اقتصاد مقاومتی، ققنوسی برخاسته از خاکستر تحریم

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد، شورا قدرت زیاد و گسترده ای برای ارزیابی تصمیم های گرفته شده در وضعیت های”تهدید صلح جهانی، تخطی از رویه های صلح، یا اعمال خشونت و زور” در سطح جهانی دارد.
شورای امنیت پس از بیان دقیق کیفیت حقوقی یک وضعیت و قبول آن به عنوان تهدیدی برای صلح یا نقض صلح یا عملی تجاوزگرانه، ابتدا تصمیمات موقتی اخذ می کند (تصمیم هایی که جنبه ی غیرنظامی دارد) تا از پیچیده تر شدن اوضاع جلوگیری نماید. سپس در صورت نیاز، می تواند مجازات هایی از قبیل قطع کامل یا جزیی روابط اقتصادی، ارتباطات زمینی، هوایی، دریایی، پستی، تلگرافی، بیسمی و دیگر وسایل ارتباطی و هم چنین قطع روابط دیپلماتیک را در نظر بگیرد و تمام دولت های عضو سازمان، موظف اند آن ها را اجرا کنند.
آمریکا و بهانه جویی ها برای تحریم
اولین تجربه ی تحریم ایران از سوی کشورهای غربی و مشخصاً امریکا، به قبل از انقلاب و دوران نخست وزیری دکتر مصدق برمی گردد. در آن زمان کشورهای امریکا و انگلیس، در واکنش به جریان ملی شدن صنعت نفت، از خرید نفت ایران خودداری کردند و شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه ای را علیه ایران صادر کرد.

امریکا بیش از هر کشور دیگر از حربه تحریم بهره جسته است. دولت کلینتون به تنهایی 35 کشور را مورد تحریم یک جانبه قرار داد. این 35 کشور، 42 درصد جمعیت جهان را شامل می شدند و مصرف کننده 19 درصد صادرات جهان بودند. آمریکا خود از تحریم های اعمال شده زیان های زیادی دیده است، به طوری که تحریم اقتصادی 26 کشور جهان، صادرات آمریکا را 19 میلیارد دلار کاهش داد، 200 هزار شغل را در بخش صادرات از بین برد و کارگران بخش صادرات به لحاظ دستمزد یک میلیارد دلار ضرر کردند
تحریم اقتصادی برای هدف های استراتژیک با تحریم برای سایر منافع اقتصادی یا غیر استراتژیک تفاوت دارد. زیرا تحریم برای هدف های استراتژیک معمولا جایگزین گزینه جنگ می شود و لذا هزینه اقتصادی آن به مراتب از جنگ کمتر و برای کشور یا کشورهای اعمال کننده، کاملا قابل توجیه است.
گذر به تحریم های اقتصادی برای هدف های استراتژیک معمولا چهار مرحله ای است: اول، تشویق کشور هدف به طور خصوصی و از راه مذاکره دو جانبه، دوم، درخواست علنی از کشور هدف و اعلام عمومی آن، سوم، مشورت با متحدین برای اقدام های بعدی و اقدام نظامی در صورت نیاز، چهارم، آغاز تحریم از سطح غیر اقتصادی.
تحریم های اعمال شده توسط آمریکا بر ایران
تحریم‌های آمریکا علیه ایران به ‌سبب آن‌که خصلتی یک‌جانبه و گاهی فراسرزمینی دارد، اصول حقوق بین‌الملل عمومی، مانند اصل حق توسعه و اصل دخالت نکردن در امور داخلی دیگر کشورها را نقض می‌کند و با تعهدات عهدنامه‌ای آمریکا با ایران، از جمله عهدنامه مودت در 1334ش و بیانیه‌های الجزایر نیز ناسازگار است. تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران از زمان ریاست جمهوری جیمی کارتر تا به امروز بدین قرارند:

1. تحریم های کارتر: کارتر بلافاصله پس از تسخیر سفارت آمریکا در نوامبر سال 1979 م با صدور اعلامیه شماره 4702، واردات نفت از ایران را ممنوع کرد. ده روز بعد، با صدور دستور اجرایی شماره12170، تمامی دارایی های بانک مرکزی و دولت ایران مسدود شد. کارتر بار دیگر در اوایل سال 1980 م، با صدور دستور اجرایی شماره 12205 صادرات به ایران و نیز معاملات مالی با ایران را تحریم کرد. همچنین براساس دستور اجرایی شماره12211، واردات از ایران به کلی ممنوع اعلام گردید و مسافرت اتباع آمریکا به کشورمان ممنوع شد. پس از امضای توافقنامه الجزایر، آمریکا همه دستورهای اجرایی فوق را به جز دستور انسداد دارایی ها، ملغی کرد.
