به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از تبریز، تبریز یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی است. این شهر با 237 هزار و 45 کیلومتر مربع مساحت، سومین شهر بزرگ کشور پس از تهران و مشهد، بزرگ ترین شهر منطقه شمالغرب ایران و مناطق آذری نشین و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته می‌شود.
تبریز در زمان پایتختی صفویان به عنوان چهارمین شهر بزرگ جهان شناخته می‌شده است. این شهر همچنین بزرگ ترین، مهم ترین و متجدد ترین شهر ایران در عصر قاجار بوده است.
تبریز گاهی به عنوان پایتخت و گاهی هم به عنوان مرکز ولیعهد نشین و اعیان نشین دولت‌ها مورد استفاده قرار می گرفت. به همین خاطر، تبریز در طول تاریخ پرماجرایش در کنار رونق اقتصای پایدار از سیمای مطلوب معماری نیز برخودار بوده و ایستادگی و دوام بناها از جمله خانه های قدیمی اش دلیلی بر این مدعاست. خانه هایی که با محیط و نمای دل انگیزشان، دل هر بیننده ای را به شوق و ذوق می آورند.
بیش از 600 باب خانه تاریخی تا سال 1387 خورشیدی، در سطح تبریز شناسایی شد. تمام بناهای تاریخی و دیدنی موجود در تبریز در آخرین شب سال 1193 هجری و در آغاز دوره حکومت قاجاریان براثر وقوع زمین لرزه‌ای هولناک تخریب شدند و این شهر به تلی از خاک تبدیل شد.
در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تعدادی از خانه های تاریخی تبریز ترمیم و به موزه تبدیل شده است که از جمله آنها می توان به خانه «کوزه کنانی» در خیابان راسته کوچه که به موزه مشروطه، خانه «شربت اوغلی» در خیابان ثقه الاسلام که به فرهنگسرای تبریز و «خانه‌های قدکی»، «گنجه‌ای زاده» و «بهنام» در خیابان مقصودیه که به مجموعه دانشکده هنر و معماری تبدیل شده است، اشاره کرد. در این گزارش، تنها با نمونه هایی از خانه های تاریخی تبریز آشنا می شویم.
خانه مشروطه
با قدم گذاشتن در خانه زیبای «حاج مهدی کوزه کنانی»، می توان به بار عظیم تاریخی آن پی برد، خانه ای که شاهد حوادث گوناگون تاریخی و حماسی از جمله بخشی از تاریخ انقلاب مشروطیت بود که امروزه به دلیل زنده نگهداشتن خاطرات نهفته و سرنوشت سازان دوران، این خانه به عنوان خانه و موزه مشروطه شناخته می شود.
خانه مشروطیت که جنب بازار تبریز و در یکی از محلات معروف تبریز به نام «راسته کوچه» واقع شده است، در سال های جنبش مشروطه خواهی و پس از آن، میعادگاه سران جنبش، فعالان، مبارزین و هوادارن انقلاب بود.
خانه قاجار
با گذر از این خانه پرخاطره، در دل شهر تبریز، خانه دیگری از جنس ماجرا و سرنوشت، خودنمایی می کند، خانه «امیرنظام گروسی»، معروف به خانه قاجار. این خانه در محله قدیمی و مشهور «ششگلان» که یکی از محلات اعیان نشین تبریز بود، واقع شده است و امروزه به عنوان موزه قاجار، محل بازدید سیاحان داخلی و خارجی است. این ساختمان مشتمل بر دو حیات اندرونی و بیرونی است که باغچه ها و حوض ها، زیبایی آن را دوچندان می کنند.
در طبقه بالا، پنجره های مشبک و اروسی با شیشه های رنگی، گچ بری های نماهای شمالی و جنوبی و آیینه کاری ها و گچ بری های تالارهای داخلی به زیبایی مجموعه می افزاید.
در زیرزمین، حوض خانه وسیعی وجود دارد که یکی از زیباترین قسمت های بناست، تالارهای آبگینه، سکه، اسلحه، بافته، معماری و شهرسازی و تالار سنگ از جمله دیدنی های این موزه است.
خانه قدکی
آرامش بخشی و روح انگیزی، مهم ترین ویژگی خانه های قدیمی است که این امر را می توان در خانه «قدکی» واقع در محله «نوبر» یافت. از ساختمان این بنا هم اکنون بعنوان یکی از دانشکده های رشته هنر و معماری استفاده می شود، این خانه در اواسط دوره قاجاریه به دستور اعتمادالدوله ساخته شد.
