شان خدا بالاتر از آن است که او را محکوم کنیم!

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان نشست «چالش‌های علم جدید برای ادیان» با حضور حجت الاسلام اسماعیل علی خانی، پرفسور محمد لگن هاوزن و حسن میانداری در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران  دوشنبه، 28 بهمن برگزار شد.
پرفسور لگن هاوزن در نشست "چالش های علم جدید برای ادیان" در سخنرانی با عنوان "بررسی نحوه عملکرد خدا در جهان هستی (Divine action ) با توجه به وجود قوانین فیزیکی و علمی" گفت: برخی از مردم به تاثیر اراده خدا در رویدادهای جهان اعتقاد ندارند؛ در این دیدگاه باید دید آیا باید به حادثه های طبیعی تبیین علمی داد یا دینی مانند زلزله؛ آیا زلزله در این دیدگاه کار خدا است یا کار کره زمین.
وی با بیان اینکه اگر به خدای رخنه پوش اعتقاد نداشته باشیم باید عمل و دخالت خدا را در قوانین و پدیده های طبیعی رد کنیم، اظهار کرد: همه ادیان ابراهیمی تعهد دارند که خدا کار خاصی می کند مثلا معجزه یا وحی به پیامبران یا عنایت و هدایت به بندگان و بنابراین خدا در امور طبیعی دخالت دارد.
وی ابراز کرد: اما جای دیگری که درباره این موضوع کار کردند، رصدخانه واتیکان بود که از سال 1988 تا 2005 برنامه عملی الهی خاصی داشتند و در این برنامه چندین کنفرانس برگزار کردند و کتاب های مختلفی در این زمینه به چاپ رساندند.
این پژوهشگر ادامه داد: این رصدخانه در اواسط کار به این نتیجه رسید که خدا فعال در جهان فیزیکی است اما ما باید متوجه باشیم آنچنان که باید نمی توان از تبیین سنتی کار خدا با فهم مدرنی که از علوم داریم، دفاع کرد.
پروفسور لنگن هاوزن عنوان کرد: اما در این دایره گروهی دیگر معتقدند باید دید آیا خدا جهان را آفریده است؟ اگر آفریده کار دیگری با جهان دارد یا خیر و تنها آن را آفریده و جهان خود به خود به مانند ساعتی که ابتدا به دست صاحب آن ساخته و سپس کوک می شود و به کار خود بدون دخالت سازنده ادامه می دهد، به پیش می رود. یا اگر خدا در قانون های طبیعی دخالت می کند این اعمال دخالت موقتی است و لغو می شود یا خیر.
وی با بیان اینکه عده ای دیگر معتقدند خدا در قوانین طبیعی جهان دخالت می کند، ابراز کرد: اینها اعتقاد دارند این علتی غیر مادی است که دائم به مولکول ها و اتم ها حرکت می دهد تا حادثه ای فیزیکی اتفاق افتد و اگر خدا این کار را نمی کرد، اتفاقات به گونه ای دیگر به وقوع می پیوست. بنابراین خداوند این گونه دخالت در امور فیزیکی و قوانین طبیعی می کند. اما دیدگاهی دیگر قائل به تفویض برای کار خداست و می گوید کار خدا را می توان با قانون های فیزیکی جمع کرد و همان طور که جبر و تفویض را می توان به انسان نسبت داد، به خدا هم در عمل و فعل نسبت می دهند و کل جهان را پدیده فیزیکی بدن خدا می دانند. 
پروفسور لنگن هاوزن ادامه داد: در این خصوص فیلسوفان پاسخ هایی ارائه کرده اند که از جمله می توان گفت خدا کار و عمل خود را به صورت آزاد انجام می دهد در عین حال که جهان فیزیکی تحت کنترل قانون طبیعت است. اما دیدگاه دیگری که در این باره مطرح است می گوید قانون های طبیعی که فیزیکدان ها شناختند، سر جای خود است و در چارچوب این قانون ها خدا می تواند کار کند؛ مسائل و اتفاقات به وقوع می پیوندد اما خدا می تواند در آنها دخالت کند.
این پژوهشگر با بیان اینکه دیدگاه دیگر قائل به اتفاق افتادن علیّت از بالا به پایین است، گفت: بر طبق این دیدگاه، گاهی اوقات خدا تصمیم می گیرد عمدا کاری کند و در اینجا نوعی علیت از بالا به پایین اتفاق می افتد و خدا تصمیم می گیرد و امور در سطح ریز و خرد خود جمع و جور می شوند و با قصد خدا مطابقت پیدا می کنند، در عین حال نقص در قانون های طبیعی پیدا می شود.
وی با اشاره به اینکه در اینجا یک مشکل و دوراهی پیش می آید، افزود: اگر فقط بگوییم ما نمی دانیم و چیزی معین نیست و اتفاقی است، این کفایت نمی کند برای کار خاص خدا. کار خاص خدا یعنی جایی هست که خدا کار ویژه ای می کند و اتفاقی می افتد و این نوع کار با معرفت شناسی کفایت نمی کند اما اگر این امور اتفاقی فیزیکی است، اصلا کار خاصی از خدا نمی تواند سر بزند چرا اگر خدا تعیین کند، این اتفاق نیست بنابراین باید یا معرفت شناسی شود یا فیزیک شناسی که اگر فیزیکی باشد با کار خدا سازگار نیست.
پرفسور لگن هاوزن مساله دیگر را الحاد شدید دانست و اظهار کرد: در این دیدگاه بیان می شود عقاید و سخنان الهی دان ها پوچ و تحت تاثیر احساسات است و با علم جدید سازگار نیست، برخی از مسیحیان بخصوص در آمریکا می گفتند ما تکامل دینی را می پذیریم اما می گوییم این جریان تکاملی را خدا هدایت می کند.
وی یادآور شد: این که کسی اختیار دارد یعنی مسئولیت دارد و یعنی طبق هنجارهای اجتماعی مسوول کار خود است. ایراد این است ما این نگاه را نباید برای عمل های خدا استفاده کنیم. خدا مسئول نیست و لازم نیست در برابر اعمال خود به ما جواب پس دهد و ما نمی توانیم بگوییم چرا خدا این کار را کرد، شان خدا بالاتر از این است که ما بخواهیم او را محکوم کنیم.
پایان پیام/