به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری شبستان، «ادبیات» مقوله‌ای فرهنگی است که جزء یکی از هنرهای هفت‌گانه نیز به‌شمار می‌آید و در بین فرهیختگان، کارشناسان و ملل مختلف، همواره مقامی والا داشته است، به صورتی که ارزشگذاری و ارج نهادن به این مقوله مهم، جوایز ادبی مختلفی پدید آمده است. در ایران نیز که ادبیات غنی آن شهره عالم است، همه ساله جوایز ادبی متعددی برگزار می‌شود که این جوایز بیشتر در نیمه دوم سال و در دهه بزرگداشت انقلاب اسلامی اهدا می‌شود. جوایز ادبی به عنوان یک حرکت نوپا چند سالی است که تلاش دارند سمت و سوهای تازه در حوزه ادبیات را کشف و به مخاطبان عرضه کنند. این حرکت پسندیده در حوزه ادبیات می‌‌تواند ایجاد کننده راه امیدی برای ارتباط هرچه بیشتر دست اندرکاران این حوزه با مخاطبان باشد. از فراگیرترین و مهمترین جوایز ادبی در ایران می توان به جایزه کتاب سال، کتاب فصل، جایزه ادبی پروین اعتصامی، جایزه ادبی جلال آل احمد، جایزه ادبی گلشیری، قلم زرین و غنی پور اشاره کرد. در ادامه مروری به این جوایز و برخی برگزیدگان آنها در سال 1392 می‌کنیم.
جایزه کتاب سال و حضور هاشمی رفسنجانی
یکی از مهمترین جوایز ادبی در ایران کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است که هر ساله در بهمن ماه و طی روزهای برگزاری آئین‌های بزرگداشت انقلاب سال 1357 (دهه فجر)، برگزار می شود و به نویسندگان برگزیده در بخش‌های کلیات، فلسفه، دین، علوم اجتماعی، زبان، علوم کاربردی، هنر، ادبیات و تاریخ اعطا می‌شود. سی‌ویکمین دوره جایزه ادبی کتاب سال با سخنرانی «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در تالار وحدت برگزار شد. این دوره جایزه کتاب سال تنها پنج برگزیده در سه بخش علوم پزشکی، زیست‌شناسی و فلسفه اسلامی داشت و هیچ اثری در زمینه ادبیات داستانی و شعر به عنوان برگزیده معرفی نشد.
در شاخه فلسفه اسلامی، کتاب «التعلیقات» ابوعلی حسین‌بن عبدالله‌بن‌سینا، تصحیح سیدحسین موسویان از انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران/ در شاخه زیست‌شناسی (به طور مشترک) کتاب های «شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران» تألیف ولی‌الله مظفریان از انتشارات فرهنگ معاصر و «فلور ایران تیره نعناع» تألیف زیبا جم‌زاد از انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور/ در شاخه علوم پزشکی (به طور مشترک) کتاب های «دیسقوریدس: مبانی پزشکی و کابرد دارو‌های گیاهی،جانوری، معدنی و زهرشناسی» تألیف دیسقوریدس پدانیوس آنازاریی، ترجمه عربی مهران‌بن منصوربن مهران، ترجمه فارسی تحقیق و پی‌نویسی سیدمحمود طباطبایی از انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران و «اصول نوین در پروتزهای دندانی ثابت» تألیف استیون اف، روزنستیل، مارتین اف، لند جونهی فوجیموتو، مترجمان آزیتا مظاهری تهرانی، کاوه سیدان، مهران نوربخش وآرش زربخش از انتشارات شایان نمودار به عغنوان برگزیده معرفی شدند.
