یک مجتمع آموزشی، فرهنگی- اجتماعی، تفریحی و .. بدانیم.
لزوم ساخت مدرسه - مسجد
این مدرس ارتباطات با بیان این که در نظام آموزشی، علاوه بر متن، فضا و بافت تربیتی و تحصیلی نیز خیلی مهم است و مدارسی که ساختار معماری آنها برگفته از معماری اسلامی باشد و مسجدی را در جوار خود داشته باشند تا امکان رشد معنوی دانش‌آموزان را فراهم کنند، امکان تربیتی معنوی دانش‌آموزان در کنار رشد علمی آنها فراهم می‌شود.
وی بر لزوم ساخت مدرسه - مسجد تأکید کرد و افزود: ما قبل از دورۀ معاصر تا سلطنت رضا شاه مدرسه -مسجد داشتیم و معماری مدرسه به شکل معماری اسلامی بود (باغ و حوض و...) یعنی مدرسه و مسجد،دین و دانش از هم جدا نبودند و افراد در یک فضای تربیتی معنوی رشد می‌کردند. بنابراین با وضعیت موجود مدارس، ما نباید انتظار زیادی داشته باشیم که افراد لزوماً با تربیت دینی رشد کنند.
وی ادامه داد: آموزش هنری جامعه ما هم همین‌طور بود. یعنی فضای هنری با سلوک معنوی همراه بود و همه ابزارهایی که در خدمت تربیت هنری بودند،کارکرد آموزشیشان به گونه‌ای بود که اموزش همراه با سیر و سلوک معنوی صورت می‌گرفت؛ به گونه‌ای که نشستن هنرآموز نزد استاد، مدل خاصی داشت و حتی اساتید هم هنگام آموزش هنری، مشق‌ها و تمرین‌های معنوی خاصی را ارایه می‌دادند.
بیچرانلو افزود: ما نباید بازتولید عناصر فرهنگی اصیل خودمان را دور از ذهن و واقعیت بدانیم، بلکه به راحتی قابل بازتولید و اجرا هستند و در جامعه با اقبال روبرو می‌شوند. در حال حاضر بسیاری از مشاهیر از جمله بازیگران سینما، تلویزیون و تئاتر را می‌بینیم که در جشنواره‌ها و آیین‌های گوناگون از لباس‌های دارای طرح‌ها و نقوش هنرهای اصیلو بازتولید شدۀایران استفاده می‌کنند چون برای مردم جذاب است، این نشان می‌دهد، جامعه،آمادگی پذیرش عناصر فرهنگی اصیل کشورمان را دارد.
وی با بیان اینکه ما باید انتظارات موجود از رسانه ملی را به فضاهای عمومی گسترش دهیم، گفت: مسئولان باید تلاش کنند به جای نشاندن مردم پای تلویزیون، برنامه‌های فرهنگی را در فرهنگسراها،سالن‌های اجتماع فرهنگی، پارک‌ها و بوستان‌ها اجرا کنند تا تمرکز جامعه از روی تلویزیون برداشته شود و به اماکن عمومی سوق یابد. همچنین توسعۀ سفر چه سفرهای درون شهری و چه درون کشوری و چه خارج از کشور (در بلندمدت) می‌تواند در تعمیق ارتباطات میان‌فرهنگی و رشد اجتماعی جامعه موثر باشد.
در جذب و دعوت مردم به تلویزیون زیاده‌روی کردیم
وی با بیان اینکه من ضد رسانۀ تلویزیون یا سیما نیستم، تصریح کرد: به نظرم ما در جذب و دعوت مردم به تلویزیون زیاده‌روی کردیم، تلویزیون، رسانه عمیقی نیست که ما انتظار داشته باشیم پیام‌های عمیقی را تولید کند و مردم هم با بهره‌گیری از این پیام‌های عمیق، رفتارهای اجتماعی پرقدرتی را از خود بروز دهند.
پایان پیام/
نظر شما