2. تحریم های ریگان: پس از انفجار مقر نظامیان آمریکا در بیروت که در سال 1983 م صورت گرفت، ریگان در ژانویه 1984، ایران را حامی تروریسم نامید. یک سال بعد آمریکا میزان کمک های خود را به سازمان های بین المللی به اندازه منابع مالی اختصاص داده شده آنها کاهش داد. در سال 1988 نیز طی بخشنامه ای از کلیه مدیران آمریکایی عضو سازمان های بین المللی خواسته شد تا به تقاضاهای ایران برای دریافت وام یا تامین مالی رای منفی دهند و با آن به طور جدی مخالفت کنند. آمریکا در سال 1986م، براساس قانون کنترل صادرات تسلیحات، ایران را از دریافت تسلیحات و قطعات یدکی محروم کرد. در اکتبر1987 م به بهانه حمایت ایران از تروریسم بین المللی و براساس یک دستور اجرایی انواع واردات از ایران از جمله نفت تحریم شد.
3. تحریم های بوش پدر: در سال 1992م، قانونی تحت عنوان "قانون عدم اشاعه تسلیحات ایران و عراق،" به تصویب مجلس نمایندگان و سنای ایالات متحده رسید. براساس این قانون، تحریمها شامل اقلا می می شد که استفاده ای دو منظوره برای مقاصد تسلیحاتی داشتند. علت گنجاندن ایران در این قانون گزارش سیا مبنی بر این بود که ایران دو میلیارد دلار برای تولید سلاح های کشتار جمعی اختصاص داده است.
4. تحریمهای کلینتون: ایالات متحده آمریکا در دوران ریاست جمهوری کلینتون، 161 بار تحریم اقتصادی علیه 35 کشور جهان اعمال کرد. این رقم بیشترین استفاده از تحریم اقتصادی علیه کشورهای دیگر در تاریخ آمریکاست. جمعیت این 35 کشور، به هنگام اعمال تحریم ها، بالغ بر 2/3 میلیارد نفر بود. این کشورها همچنین 790 میلیارد دلار از صادرات جهان را خریداری میکردند.
در 15 مارس 1995، کلینتون با صدور دستور اجرایی شماره 1257، کمک به توسعه منابع نفتی ایران را ممنوع کرد. این دستور تنها 10 روز پس از امضای قرارداد شرکت بزرگ نفتی کونکو با ایران صادر شد. با تداوم فشار کنگره، دو ماه بعد کلینتون دستور شماره 12959 را صادر کرد که به موجب آن هر نوع رابطه تجاری و مالی و سرمایه گذاری با ایران ممنوع اعلام شد. این تحریم دارای جنبه های تسری تحریم فراتر از مرزهای آمریکا نیز بود. چرا که بر آن اساس، شرکت های آمریکایی از هرگونه فعالیت اقتصادی و تجاری با ایران منع شدند و صادرات مجدد کالاهای آمریکایی یا کالاهای خارجی با محتوای آمریکایی به ایران ممنوع گردید. با فشارهای لابی یهودیان آمریکا که در انجمنی به نام "آی پک" متشکل هستند، سنای آمریکا طرحی را ارائه داد که بعدها به "قانون ایلسا" معروف شد. "قانون ایلسا" در سال 1996 و با وجود تشدید تحریم های قبلی بر ایران به تصویب رسید. در آخرین مراحل تصویب و به پیشنهاد سناتور کندی، لیبی، نیز مشمول این قانون قرار گرفت
این قانون اعمال مجازات علیه شرکت های خارجی که در ایران سرمایه گذاری کرده اند را پیش بینی می کرد. تنها استثناء در آن اجازه دادن به مدیران شرکت های خارجی مشغول در ایران برای مسافرت به آمریکا بود. همچنین به رئیس جمهور آمریکا اختیار داده شد برخی از شرکت های خارجی را به شرط آنکه هیچگونه مساعدتی به سیاست به اصطلاح حمایت از تروریسم ایران و تولید سلاح های کشتار جمعی نکنند، از تنبیه مستثنی کند.