از نکات جالب توجه این دوره جایزه کتاب سال، برگزاری نشست خبری این جایزه قبل از مراسم اصلی است که در آن سخنانی درباره برگزیده نداشتن جایزه مطرح شد. «سیدعباس صالحی» معاون فرهنگی وزیر ارشاد در این نشست و در پاسخ به اینکه برگزیده نشدن هیچ کتابی در حوزه ادبیات داستانی و شعر آن هم در جایزه کتاب سال شبهاتی ایجاد می کند، تصریح کرد: ادبیات دغدغه مهمی است من هم متاثر و متاسف هستم از اینکه کشوری که یکی از مزیت‌های هویتی و تاریخی‌اش ادبیات است چرا با اینگونه پدیده‌ها مواجه می‌شود باید بدانیم مشکل در کجاست، ما بد داوری می‌کنیم یا در بیرون شرایط مطلوب نیست. هرچه که پاسخ باشد باید این مهم دنبال شده و به صورت جدی پیگیری کنیم اما آنچه اتفاق افتاده متاثر کننده است.
جایزه جلال 92؛ بدون برگزیده تمام شد
جایزه ادبی جلال آل‌احمد براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1385 بنیان نهاده شد و مراسم آن هر سال دوم آذر ماه همزمان با سالروز ولادت این نویسنده توانا و صاحب سبک برگزار می‌شود. هدف از اهدای این جایزه ارتقای زبان و ادبیات ملی دینی از رهگذر بزرگداشت پدیدآورندگان آثار برجسته بدیع و پیشروست. در این جایزه کتاب‌هایی بررسی و داوری می‌شوند که برای نخستین بار در سال گذشته به طبع رسیده‌اند. موضوعات مورد ارزیابی هیات داوران عبارتند از داستان، نقد ادبی، مستندنگاری و تاریخ نگاری. ارزش جوایز نفرات اول هرکدام از رشته‌های این طرح، نشان ادبی جلال آل‌احمد به علاوه 110 سکه بهارآزادی است.
برگزیدگان ششمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد همزمان با نودمین سالگرد تولد این نویسنده در آذرماه سال 92 معرفی شدند. البته جالب اینجا بود که این جایزه ادبی امسال در هیچ یک از بخش‌های خود برگزیده نداشت و در بخش نقد ادبی، مستندنگاری و تاریخ نگاری آثاری به عنوان شایستگان تقدیر معرفی شدند. در ششمین دوره جایزه ادبی جلال‌آل احمد از مجموع چهار هزار و 138 (هزار و455 اثر در حوزه داستان، 660 اثر در حوزه نقد ادبی، هزار و 114 اثر در حوزه مستندنگاری و 909 اثر در حوزه تاریخ نگاری) به دبیرخانه ارسال شد که 39 عنوان کتاب به مرحله دوم راه یافتند. آثار راه‌یافته به این مرحله توسط 156 داور از استادان و صاحبنظران هر حوزه بررسی شد و سرانجام چهار کتاب به عنوان شایسته تقدیر انتخاب شد و در حوزه ادبیات داستانی نیز اثری حایز رتبه نشد.
اسامی شایستگان تقدیر این جایزه عبارتند از: در حوزه نقد ادبی: سبک شناسی؛ نظریه‌ها و رویکردها و روشها تالیف محمود فتوحی،نشر سخن/ در حوزه تاریخ نگاری: الف) اجتماعیون عامیون؛ تالیف سهراب یزدانی، نشر نی و ب) انتفاضة شعبانیه؛ تالیف صفاءالدین تبرائیان، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی/ در حوزه مستندنگاری: نبرد طریق القدس، تالیف امیر رزاق‌زاده، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس/ و در حوزه ادبی هیچ کتابی از سوی هیات داوران برگزیده یا شایستة تقدیر شناخته نشد.
خاموشی جایزه ادبی پروین اعتصامی
جایزه ادبی پروین اعتصامی که هر سال با معرفی برگزیدگانش در اسفندماه برگزار می‌شد، امسال برپا نشد.
بخش داستان در قلم زرین هم برگزیده نداشت
جایزه ادبی قلم زرین که هر ساله توسط انجمن قلم ایران برگزار می شود، در سال 92، یازدهمین دوره خود را تجربه کرد که برگزیدگان آن عبارت بودند از: کتاب «روایت‌شناسی داستانهای مثنوی» نوشته سمیرا بامشکی در بخش نقد و پژوهش برگزیده شد. در بخش شعر کتاب‌های «صبح بنارس» از علیرضا قزوه و «خورشیدهای توأمان» اثر حسنا محمدزاده به عنوان برگزیده معرفی شدند.
