به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری شبستان، جنبش غیر متعهدها یا عدم تعهد یک سازمان بین‌المللی است که در سال 1961 میلادی در اوج جنگ سرد در بلگراد، پایتخت یوگسلاوی، تاسیس شد و شامل کشورهایی می‌شد که به هیچ‌یک از بلوک‌های قدرت نظام جهانی وابستگی و تعهدی نداشتند یعنی نه در اردوگاه کمونیسم قرار داشته و نه به اردوگاه سرمایه‌داری تعلق داشتند. این سازمکان با پایان جنگ سرد نیز به فعالیت خود ادامه داده و در سال 2012 در مجموع 120 دولت عضو و 17 عضو ناظر داشته‌است.
ایده تشکیل چنین گروهی تا حد زیادی به ابتکار یوسیپ بروز تیتو رئیس‌جمهور یوگسلاوی، قوام نکرومه نخستین رئیس‌جمهور غنا، جمال عبدالناصر دومین رئیس جمهور مصر، جواهر لعل نهرو اولین نخست وزیر هند و احمد سوکارنو نخستین رئیس‌جمهور اندونزی شکل گرفته بود. کریشنا منون دیپلمات هندی نیز نخستین شخصی بود که در سال 1953 در یکی از نشست‌های ملل متحد این اصطلاح را در اشاره به این نظریه به کار برد.
بنیان گذاران جنبش عدم تعهد رهبران برخی از کشورها بودند که در رأس این شخصیت‌ها می‌توان از مارشال تیتو رهبر یوگسلاوی، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هند، جمال عبدالناصر رهبر مصر و احمد سوکارنو رئیس جمهور اندونزی نام برد.
برخی مفسرین معتقدند جنبش عدم تعهد نیز همچون جنبش‌های دیگر، از شخصیت افراد و رهبران آن تأثیر پذیرفته‌است و با بررسی شرح حال این چهار شخصیت و تشریح اوضاع سیاسی کشورهای هند، اندونزی، مصر و یوگسلاوی در دههٔ 1950، چنین نتیجه گرفته‌اند که کشورهای مزبور و رهبران آنها که همگی در استقلال کشورهای خود و رهایی از استعمار و نفوذ کشورهای دیگر نقش تاریخی بر عهده داشتند، از وجوه مشابهی برخوردار بودند که عبارتند از:
هر چهار کشور دوران سخت و طولانی تحت استعمار بودن، استیلا و تفوق کشور قوی‌تر و زور مدار را گذرانده‌اند و مبارزه آنان برای استقلال، عدم وابستگی و عدم تعهد بجا و بحق بوده‌است؛ همه رهبران چهار کشور از نخستین رهبران سیاسی کشورهای خود پس از استقلال و رهایی از استعمار بوده‌اند، همهٔ آنها نه تنها در جنگ‌های ضد استعماری و ضد امپریالیستی فعالانه شرکت کرده‌اند، بلکه رهبری این جنگ‌ها را نیز بر عهده داشته‌اند؛
سال‌های 1950 تا 1955 برای هر چهار کشور نقطه عطفی در مبارزات سیاسی بوده‌است؛ در سال 1954 کنفرانس کلمبو، نهرو نخست وزیر هند است و سوکارنو در نخستین انتخابات پس از استقلال به عنوان اولین رئیس‌جمهور اندونزی برگزیده شده‌است. عبدالناصر به ریاست‌جمهوری مصر انتخاب شده و تیتو، رهبر جمهوری خلق یوگسلاوی است که هر چهار نفر در سال 1955 در کنفرانس باندونگ شرکت می‌کنند.
جنبش عدم تعهد از جمله نهادهایی است که ویژگی های سازمانهای بین‌المللی را دارد اما چون فاقد شخصیت حقوقی بین‌المللی یک سازمان بین‌المللی به شمار نمی‌آید.
شانزدهمین دوره نشست جنبش غیرمتعهدها از 5 تا 10 شهریور 1391 (26 تا 31 اوت 2012) در تهران برگزار شد. بیش از 100 کشور از 120 کشور عضو در این نشست حضور داشتند که از این میان 30 رییس جمهوری، نخست وزیر و معاون رییس جمهور بودند.
برگزاری شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران در شهریور 1391 حال و هوای تازه ای به فضای سیاسی کشور بخشید. بی شک، در شرایط تحریم و فشار بین المللی، احراز چنین موقعیتی نقطه عطفی در سیاست خارجی کشور محسوب می گردد. در این فضای پرتحرک، گزارش ها و دیدگاه های گوناگونی در عرصه رسانه ای کشور در رابطه با جایگاه و اهمیت جنبش عدم تعهدمطرح گردید که ضمن این که بسیاری از آنها آگاهی بخش و مفید بودند، لکن برخی هم چندان با واقعیت ها و ظرفیت های جنبش مطابقتی نداشتند. در مطلب حاضر تلاش شده است تا فارغ از نظرات و دیدگاه های مختلف پیرامون جنبش عدم تعهد، به طور موجز تصویری روشن و واقعبینانه از جنبش و مخصوصا عملکرد آن ارائه گردد.
اعضای جنبش عدم تعهد عموما کشورهایی هستند که گرچه دارای منافع مشترک در قبال قطب های قدرت می باشند، لکن اشتراک منافع آنها در همه جا و در همه زمینه ها وجود ندارد. بی شک گردهم آمدن 120 کشور حول یک یا چند محور مشخص فی النفسه کاری سترگ و ارزشمند است. اما هر یک از این کشورها دارای مشخصه های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خاص خود می باشند. منافع ملی این کشورها الزاما در یک سو و یک مسیر قرار ندارد. بنابراین نمی توان انتظار داشت که به صرف وجود چنین جمع گسترده ای، همه شعارها یکسان بوده و همه آرمان ها با اشاره ای تحقق یابد.جنبش عدم تعهد مثل سازمان ملل و یا هر سازمان و جمع جهانی دیگری دارای ظرفیت و کیفیت خاص خود است. باید این ظرفیت و توانایی را شناخت و در حد و اندازه آن، توقعات و انتظارات را تنظیم نمود.
پایان پیام/
نظر شما