موزه سنجش
شهر تبریز مرکز اعیان نشین حکومت قاجار بود به همین دلیل در مرکز این شهر، خانه ها و بناهای زیبایی متعلق به قشر اعیانی دولت قاجار ساخته شده است. یکی از این خانه ها و بناهای اعیانی با معماری دلبرا، «زیباخانه سلماسی» است.
این خانه در اوایل دوره قاجاریه در محله مقصودیه تبریز بنا شده و متعلق به یکی از خانواده ای اصیل تبریز به نام خانواده سلماسی بوده است. امروزه از این خانه دلگشا به عنوان موزه «سنجش» استفاده می شود که انواع ابزار توزیع مانند ترازوهای زرگری، سنگ وزنه ها و انواع ساعت به نمایش گذاشته شده است.
خانه حریری
فراوانی خانه های قدیمی در شهر تبریز، علاوه بر نمایش تاریخ دیرپای این منطقه، نشان از شکوه و عظمت معماری این دیار است که نمونه منحصر به فرد آن را می توان در خانه زیبای «حریری» یافت.
خانه حریری از خانه های زیبا و دارای آثار گرانبهای هنری و تاریخی شهر تبریز است. این خانه که مربوط به اوایل دوره قاجار است، دو حیات بیرونی و اندرونی و دو بلوک خانه دارد.
ساختمان بیرونی، دارای نقاشی های بسیار زیباست که از موضوعات داستان های قدیم از جمله داستان یوسف و زلیخا و دیگر داستان ها الهام گرفته و سقف آن پوشیده از مینیاتور ایرانی است.
گفتنی است، موزه مطبوعات ملی به زودی در این خانه راه اندازی می شود.
خانه حیدرزاده
یکی از خانه های قدیمی در محله مقصودیه تبریز، خانه حیدرزاده در سمت جنوب ساختمان شهرداری است. این خانه در حدود سال 1246 هجری شمسی توسط حاجی حبیب لک ساخته شده است. خانه حیدرزاده با 900 مترمربع مساحت در دو طبقه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است.
در زیرزمین این خانه حوض خانه ای قرار دارد که به وسیله آجرها و طاق های رنگارنگ آراسته شده است، دیگر بخش های این خانه بواسطه سالن به یکدیگر متصل شده اند.
ساختمان سالن دارای پنجره های چوبی حکاکی شده و شیشه های رنگارنگ است که با آثار آجری و نقاشی ها آراسته شده است، اتاق اصلی (شاه نشین) این خانه جذاب ترین اتاق آن است.
خانه حیدرزاده در سال 1380 بازسازی شد و هم اکنون به عنوان مرکز اطلاع رسانی گردشگری استان آذربایجان شرقی استفاده می شود.
خانه اردوبادی
این خانه در اوایل دوره پهلوی اول ساخته شده و در نزدیکی میدان ساعت تبریز قرار دارد. در ساختمان این بنا تلفیقی از سنگ و آجر به کار رفته که همین امر نمای آن را از سایر خانه های تاریخی تبریز متمایز کرده است. وسعت خانه اردوبادی چیزی حدود یک هزار و 600 مترمربع است و اعیانی آن در سه طبقه بنا شده است.
از این بنا در حال حاضر به عنوان مرکز اسناد ملی شمال غرب ایران استفاده می شود و گنجینه ای است از اسناد و مدارک تاریخی که بخش زیادی از آن به دوران مشروطه مربوط می شود.
هرچند خانه اردوبادی در مقایسه با سایر ابنیه باستانی، قدمت قابل توجهی ندارد و ساخت این بنا به اوایل دوره حکومت رضاخان برمی گردد، اما به لحاظ هنر معماری از اهمیت بسیاری برخوردار است.
با اینکه خانه های تاریخی شهر تبریز معمولا از خشت و آجر ساخته شده اند، اما خانه اردوبادی، تنها بنای تاریخی تبریز است که با ترکیبی هنرمندانه از آجر و سنگ های ساختمانی ساخته شده است.
70 خانه قدیمی در تبریز
وجود بیش از 70 خانه قدیمی با معماری عصر زندیه و قاجاریه در هسته اصلی و مرکزی شهر تبریز همه، نشان از عظمت دیرین آن به عنوان یک شهر آباد و امن دارد. شهری که امروزه هم با سازه های جدید و معماری مدرن در مسیر پیشرفت و ترقی قرار دارد، به طوریکه از تبریز به عنوان یکی از توسعه یافته ترین شهرهای ایران یاد می شود.
پایان پیام/
نظر شما