این جایزه نیز همچون بیشتر جوایز ادبی سال 92 در بخش داستان برگزیده‌ای نداشت. در این بخش «قیدار» رضا امیرخانی و «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» مرتضی کربلایی‌لو نامزد بودند.
تقدیر از بهترین رمان‌های سال در مسجد
برگزیدگان سیزدهمین دوره جایزه کتاب سال شهید «حبیب غنی پور» جوایز خود را از دست خانواده شهدای مسجد دریافت کردند. برگزیدگان و تقدیر شدگان در بخش های چهارگانه داوری های کتاب سال شهید غنی پور از سوی دبیرخانه جشنواره، به این شرح معرفی شده اند:
بخش داستان کودک/ اثر برگزیده (کتاب سال): «قصه های غار» نوشته مرجان کشاورزی آزاد و اثر تقدیری: «پی تی کو پی تی کو» نوشته فرهاد حسن زاده.
بخش نوجوان/ اثر برگزیده (کتاب سال): «آن سوی پرچین خیال» نوشته عبدالصالح پاک و اثر تقدیری: «امیرحسین و چراغ جادو» نوشته ابراهیم حسن بیگی.
بخش رمان با موضوع انقلاب و دفاع مقدس/ اثر برگزیده (کتاب سال): «قیدار» نوشته رضا امیرخانی و در این بخش اثر تقدیری معرفی نشد.
بخش رمان بزرگسال با موضوع آزاد/ اثر برگزیده (کتاب سال): «پروانه ای روی شانه» نوشته بهنام ناصح و اثر تقدیری: کتاب «سایه های بلند» نوشته شهریار عباسی.
برگزاری سه دوره جایزه کتاب فصل
جایزه کتاب فصل که در پایان هر فصل برگزار می شود امسال نیز در سه دوره برگزار شد و برگزیدگان خود را معرفی کرد. در بیست و چهارمین دوره کتاب فصل، چهار عنوان کتاب برگزیده و 18 عنوان کتاب شایسته تقدیر اعلام شدند.
در بیست و پنجمین دوره جایزه کتاب فصل، تنها 17 اثر شایسته تقدیر شناخته شدند.
در دوره بیست و ششم کتاب فصل از 30 اثر تقدیر شد تا همچنان هیئت داوری این جایزه دولتی در معرفی برگزیده در بخش‌های متنوع با مشکل روبرو باشد.
جایزه گام اول و 8 اثر برگزیده
در آیین پایانی هفتمین دوره جایزه «گام اول» که در یزد برگزار شد، ۸ اثر برگزیده و ۷ اثر شایسته قدردانی معرفی شدند.
جایزه ادبی گام اول خانۀ کتاب در راستای بسط و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی و به منظور کشف استعدادهای درخشان، ایجاد بسترهای لازم و سمت و سو بخشیدن به فعالیت فرهنگی و ارتقای فرهنگ مکتوب در سطح جامعه و نیز معرفی و تشویق نوقلمان پدیدآور، در سال ۱۳۸۵ جایزۀ گام اول را بنیان نهاد. موضوع این جایزه داوری و ارزیابی آثار پدیدآورندگانی است که برای نخستین بار در رشته های مجموعه شعر یا داستان کوتاه و بلند در دو ردۀ سنی بزرگسال و کودک و نوجوان دست به قلم شده و اثر خود را به طبع رسانده اند. خانۀ کتاب مجری برگزاری و داوری این جایزه است و پاییز هرسال طی مراسمی با همکاری یکی از مراکز استان های کشور، از برگزیدگان جایزۀ گام اول تقدیر به عمل می آورد.
جایزه گلشیری و اعلام نامزدهای برگزیده آن
اسامی رمان‌های اول (داستان بلند، مجموعه داستانهای به هم پیوسته) نامزد دریافت جایزه گلیشیری، به این شرح است: «دکتر داتیس» (نوشته حامد اسماعیلیون، زاوش)، «گرمازده» (مهام میقانی، چشمه)، «نامحرم» (یاسر نوروزی، آموت) و «یک رمانس دانشگاهی مرگبار» (محمود سعیدنیا، حرفه هنرمند).
