خواجه نصیر محبت را بالاتر از عدالت می دانست و صداقت را برتر از محبت

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، مجید حمیدزاده، عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در همایش بزرگداشت خواجه نصیر الدین طوسی که دوشنبه، پنجم اسفند برگزار شد در سخنرانی خود با عنوان "اخلاق قرآنی خواجه نصیرالدین طوسی" گفت: در دوره های معصومین (ع) بحث های اخلاقی مطرح بود مانند نامه های حضرت امیرالمومنین (ع)، روایات، دعای مکارم الخلاق و ...، اما این مساله به صورت نظام مند نبود و البته حتی در دوره های بعد از ائمه (ع) نیز این اخلاق هنوز نظام مند نشده بود اما با این حال در کتاب هایی بحث های اخلاقی دیده می شد، اما اولین نظام سازی های اولیه را از قرن سوم به بعد مشاهده می کنیم.
وی ادامه داد: اما کاری که خواجه نصیرالدین طوسی انجام داد این بود که برای نخستین بار نظام اخلاقی با رویکرد فلسفی طراحی کرد و نوشت. پس از انقلاب نیز مطرح شد تمامی معارفی که مورد نیاز ما است، از قرآن استخراج کنیم و این معروف است که معارف ما به سبک قرآنی تدوین شده است.
حمیدزاده تصریح کرد: این مساله یک سوال یا ایرادی دارد و آن اینکه با این رویکرد کارهایی که پیشینیان انجام داده اند، به قرآن نپرداخته اند و قرآن را در مهجوریت قرار داده اند. 
وی با تاکید بر اینکه ادعا می کنم نخستین فردی که اخلاق را نظام مند کرد، خواجه نصیرالدین طوسی بود، اظهار کرد: بخشی از اخلاق، رویکرد عرفانی دارد و این سبک مختص عرفا است و آنها از طریق تمثیل و بیان مکاشفات و شعر، دستگاه اخلاق را به گونه ای خاص طراحی می کنند که شیرینی خاص خود را دارد.
حمیدزاده بیان کرد: اما نکته ای که خواجه نصیر به آن اشاره می کند بروز شبه فضایل به جای فضایل است؛ مثلا کسی شجاعت از خود نشان می دهد اما این شجاعت لحظه ای و غیرمدام است، خواجه شجاعتی را می ستاید که مدوام باشد و شجاعت از نظر او بهترین شجاعت است، همچنین خواجه نصیر از مخاطب خود سوال می کند، اگر عدالت خوب است چرا انسان به جای عدالت، ظلم را انتخاب می کند؟
وی ادامه داد: من این سوال را از زبان ابن سینا پاسخ می دهم: نفس ویژگی هایی دارد که هر قوه ای بر آن حاکم شود، علمی که مربوط به آن قوه است، زیبا جلوه می کند و اگر عقل از فرماندهی زایل شود، آن لحظه انسان خشمگین می شود و گمان می کند کار خوبی انجام داده است (مثلا فحشی داده یا حرف ناروایی زده) و وقتی به جای خود باز می گردد متوجه می شود این عمل در واقع زیبا نبوده اما زیبا جلوه داده شده بود؛ برای اینکه این اتفاق در ما نیفتد باید فضیلت عدالت را در خود ایجاد کنیم.
حمید زاده در خصوص تضعیف نفس در اثر گناهان عنوان کرد: خواجه اخلاق را به علم طب تشبیه می کند و می گوید همان طور که میکروب ها و غذای فاسد باعث ضعف بدن می شوند، عمل فاسد هم باعث ضعف قوی اخلاق می شود.
وی درباره جایگزینی نفرت و دروغ به جای محبت در دیدگاه خواجه نصیر ابراز کرد: آن چه عجیب است با وجود تاکید خواجه بر عدالت، اما وی محبت را از عدالت بالاتر می داند و او معتقد است عدالت وحدت معنوی در بین قوا ایجاد می کند و محبت وحدت طبیعی؛ و عجیب تر آن که صداقت از محبت هم بالاتر است.
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران صداقت را اساس اخلاق از دیدگاه خواجه نصیر الدین طوسی خواند و یادآور شد: کسی که صادق است، هم در عمل شجاع است و هم در فهم و هم در قول؛ به نظر من خواجه صادق بوده که هم در فکر، هم در عمل، هم در قول موفق یوده است و او تابغه ای بود که الطاف الهی نصیبش شد.
پایان پیام/