5. تحریمهای جرج دبلیو بوش: گرچه انتظار میرفت که به علت روابط نفتی بوش و دیک چنی (مشاور کاخ سفید در زمان رییس جمهوری بوش)، بسیاری از تحریمهای یک جانبه آمریکا لغو گردد، ولی فعالان لابی آی پک توانستند با نفوذ خود موجب تمدید قانون ایلسا در سال 2001 شوند. چنی و پاول در این خصوص با یکدیگر اختلاف نظر داشتند.
سرانجام چنی با ارائه گزارشی مبنی بر لزوم استفاده از ابزار تحریم موجبات تمدید قانون را فراهم کرد. این بار بوش آن را برای فقط دو سال تمدید نمود. گرچه این خود می توانست علامتی برای آینده باشد، اما با وقوع 11 سپتامبر احتمال تمدید نشدن قانون یکسره از میان رفت.
6. تحریمهای باراک اوباما: با روی کار آمدن اوباما و شعارهای تغییر در سیاست خارجی خود در قبال ایران، امید قطع تحریمهای آمریکا بر علیه ایران وجود داشت اما با ادامه تصویب و تایید قطعنامه ها و مصوبه های کنگره ایالات متحده آمریکا توسط اوباما، بار دیگر این روند ادامه یافته و بر روند تحریم های ایران افزوده می شود و هر بار توسط آمریکائیان تمدید می گردد.
هم چنین در ژانویه 2012 پس از تحریم بانک مرکزی ایران، تحریم نفتی ایران به شکل مستقیم و غیر مستقیم در دستور کار کشورهای غربی قرار گرفت؛ روش مستقیم، تحریم خرید نفت و تحریم خریداران و اعمال مجازات علیه خریداران است و از روش های غیرمستقیم تحریم بیمه ای کشتی های نفتکش و تحریم های بانکی می توان نام برد. با اعمال تحریم نفت ایران کشورهای وارد کننده نفت از ایران، میزان نفت وارداتی خود از ایران را به تدریج کاهش دادند و در مواردی قطع و با دیگر تولیدکنندگان جایگزین کردند.
در مارس 2012 نیز شرکت سوئیفت تمام همکاری هایش را با طرف ها و بانک های ایرانی، قطع کرد و این در حالی بود که حدود نود درصد تجارت خارجی ایران توسط شرکت سوئیفت انجام می شد. تأثیر تحریم نفت ایران به شکلی بود که علاوه بر کاهش میزان تولید و فروش نفت در اوت 2013، اعلام شد که ایران به نیمی از درآمد حاصل از فروش نفت خود دسترسی ندارد.
پایانی برای تحریم ها با اقتصاد مقاومتی
پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی در ایران و بکار گیری دیپلماسی های جدید ،مذاکرات هسته ای ایران با رویکردی قدرتی اما با انعطافی قهرمانانه توانست ضربه ای محکم به کوه یخی تحریم ها وارد کند.
پس از توافق موقت ایران با گروه5+1تحریم ها ی 35 ساله علیه ایران بصورت محدود برداشته شد .این رفع تحریم ها گویی برای طرفین خارجی خوشحال کننده تربود زیرا تاجران خارجی به سرعت به ایران سرازیر شدند تا سرمایه گذاری های گسترده ای در ایران انجام دهند.این در حالیست که ملت ایران طی این سی و چند سال آموختند چگونه به تنهایی از پس کارها برآیندو رفع تحریم ها چه موقت چه دائم تغییری در اقتصاد ایران بصورت گسترده ایجاد نخواهد کرد.
رهبر ایران در واپسین ماه سال سیاست های اقتصاد مقاومتی را به نحوی ابلاغ کردند تا دیگر حرفی برای کسانی که مدعیند رفع موقت تحریمها تاثیر چشمگیری بر اقتصاد ایران دارد ثابت کنند اقتصاد ایران نگاه به درون دارد و از دنیای بیرون بی نیاز است .
پایان پیام/