اسامی مجموعه‌های داستان اول از نویسندگانی که پیشتر مجموعه داستان منتشر نکرده‌اند و نامزد دریافت جایزه گلشیری شده‌اند، عبارتند از:
- بهت زدگی و داستانهای دیگر، پیام ناصر، مرکز
- در هوای گرگ و میش، محسن عباسی، رخداد نو
- شما از کجا بادمجان می خرید، دینا کاویانی، هیلا
- کاجهای مورّب، علی چنگیزی، چشمه
- کتلت سرد، امید پناهی آذر، هیلا
داوران بخش مجموعه داستان: هلن اولیائی نیا، شاپور بهیان، علی خدایی، مهدی ربّی، فرهاد کشوری
بنیاد گلشیری در نظر دارد مطابق روال سه دورۀ گذشته، از یکی از داستان نویسان پیشکسوت نیز تقدیر کند.
جایزه بلخ؛ اولین دوره در سال 92
«نخستین جایزه ادبی کتاب بلخ» عصر دوشنبه 28 بهمن ماه با حضور ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، افتخار حسین عارف، رئیس موسسه اکو و جمعی از فعالان و پژوهشگران ایرانی و افغان، در سالن همایش پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد. در این مراسم از 25 اثر برگزیده که طی سال‌های 1358 تا پایان سال 1390 با موضوع افغانستان در ایران منتشر شده‌اند تقدیر شد. این آثار در زمینه‌های تاریخی، اجتماعی، ادبی، سیاسی و در قالب‌های مختلفی مانند سفرنامه و روایت‌نگاری نوشته شده است که برگزیدگان این جشنواره موفق به دریافت تندیس، لوح یادبود، یک عدد سکه بهار آزادی و حواله خرید 100 نسخه از این آثار شدند.
دوازدهمین جایزه ادبی صادق هدایت
«جایزه ادبی صادق هدایت، جایزه‌ای ادبی است که سالانه به آثار انتشار یافته در زمینه ادبیات داستانی به زبان فارسی در ایران از سوی دفتر هدایت و وب‌گاه سخن اعطا می‌شود.
در دوازدهمین دوره از این جایزه، 1776 داستان به دبیرخانه مسابقه ارسال شد که پس از دو مرحله داوری، 29 داستان به مرحله نهایی این جایزه راه یافتند. در مرحله بعدی هشت اثر از این میان انتخاب شد و در نهایت از چهار اثر برگزیده 28 بهمن، روز تولد صادق هدایت، قدردانی می‌شود. به این ترتیب نفر اول برنده تندیس و سه نفر بعدی برنده لوح افتخار خواهند شد. داستان «تلنگر» نوشته مهدی مصطفوی کاشانی؛ ساکن ونکوور کانادا نفر اول و برنده تندیس صادق هدایت شده و در رتبه دوم به ترتیب داستان «شِیکِر» نوشته آرش دبستانی، داستان «لیوان یک‌بار مصرف نیمه‌پر» نوشته بهاره ارشدریاحی و داستان «خانه‌ها» نوشته حسین یونسی از برگزیدگان این جایزه ادبی هستند. همچنین، خلیل نیک‌پور نویسنده داستان «سگ»، امیر یغمایی نویسنده داستان «S.D»، وحید باقری نویسنده داستان «سگ‌های شینگ» و اسماعیل زرعی نویسنده داستان «آینه‌های شکسته» به عنوان نفرات شایسته تقدیر معرفی شده و با اهدای قاب و مدال هدایت تقدیر شدند.
به گزارش شبستان، در سال 1392 در مهمترین جوایز ادبی کشور، نوعی بی رمقی دیده می شد به صورتی که بیشتر آنها در بخش ها و شاخه های مختلف، بدون برگزیده به کار خود پایان دادند و تنها در شاخه هایی، دارای شایستگان تقدیر بودند.
آزاده فضلی
پایان پیام/
نظر شما